Istok
Istok je jedna od glavnih strana sveta.[1]
Na kartama istok se nalazi na desnoj strani, ukoliko to nije drugačije označeno i označava se sa 90° ili 3 sata.
Istok je takođe vrlo rasprostranjeno slovensko ime tokom ranog srednjeg veka.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Ime je dobilo jer na toj strani horizonta Sunce ustaje (izlazi) iznad horizonta. U pesmi Vostani Serbije vostani znači ustani, a na ruskom istok je vostok. Na suprot tome, zapad je mesto gde Sunce pada, zapada, zalazi, zahodi.
Ova reč je nastala od činjenice da je istok pravac u kome izlazi Sunce: engleska reč east dolazi od srednjeengleskog est, od staroengleskog ēast, koji i sam potiče od protogermanskog *aus-to- ili *austra- „istok, prema izlasku sunca“, od protoindoevropskog *aus- „sijati“ ili „zora“,[2] srodno sa starovisokonemačkim *ōstar „na istok“, latinski aurora „zora“, i grčki ἠώς ēōs 'zora, istok'.[3] Primeri iste formacije u drugim jezicima uključuju latinski oriens 'istok, izlazak' od orior 'izići, nastati', grčki ανατολή anatolé 'istok' od ἀνατέλλω 'uskrsnuti' i hebrejski מִזְרָח mizraḥ 'istok' od זָרַח zaraḥ 'ustati, zablistati'. Ostara, germanska boginja zore, mogla je biti personifikacija zore i kardinalnih tačaka.
Religija[uredi | uredi izvor]
Kako je kult Sunca bio jak u paganstvu, vremenom je istok postao simbol rađanja života, Sunca, svjetlosti, toplote... pa su pravoslavni hramovi oltarom okrenuti ka istoku,[4] a mrtvi se sahranjuju u smeru istok-zapad, tako da im je lice okrenuto ka istoku. I u biblijskoj knjizi proroka Jezekilja se spominju ljudi koji su bili okrenuti licem prema istoku i klanjali se Suncu na istoku.[5] Na suprot istoku, zapad je u crkvenom značenju simbol Đavola, smri, tame, jer Sunce zalazi, nestaje na zapadu. Zato se pri svetoj tajni krštenja, u pravoslavnoj crkvi, novokršteni okreće u jednom trenutku ka zapadu i tri puta odgovara svešteniku da se odriče Satane i svih dela njegovih, nakon čega treba da simbolično pljune (neki sveštenici kažu i duni) tri puta na Đavola, ka zapadu.[6]
Kultura[uredi | uredi izvor]
Istok je pravac prema kome se Zemlja okreće oko svoje ose, a samim tim i opšti pravac iz kojeg izgleda da Sunce izlazi. Praksa molitve prema istoku je starija od hrišćanstva, ali je usvojena u ovoj religiji, jer se smatralo da je Orijent izvorni dom čovečanstva. Otuda su neke hrišćanske crkve tradicionalno orijentisane ka istoku.[7][8] Ova tradicija da se oltar nalazi na liturgijskom istoku deo je koncepta crkvene orijentacije liturgijski istok i zapad.[9]
Orijent je istok, koji tradicionalno obuhvata sve što pripada Istočnom svetu, u odnosu na Evropu. Na engleskom je to uglavnom metonim, i odnosi se na istu oblast kao i kontinent Azije, podeljen na Daleki istok, Srednji istok i Bliski istok. Uprkos ovom evrocentričnom poreklu, ovi regioni se i dalje nalaze istočno od geografskog centra Zemlje.[10][11][12]
U okviru pojedinačnog grada, istočni kraj je obično siromašniji jer preovlađujući vetrovi duvaju sa zapada.[13]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Orijentacija”. PD dr Radivoj Simonović Sombor. Pristupljeno 18. 1. 2019.
- ^ „east”. Online Etymology Dictionary. Pristupljeno 3. 12. 2013.
- ^ „east”. Merriam-Webster. Pristupljeno 3. 12. 2013.
- ^ POREKLO HRIŠĆANSKIH HRAMOVA. Beograd.
- ^ Miliin, Dragan (2020). Sveto pismo starog i novog zaveta, Biblija, Knjiga proroka Jezekilja, 8,16. Beograd: Biblijsko društvo Srbije. str. 910. ISBN 978-86-86827-36-4.
- ^ LITURGIKA, POSEBNA BOGOSLUŽENjA. 2. KRŠTENjE. Beograd.
- ^ „Orientation of Churches”. Catholic Encyclopedia. Pristupljeno 3. 12. 2013.
- ^ Peters, Bosco (30. 4. 2012). „Architectural Design Guidelines 1”. Liturgy.co.nz. Pristupljeno 3. 12. 2013.
- ^ „Facing East”. Catholic Culture. oktobar 1999. Pristupljeno 25. 2. 2014.
- ^ „Geo mid point: Calculation Methods”. 2022. Arhivirano iz originala 09. 02. 2023. g. Pristupljeno 2022-09-16.
- ^ Smyth, Charles Piazzi (1864). Our inheritance in the Great Pyramid. London: W. Isbister & Co. str. V,55,460.
- ^ Wilson, Colin; Rand Flem-Ath (2002). The Atlantis Blueprint: Unlocking The Ancient Mysteries Of A Long-Lost Civilization. Random House Digital, Inc. str. 63—64. ISBN 9780307481757. Pristupljeno 4. 5. 2012.
- ^ Benedictus, Leo (12. 5. 2017). „Blowing in the wind: why do so many cities have poor east ends?”. The Guardian. Pristupljeno 2. 10. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Chang, Kang-tsung (2016). Introduction to Geographic Information Systems (9th izd.). McGraw-Hill. str. 34. ISBN 978-1-259-92964-9.
- Rigge, W. F. „Partial eclipse of the moon, 1918, June 24”. Popular Astronomy. 26: 373. Bibcode:1918PA.....26..373R. „rigge1918”
- Meadows, Peter; meadows. „Solar Observing: Parallactic Angle”. Arhivirano iz originala 7. 2. 2009. g. Pristupljeno 2013-11-15.
- „Two Studies of Color”. JSTOR 1264798. „In Ainu... siwnin means both 'yellow' and 'blue' and hu means 'green' and 'red'”
- „Chinese Cosmogony”. Arhivirano iz originala 18. 12. 2010. g. Pristupljeno 2007-02-17.
- Anderson, Kasper Wrem; Helmke, Christophe (2013), „The Personifications of Celestial Water: The Many Guises of the Storm God in the Pantheon and Cosmology of Teotihuacan”, Contributions in New World Archaeology, 5: 165—196, at pp. 177–179.
- McCluskey, Stephen C. (2014), „Hopi and Puebloan Ethnoastronomy and Ethnoscience”, Ur.: Ruggles, Clive L. N., Handbook of Archaeoastronomy and Ethnoastronomy, New York: Springer Science+Business Media, str. 649—658, ISBN 978-1-4614-6140-1, doi:10.1007/978-1-4614-6141-8_48
- Curtis, Edward S. (1922), Hodge, Frederick Webb, ur., The Hopi, The North American Indian, 12, Norwood, Mass.: The Plimpton Press, str. 246, Arhivirano iz originala 22. 12. 2015. g., Pristupljeno 23. 8. 2014, „Hopi orientation corresponds only approximately with ours, their cardinal points being marked by the solstitial rising and setting points of the sun.... Their cardinal points therefore are not mutually equidistant on the horizon and agree roughly with our semi-cardinal points.”
- H. Rodrigues (22. 4. 2016). „The Dikpalas”. www.mahavidya.ca. Arhivirano iz originala 12. 8. 2018. g. Pristupljeno 12. 8. 2018.
- Stephen, Alexander MacGregor (1936), Parsons, Elsie Clews, ur., Hopi Journal of Alexander M. Stephen, Columbia University Contributions to Anthropology, 23, New York: Columbia University Press, str. 1190—1191, OCLC 716671864
- Malotki, Ekkehart (1979), Hopi-Raum: Eine sprachwissenschaftliche Analyse der Raumvorstellungen in der Hopi-Sprache, Tübinger Beiträge zur Linguistik (na jeziku: nemački), 81, Tübingen: Gunter Narr Verlag, str. 165, ISBN 3-87808-081-6
- Moritz, H (septembar 1980). „Geodetic Reference System 1980”. Bulletin Géodésique. Berlin: Springer-Verlag. 54 (3): 395—405. Bibcode:1980BGeod..54..395M. S2CID 198209711. doi:10.1007/BF02521480. (IUGG/WGS-84 data)
- Taff, Laurence G (1981). Computational Spherical Astronomy. New York: Wiley. ISBN 0-471-06257-X. OCLC 6532537. (IAU data)
- Sykes, M.; Comstock, C.E. (1922). Solid Geometry. Rand McNally. str. 81 ff.
- „Equinox: Almost Equal Day and Night, By Aparna Kher”. Pristupljeno 5. 11. 2021.
- „Definition of equator”. OxfordDictionaries.com. Arhivirano iz originala 23. 5. 2018. g. Pristupljeno 5. 5. 2018.
- William Barnaby Faherty; Charles D. Benson (1978). „Moonport: A History of Apollo Launch Facilities and Operations”. NASA Special Publication-4204 in the NASA History Series. str. Chapter 1.2: A Saturn Launch Site. Arhivirano iz originala 15. 9. 2018. g. Pristupljeno 8. 5. 2019.
- Luzum, Brian; Capitaine, Nicole; Fienga, Agnès; Folkner, William; Fukushima, Toshio; Hilton, James; Hohenkerk, Catherine; Krasinsky, George; Petit, Gérard; Pitjeva, Elena; Soffel, Michael; Wallace, Patrick (2011). „The IAU 2009 system of astronomical constants: the report of the IAU working group on numerical standards for Fundamental Astronomy” (PDF). Celest Mech Dyn Astr. 110 (4): 293—304. Bibcode:2011CeMDA.110..293L. S2CID 122755461. doi:10.1007/s10569-011-9352-4
. - „General definitions and numerical standards” (PDF). IERS Technical Note 36. Arhivirano iz originala (PDF) 18. 12. 2018. g.
- Instituto Geográfico Militar de Ecuador (24. 1. 2005). „Memoria Técnica de la Determinación de la Latitud Cero” (na jeziku: španski).
- „Climatological Normals of Libreville”. Hong Kong Observatory. Arhivirano iz originala 26. 10. 2019. g.
- „40 days without the sun. How? Polar Night begins in Murmansk”. Auroravillage.info. 3. 12. 2018. Pristupljeno 24. 3. 2022.
- Burn, Chris. The Polar Night (PDF). The Aurora Research Institute. Pristupljeno 28. 9. 2015.
- „Obliquity of the Ecliptic (Eps Mean)”. Neoprogrammics.com. Pristupljeno 13. 5. 2014.
- Berger, A. L. (1976). „Obliquity and Precession for the Last 5000000 Years”. Astronomy and Astrophysics. 51 (1): 127—135. Bibcode:1976A&A....51..127B.
- Liddell, Henry; Scott, Robert. „Arktikos”. A Greek–English Lexicon. Perseus Digital Library.
- Liddell, Henry; Scott, Robert. „Arktos”. A Greek–English Lexicon. Perseus Digital Library.
- Burn, Chris. The Polar Night (PDF). The Aurora Research Institute. Pristupljeno 28. 9. 2015.
- Vsevolod Lipatov (2011-04-26). „Gorod na Polяrnom kruge”. ToGeo.ru (na jeziku: ruski). Arhivirano iz originala 08. 08. 2014. g. Pristupljeno 31. 03. 2023.
- Nuttall, Mark (2004). Encyclopedia of the Arctic Volumes 1, 2 and 3. Routledge. str. 115. ISBN 978-1579584368.
- Marsh, William M.; Kaufman, Martin M. (2012). Physical Geography: Great Systems and Global Environments. Cambridge University Press. str. 24. ISBN 978-0-521-76428-5.
- Olver, F. W.J.; Lozier, D.W.; Boisvert, R.F.; et al., ur. (2010), NIST Handbook of Mathematical Functions, Cambridge University Press
- Snyder, John P (1993), Flattening the Earth: Two Thousand Years of Map Projections, University of Chicago Press, ISBN 0-226-76747-7
- Snyder, John P. (1987), Map Projections – A Working Manual. U.S. Geological Survey Professional Paper 1395, United States Government Printing Office, Washington, D.C.
- Rapp, Richard H (1991), Geometric Geodesy, Part I, Ohio State University Department of Geodetic Science and Surveying, hdl:1811/24333
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „OGC Abstract Specification Topic 2: Referencing by coordinates Corrigendum”. Open Geospatial Consortium. Pristupljeno 2018-12-25.
- „Using the EPSG geodetic parameter dataset, Guidance Note 7-1”. EPSG Geodetic Parameter Dataset. Geomatic Solutions. Pristupljeno 15. 12. 2021.
 | Ovaj članak vezan za geografiju je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti. |