Кошћела

Košćela
Košćela u Biočiću (Dalmacija)
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Klasa:	Magnoliopsida
Red:	Rosales
Porodica:	Cannabaceae
Rod:	Celtis
Vrsta:	C. australis
Binomno ime
Celtis australis L.

Košćela (lat. Celtis australis) je listopadno drvo koje raste u oblasti Mediterana. Često je u Dalmaciji, Hercegovini i Crnoj Gori. Visoko je do 25 m. Lišće joj je tamnozelene boje, a u jesen postaje žuto. Plodovi su mali i okrugli, nakon sazrijevanja smeđi ili tamnoljubičasti. Slatki su i jestivi. Ima veliki broj narodnih naziva: beprima, gangulić, glangolić, kastanjuole, kopriva, koprivec, koprivnik, koprivić, koprivka, koprivnjak, koprivovec, koprivovc, koprivček, koprina, kopriuc, kostanjula, kostela, kostjelić, košćela, košćelica, kršanac, ladonja, pokriva, raketa, stup-kopriva, turski čatlambuk, fanfarika, fafarinka

Taksonomija

Košćela pripada klasi dikotiledonih biljaka (Magnoliopsida) i redu ruža (Rosales). Ranije je svrstavana u porodicu brijestova (Ulmaceae), ali se danas klasifikuje u porodicu konoplji (Cannabaceae). Osim nje, rod Celtis okuplja još 60-70 vrsta.

Njemu srodno drvo je bođoš.

Opis

Lišće sa plodovima

Stablo košćele može biti visoko 20—25 m. Kora je siva i glatka. Starenjem, na njoj nastaju kvrge i brazde. Za neke košćele se smatra da su stare i do hiljadu godina. Njihovo stablo je veoma široko i trulo iznutra.

Listovi imaju jednostavan, izdužen oblik, sa špicastim krajem. Ivice su oštro nazubljene, pa podsećaju na lišće koprive (po tome je i nastao naziv koprivić). Tamnozelene su boje i dugački 5—15 cm.

Cvetovi su zelenkastosmeđi. Javljaju se u aprilu, petodelni su i jednopolni. Ženski cvetovi su na vrhovima ovogodišnjih izdanaka, a muški ispod njih, čime se sprečava samooplodnja. Oprašivanje vrše pčele.

Plodovi su okrugle koštunice, prečnika do 1 cm. Rastu pojedinačno. Prvo su zeleni, pa nakon sazrevanja postaju žuti, smeđi i na kraju (u oktobru) crnoljubičasti.

Stanište

Košćela u Kričkama (Dalmacija)

Areal košćele se prostire od juga Evrope i severa Afrike, preko jugozapadne Azije, do Indije. Tipična je sredozemna biljka. Raste u uslovima mediteranske i submediteranske klime. U Dalmaciji i okolnim oblastima, vrlo je često drvo oko seoskih kuća. Odgovara joj zemljište slabije plodnosti, a često raste iz pukotina stijena (krečnjaka).

Značaj

Plodovi košćele su jestivi, ali se u današnje doba rijetko koriste u ishrani. Njihov značaj je ranije bio mnogo veći, jer ljudi tada nisu znali za raznovrsno i kvalitetno voće, koje se danas gaji. Lišće i plodovi se takođe mogu upotrebljavati u medicinske svrhe. Lišće se bere i suši početkom ljeta, a plodovi se beru prije potpunog sazrijevanja. Najviše se koriste kod menstrualnih problema.

Celtis australis