Kinematografija Rumunije

Ovo je istorija kinematografije u Rumuniji.

Uvod

Prva javna filmska projecija u Rumuniji, održana je 27. maja 1896. godine u prostorijama izdavača francuskih novina „L’andependence Roumaine“ (Rumunska nezavisnost) u Bukureštu. Bio je to čuveni snimak ulaska voza u stanicu, braće Limijer. 1897. realizovani su prvi rumunski kratki dokumentarci, koji su prikazivali ulice grada i javne manifestacije povodom narodnih praznika. 1912. rođen je prvi igrani film “Independenta României“ (Nezavisnost Rumunije), na čijem ostvarenju su radili fracuski tehničari koristeći francusku opremu. To je bila rekonstrukcija rata za nezavisnost. Za početak stvaranja Rumunskog filma zaslužni su amateri. U periodu nemog filma snimano je 7 filmova godišnje, uglavnom melodrama i dokumentaraca, a značajniji autori bili su J. Mihail i A. Petresku. Tada je osnovana i prva filmska škola.

Razvoj rumunskog filma

1925. Aurel Petresku privlači pažnju prvim crtanim filmom „Paskala amorezat“.

Akustični film je nastao 1927. ali zbog nedostatka novca za opremu, prvi zvučni filmovi ostaju srednjeg kvaliteta i ne prelaze granice.

Zahvaljujući mladoj pozorišnoj glumici Elviri Popesku film „Ţigancusa de la iatac“ postiže veliki uspeh 1830. Elvira koja u ovom filmu debituje, kasniije gradi veliku karijeru u Francuskuj.

Jedan, takođe, važan film snimio je reditelj Jon Georgesku „O noapte furtunoasa“ (olujna noć) prema čuvenom komadu I. L. Caragiala.

Značajniji razvoj desio se 1930. kada je i država počela da ulaže u filmsku industriju. Posle II Светског Рата preuzela je i finansirala filmsku produkciju i distributivne kompanije, sto je dovelo do njihove ekspanzije i različitosti. Međutim, država je posedovala samo jednu platformu od jedva 200 m², već zastarelu opremu koja je dopuštala prikazivanje samo jednog dugometražnog i nekoliko kratkometražnih filmova godišnje, a kvalitetni tehničari gotovo da nisu ni postojali.

„Rasuna valea“ (Dolina koja odzvanja) bio je prvi dugometražni film snimljen nakon rata, 1949.

Polako, produkcija se organizuje i zapaženiji snimljeni film „Moara cu noroc“ (Srećni mlin) 1956. snima Victor Iliu (prema noveli Iona Slavicia) koji za asistenta uzima Livia Ciuleia koji će se tek kasnije istaći.

Međutim, rumunski filmovi još uvek nemaju svoju karakterističnu crtu, i u najuspelijim delima se naslućuje uticaj stranih filmova i dijalozi svojstveni za pozorište.

Početak rumunskog crtanog filma

Jon Popesku-Gopo bio je osnivač rumunske škole crtanog filma. Studirao je na fakultetu lepih umetnosti u Bukureštu a zatim odlazi u Moskvu gde diplomira na odseku za animaciju. U početku je radio kao karikaturista u novinama, zatim počinje da stvara brojne animirane filmove u kojima se kao glavni lik pojavljuje čovečuljak koji ga je proslavio, nazvan “omuleţul lui Gopo“. 1957. godine, u Kanu, osvaja „Zlatnu palmu“ za kratkometražni film „Scurta istorie“ (Kratka prica). Njegovi značajni dugometražni filmovi su „Sa furat o bomba“ (Ukradena bomba) snimljen 1961, šaljiva priča o izgubljenoj a zatim i pronađenoj atomskoj bombi, i „Paşi spre luna“ (Koraci ka mesecu) iz 1963. koji govori o snu jednog kosmonauta pred poletanje. Gopo ostaje najzanimljiviji stvaralac rumunske kinematografije.

Studio „Буфтеа“

Bolju produkciju i distributivnu organizaciju doprinelo je otvaranje prvog filmskog studia Буфтеа 1959. u blizini Bukurešta, koje je dalo polet novoj generaciji. Ovaj studio čini najvažniji filmski kompleks u Evropi. Sa laboratorijama, ateljeima, dvoranama, salama za projekciju, snabdevena je modernom opremom, sadrži četiri pozornice od po 900, jednu od 300 i jednu od čak 3000 m². Godišnja proizvodnja dugometražnih filmova tada iznosi 16 filmova godišnje, a njihov kvalitet se brzo poboljšava pozetkom šezdesetih.

Značajniji filmovi tog perioda su „Setea“ (Žeđ) 1961. Mirča Dragana; nagradjen „Dumenica la ora 6“ (Nedelja u šest) 1966. Lučijana Pintilija; „Procesul alb“ (Beli proces) Juliana Miha; „Rascoale“ (Ustanak) Mirča Murešana.

Prvi filmovi Staljinovog perioda bili su dokazi siromašnog razvijanja filmske tradicije i ideoloških poruka, koje su se uglavnom zasnivale na radovima rumunskih pisaca. Prvi zapaženiji film „Moara cu noroc“ (Srećni Mlin), reditelja Виктор Илију snimljen je 1957. i iste godine prikazan na kanskom festivalu. Poznati reditelj Ливију Ћулеј, debitovao je sa filmom „Valurile Dunării“ (Talasi dunava), kojim je 1965. osvojio „Kristalni globus“ na festivalu „Карлове Вари“. Njegov treći film, „Padurea spanzuratilor“ (Šuma Obešenih), prikazan je na kanskom festivalu gde je dobio nagradu za najbolju režiju. Tada Liviu prelazi u pozorište i počinje internacionalnu karijeru.

Stanje rumunske kinematografije danas

Nakon pada komunizma, reditelji dobijaju slobodu izražavanja ali zbog ekonomske krize i manjka novčanih fondova, filmska produkcija se smanjila za 10-15 filmvoa godišnje. Najznačajniji producenti danas su: Lucian Pintilie, Mircea Daneliuc, Dan Pita koji filmom „Hotel de Lux“ osvaja „srebrnog lava“ na festivalu u Veneciji 1992.

Najnoviji strani filmovi, koje iz inostranstva uvoze privatne kompanije, lišavaju rumunsku filmsku produkciju publike. 70-ih i 80-ih oko 120-150 filmova je uvezeno svake godine, najviše iz Centralnih i Istočnoevropskih zemalja. Broj bioskopskih sala povećao se od 338, 1938. do 6275, 70-ih godina, i publika je pratila taj porast, popevši se sa 41 milion na 138 miliona gledalaca godišnje. 90-ih broj bioskopskih sala kao i posećenost je dramatično smanjen. Broj gledalaca od 190-200 miliona, koliko ih je bilo 80-ih, pao je na 130 miliona 1990. a zatim na 12,5 miliona 1996. Najveće uloge u današnjoj rumunskoj kinematografiji imaju Lucian Pintilie, Mircea Daneliuc, Dan Pita, Nae Caranfil, Radu Gabra i drugi.

Međunarodni festival

Jedini međunarodni filmski festival u Rumuniji održava se u Transilvaniji. Osnovan je 2001. sa ciljem da promoviše mlade filmske stvaraoce i pomogne distribuciji i promociji evropskih ostvarenja. Takođe se održavaju brojna predavanja i konferencije o filmskoj produkciji i distribuciji kako bi se mladim generacijama nametnuo ukus za dobar film. Ovom festivalu je u cilju da promoviše filmsku umetnost prikazujući neke od najspektakularnijih i najnovijih filmova koji se ističu originalnošću i slobodom izražavanja.

Literatura

• 1970. Le million, l’encyclopedie de tous les pays du monde. Volum IV. Paris: Grange Batelier.
• http://www.ici.ro Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. decembar 2018)
• http://www.tiff.ro

Izvori

• Seminarski rad Ivane Smolenski „Kinematografija u Rumuniji“, Beograd, maj 2006. godine