Mehanička ventilacija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mehanička ventilacija
Klasifikacija i spoljašnji resursi
MKB-9-CM93.90 96.7
MeSHD012121

Mehanička ventilacija (MV), asistirane ventilacija je ventilacija pluća koje se izvodi kod bolesnika sa spontanim, ali oslabljenim disanjem ili kod bolesnika koji ne mogu da dišu sopstvenim plućima, sve dok bolesnik ne uspostavi sopstveno disanje bez dodatne pomoći. Osnovni cilj mehaničke ventilacije je da omogući zadovoljavajuću respiratornu funkciju, bolesnika, koja je prethodno narušena različitim patološkim stanjima. Međutim, tokom mehaničke ventilacije dolazi do promena i poremećaja funkcije još nekih vitalnih organa i organskih sistema.[1][2]

Mehanička ventilacija (MV), se izvodi uz pomoć sofisticiranih respiratora. Prema dužini primene MV može biti kratkotrajna ili dugotrajna, u zavisnosti od medicinskih indikacija ili stanja pojedinca. Mehanička ventilacija se koristi kod hroničnih stanja kao što su teške infektivne bolesti, neuromišićne bolesti, opstruktivne bolesti pluća ili druga stanja koja ograničavaju fiziološku upotrebu mišića za disanje i/ili disajnih puteva.[3]

Fiziološka ventilacija[uredi | uredi izvor]

Ventilacija je fiziološki proces kojim se vrši razmena kiseonika (О2) i ugljen-dioksid (SO2) u alveolama pluća. Alveole su mali vazduhom ispunjene kesica na kraju bronhijalnog stabla u plućima, kroz čije zidove iz vazduha u kesicama kiseonik difunduje u krv, a ugljen-dioksid, obrnutim putem difunduje iz krvi u alveolu pluća. Ventilacija je konstantan proces održavanja odgovarajuće ravnoteže između ova dva procesa.[4]

Osnovni pojmovi[uredi | uredi izvor]

Respiracija
  • Kiseonik se od atmosferskog vazduha do mesta gde će u tkivima i ćelijama biti uključen u metaboličke procese unutrašnjeg disanja prenosi procesom respiracije.
  • U smeši gasova atmosferskog vazduha kiseonik se nalazi u količini 20,92% i pri parcijalnom pritisku od 159 mmHg
  • Respiracija se obavlja procesima; ventilacije, difuzije i transporta gasova.[5]
Ventilacija
  • Ventilacija je strujanje vazduha iz spoljašnje sredine u alveole i obrnuto
  • Kiseonik deluje na respiratorni centar, koji kontroliše ventilaciju preko hemoreceptori smeštenih u luku aorte i karotidnom sinusu, kao hemijski nadražaj.
  • Ventilacija je regulisana i pritiskom ugljen-dioksida i koncentracijom N+ jona.
  • Udahnuti vazduh se u alveolama razređuje prisutnim alveolarnom vazduhom (koji konstantno sadrži ugljen-dioksid i zasićen je vodenom parom), tako da se parcijalni pritisak kiseonika sa 159 mmHg (u atmosferskom vazduhu) smanjuje na 104 mmHg, ili 14%.[5]
Difuzija
  • Difuziji je prelaženje gasova (kiseonika i ugljen-dioksida) iz alveola kroz respiratornu membranu u krv i obrnuto, zbog gradijenta pritiska koji vlada sa obe strane alveolarne membrane.
  • Na brzinu difuzije gasova utiču; debljina i površina respiratorne membrane, difuzijski koeficijent gasa, gradijent pritiska gasova.
  • Kiseonik se iskorišćava u mitohondrijama, u kojima pritisak kiseonika treba da bude iznad kritičnog nivoa za održavanje aerobnog metabolizma.
  • Difuzioni nivo kiseonika označen je kao „Pasterova tačka“ i iznosi 1-2 mmHg. U normalni uslovima parcijalni pritisak kiseonika je 4-23 mmHg.
  • Krajnji cilj ventilacije je da obezbedi aerobni metabolizam, i održavanje mitohondrijalnog parcijalnog pritiska kiseonika iznad „Pasterove tačke“, u svim vulnerabilnim organima, pre svega mozgu, srcu i plućima.[5]
Transport
  • Transport je prenošenje kiseonika krvlju do ćelija i ugljen-dioksida od ćelija u spoljašnju sredinu.
  • Kiseonik se prenosi krvlju na dva načina; kao vezan za hemoglobin (97%) i rastvoren u plazmi (3%).
  • Kiseonički kapacitet krvi za prenos kiseonika je; 1 g hemoglobina - 1,34 ml kiseonika, 15 g hemoglobina - 19,5 ml kiseonika.[5]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Aparat za mehaničku ventilaciju pluća negativnim pritiskom („čelična pluća“)

Rimski lekar Galen može se smatrati prvim lekarem koji će opisa mehaničku ventilaciju:

Andreas Vezalijus, takođe je opisao veštačku ventilaciju pluća umetanjem bambusa ili trske u traheju životinja.[7]

U 1908. godine Džordž Poa, prvi je praktično prikazao mehaničku respiraciju na psima. On je nakon veštački izazvane asfiksije (zagušenja) disajnih puteva, psa uspevao da ih vrati u život reanimacijom.

Prvi aparati za mehaničku ventilaciju napravljeni su 1928. godine.

Toko 40-ih i 50-ih godina dvadesetog veka prvi put je počela primena „gvozdenih pluća“, što je zapravo bio i prvi efektivan vid dugoročne respiratorne potpore, koji se koristio tokom polio epidemije (dečije paralize) koja je vladala i tom periodu. Za udisajni deo disajnog ciklusa mašinom je stvaran vakuum oko bolesnika, koji je bio smešten u metalnu cev (gvozdena pluća), čime se vazduh uvlačio u u njegova pluća. Prekid vakuuma omogućavao je osobi da u toj fazi rada aparata izdahne.

Suter je 1983. godine, postavio indikacije za primenu mehaničke ventilacije i podelio ih na: mehaničke poremećaje disanja i poremećaje u razmeni gasova.

Najčešće indikacije za primenu mehaničke ventilacije prema Suteru
Mehanički poremećaji disanja Neuromišićne oboljenja — disfunkcija centralnog nervnog sistema — promene mišićno-koštanog sistema — terapijska upotreba mišićnih relaksanata.
Poremećaji u razmeni gasova ARDS — respiratorni distres sindrom dece — bolesti srca — hronične bolesti pluća

Međutim tek poslednjih godina 20. i početkom 21. veka, došlo je do znatnog tehničkog napretka, u konstrukciji aparata za mehaničku ventilaciju. To je doprinelo njihovoj široj upotrebi, proširilo indikacije za njihovu primenu i rezultovalo uspešnijem lečenju, hirurških bolesnika.

Mehanička ventilacija[uredi | uredi izvor]

Šematski prikaz mehaničke ventilacije

Očuvanost organa za disanje, (respiratornog sistema) je pojedine bolesnike pitanje od životnog značaja, kao što su deca i odrasle osobe sa neuromišićne oboljenjima kao i bolestima motornog neurona kao što su spinalna mišićna atrofija i amiotrofična lateralna skleroza. Kod ovih bolesnika dolazi do progresivne slabosti, najčešće mišića ruku i nogu, ali kod nekih formi javlja se i slabost mišića koji su neophodni za disanje i kašalj. Slabost mišića za disanje dovodi do poremećaja funkcije disanja koja se u određenom vremenskom periodu pogoršava i ukoliko se u pravom trenutku ne primeni asistirano (potpomognuto) mehaničko disanje može doći do neželjenog toka ili smrti.[8]

Prednosti korišćenja MV ogledaju se pre svega u tome što ona omogućavaju bolesnicima sa narušenom ventilacijom normalan život ili preživljavanje. Te prednosti su:

  • održavanje i/ili poboljšanje nivoa kiseonika/ugljen-dioksida u krvi
  • odmara disajne mišiće, smanjujući njihovo naprezanje
  • naduvavanje pluća je potpunije
  • poboljšava kašalj zbog lakšeg disanja
  • poboljšanje kvaliteta sna i disanja tokom spavanja
  • ograničava/isključuje hospitalizaciju kod respiratornih komplikacija
  • poboljšanje kvaliteta života i produžava život

Indikacije za mehaničku ventilaciju[uredi | uredi izvor]

Mnogi faktori utiču na odluku o primeni mehaničke ventilacije. Budući da nijedan način mehaničke ventilacije ne može izlečiti bolest, njena primena pacijentu treba popravni osnovni problem koji se može rešiti uz podršku mehaničke ventilacije. Ovu intervenciju ne treba započeti bez promišljenog razmatranja, jer intubacija i ventilacija pozitivnim pritiskom mogu imati i potencijalno štetne efekte.[9][10][11]

Mehanička ventilacija je indikovana kada je pacijentova spontana ventilacija neadekvatna za održavanje života. Pored toga, označena je i kao mera za kontrolu ventilacije kod kritično bolesnih pacijenata i kao profilaksa za predstojeći kolaps drugih fizioloških funkcija. Fiziološke indikacije uključuju respiratornu ili mehaničku insuficijenciju i neefikasnu razmenu gasova.

Uobičajene indikacije za mehaničku ventilaciju uključuju sledeće bolesti i stanja:

  • Bradipneja ili apneja sa respiratornim zastojem.[12][13]
  • Akutna povreda pluća i sindrom akutnog respiratornog distresa
  • Tahipneja (broj disanja > 30 udisaja u minuti)
  • Vitalni kapacitet manji od 15 ml/kg
  • Minutna ventilacija veća od 10 L/min
  • Parcijalni arterijski pritisak kiseonika (PaO2) sa dodatnim udelom neudahnutog kiseonika (FIO2 ) manjim od 55 mmHg
  • Alveolarno-arterijski gradijent pritiska kiseonika (A-a DO2) sa 100% oksigenacijom većom od 450 mmHg
  • Kliničko pogoršanje osnovne bolesti
  • Zamor respiratornih mišića
  • Koma
  • Hipotenzija
  • Akutni poremećaj parcijalnog pritiska ugljen-dioksida (PaCO2) veći od 50 mmHg sa arterijskim pH manjim od 7,25
  • Neuromuskularna bolest

Trend ovih vrednosti trebalo bi da utiče na kliničku procenu. Dok bi ozbiljnosti bolesti trebalo da podstakne kliničara da razmotri primenu mehaničke ventilacije.

Vrste mehaničke ventilacije[uredi | uredi izvor]

Kratkotrajna respiracija

Kratkotrajna upotreba MV obično se primenjuje u bolničkoj nezi, npr, u toku akutnim bolestima ili tokom i posle operacije, u periodu kada pojedinac ne može da diše bez pomoći respiratora. U intenzivnoj nezi, MV može se izvoditi preko preko usta ili nazalne maske, ali se obično izvodi uz pomoć endotrahealna cevi koja stavljati u usta i grlo (intubacija).

Dugotrajna respiracija

Dugoročnu MV možemo primeniti kod nekih bolesnika duže vreme (više meseci ili godina) ili tokom celog život.

Oblici mehaničke ventilacije pluća[uredi | uredi izvor]

Neonatalni mehanički ventilator

Danas se u medicinskoj praksi primenjuje veliki broj različitih oblika mehaničke ventilacije: kontrolisana, asistirano-kontrolisana, asistirana i parcijalna podrška ventilacije pluća.

Kontrolisana mehanička ventilacija pluća[uredi | uredi izvor]

Prvi oblik mehanička ventilacija pluća predstavlja regulisana (kontrolisana) mehanička ventilacija sa intermitentnim pozitivnim pritiskom (IPPV). Postoje dva osnovna modela mehaničkog ventilatora sa pozitivnim pritiskom:

  • ciklično sa kontrolisanom zapreminom i
  • vremenski ciklično sa kontrolisanim pritiskom.

Kontrolisana mehanička ventilacija pluća (CMV ili IPPV) podrazumeva potpuno obavljanje ventilacije pluća bez spontanog disanja.

Kod IPPV ventilatoru su zadati disajni volumen ili maksimalni inspiratorni pritisak, frekvencija disanja, odnos inspirijumom i ekspirijuma i frakcija kiseonika u inspiratorni vazduhu. Ekspirijum kod IPPV je pasivna radnja.

Asistirano-kontrolisana ventilacija[uredi | uredi izvor]

Kod asistirano-kontrolisanoj ventilaciji pluća inspirijum započinje (trigeruje) bolesnik, a ventilator zatim ostvaruje zadati disajni volumen ili protok, do nivoa zadatog inspiracionog pritiska u disajnim putevima, nakon čega sledi pasivni ekspirijum.[14]

Ukoliko bolesnik smanji broj disajnih ciklusa, ventilator ostvaruje kontrolisane respiracioni cikluse na zadatoj frekvenciji.

Nedostaci ventilatora koji se kontroliše pritiskom su sledeći:[14]

  • plimni volumen varira sa promenama impedanse,
  • promene u respiratornoj impedansi je teško odrediti,
  • inspiratorni protok je smanjen,
  • minutna ventilacija je složena funkcija pritiska, impedanse i frekvencije.

Asistirane ventilacija[uredi | uredi izvor]

Asistirana ventilacija pluća postiže se pritiskom potpomognutom ventilacijom (PSV) i proporcionalnoj asistiranoj ventilaciji pluća. PSV je slična prethodnoj asistirano-kontrolisanoj ventilaciji pluća pri čemu frekvenciju disanja određuje bolesnik, a ventilator pri svakom ostvarenom minimalnom negativnom inspiracionom pritisku, dodaje protok vazduha u disajne puteve do ostvarenja zadatog pozitivnog pritiska.[14]

Parcijalna podrška ventilacije pluća[uredi | uredi izvor]

CPAP obezbeđuje pozitivan pritisak na kraju ekspirijuma (PEEP) u cilju povećanja funkcionalnog rezidualnog kapaciteta pluća i otvaranja kolabiranih alveola, (onemogućavanja kolabiranja alveola).[4]

Obezbeđenje disajnog puta[uredi | uredi izvor]

Za primenu mehaničke ventilacije potrebna je endotrahealna intubacija, postavljanje traheostomske kanile (retko u akutnoj fazi respiratorne insuficijencije), ili primena neinvazivne ventilacije (NIV) pomoću specijalnih kiseoničkih maski koje hermetički prianjaju uz lice.

Parametri mehaničke ventilacije[uredi | uredi izvor]

Kontrolisana mehanička ventilacija počinje udisanjem 100% kiseonika (1.0 FiO2). Disanje se zatim usklađuje sa ventilatorom.[14] Ventilacija ventilatora kontrolisana zapreminom(volumena) se vrši prema sledećim parametrima: FiO2 < 0,5, disajni volumen (DV) 8-12ml/kg, brzina disanja (R) 16-30/min u zavisnosti od starosti i odnosa udaha i izdisaja (I:E) 1:2 do 1:3 zavisno od starosti.[14]

Ako se koristi ventilator sa kontrolisanim pritiskom, parametri su sledeći: FiO2 < 0,5, protok (F) 4-10 l/min, inspiratorni pritisak (PIP) 20-25 cmH2O, pritisak na kraju izdisaja (PEEP) 2-4 cmH2O i odnos I : E = 1:2 do 1:3 u zavisnosti od starosti.[14]

Vrste aparata za MV[uredi | uredi izvor]

Savremeni mehanički ventilatori klasifikovani su po njihovoj metodi prelaska iz inspiracijske u ekspiracijsku fazu. Odnosno, oni su nazvani po parametru koji signalizira prekid ciklusa inspiracije pozitivnim pritiskom mašine. Signal za prekid inspiratorne aktivnosti mašine je:

  • unapred podešena jačina — za ventilator sa zapreminskim ciklusom,
  • unapred podešena vrednost pritiska — za ventilator pod pritiskom,
  • unapred podešeni vremenski faktor — za ventilatore sa vremenski podešenim ciklusima.

Provetravanje pomoću volumena najčešći je oblik rada ventilatora koji se koristi u medicini za odrasle, jer omogućava stalnu zapreminu disajnog volumena. Prekid isporučenog volumena aparat signalizira, kod promene podešene jačine na izlazu iz ventilatora.

Zapreminsko-promenljivi disajni aparati[uredi | uredi izvor]

Zapreminsko-promenljivi disajni aparati obično (ali ne i uvek) ubacuju vazduh kroz otvor koji se nalazi u dušniku (traheostomu) što omogućava direktniji i više kontrolisan pristup plućima. Zbog stvaranja otvora na dušniku i ostvarivanja neposrednog kontakta sa disajnim organima ovakav vid disajne podrške nosi naziv i invazivna mehanička ventilacija.

Komplikacije[uredi | uredi izvor]

Komplikacije povezane sa mehaničkom ventilacijom su: [14]

Vrste Karakteristike
Respiratorne Lezija traheje, slučajna dislokacija endotrahealna cev ili ekstubacija, infekcija, pneumotoraks, pneumomedijastinum, emfizem, hiperinflacija, atelektaza, toksičnost kiseonika (depresija ventilacije, bronhopulmonalna displazija), plućna hemoragija.
Cirkulatorne Pogoršanje venskog protoka (smanjenje otkucaja srca, sistemska hipotenzija), toksičnost kiseonika (retrolentna fibroplazija, cerebralna vazokonstrikcija), sepsa, intrakranijalna hemoragija (intraven
Metaboličke Pojačan rad disanja ili "borba" sa ventilatorom, alkaloza (hipokalemija, predoziranje bikarbonatom).
Bubrežne Antidiureza, višak vode u inhalaciji vazduh.
Mehaničke Loše funkcije ventilatora kao što je (loše napajanje, nepravilan rad ventilatora, slabo vlaženje, nepravilan priključak cevi).[14]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Deo opreme za mehaničku ventilaciju

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Tobin, Martin J. (1994). „Mechanical Ventilation”. New England Journal of Medicine. 330 (15): 1056—1061. PMID 8080509. doi:10.1056/NEJM199404143301507. .
  2. ^ Tobin, Martin J. (1994). „Mechanical Ventilation”. New England Journal of Medicine. 330 (15): 1056—1061. PMID 8080509. doi:10.1056/NEJM199404143301507. .
  3. ^ Rimensberger P. New Strategy on Mechanical Ventilation, Beograd, XVIII Simpozijum Novine u neonatologiji. Beograd: Institut za neonatologiju; 2002.
  4. ^ a b Ruždi Ramadani, Mehanička ventilacija u neonatologiji, Protokoli u neonatologiji, 2015.
  5. ^ a b v g Roussos C: Mecanical Ventilation from Intensice Care to Home Care. European Respiratory Monograph 8, European respiratory Society Journals, Huddersfield,UK Sept.1998, vol3.
  6. ^ Colice, Gene L. (2006). Historical Perspective on the Development of Mechanical Ventilation. Principles & Practice of Mechanical Ventilation. 2. New York: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-144767-6. 
  7. ^ Chamberlain D (2003) Never quite there: A tale of resuscitation medicine Clinical Medicine, Journal of the Royal College of Physicians' 3 6:573-577
  8. ^ Zorica Stević, Dišite sa lakoćom : /vodič za osobe sa neuromišićnim bolestima koje imaju ili mogu imati probleme sa disanjem, Beograd : Savez distrofičara Srbije, 2009 (Čačak : Svetlost). - 40 str.
  9. ^ Bošnjak-Petrović V: Akutna stanja u pulmologiji. Savremena administracija, Beograd 1995.
  10. ^ Janković B, Savić J, Vilhar N, Vulović D, Ignjatović M, Janković I: Primena mehaničke ventilacije u novorođenčeta. Problemi u pedijatriji 1984: 27-51.
  11. ^ Mills J, Ho M, Trunky D.: Urgentna medicina. Savremena administracija, Beograd, 1985: 853.
  12. ^ Wozniak DR, Lasserson TJ, Smith I. Educational, supportive and behavioural interventions to improve usage of continuous positive airway pressure machines in adults with obstructive sleep apnoea. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Jan 8. 1:CD007736.
  13. ^ Schwab RJ, Badr SM, Epstein LJ, Gay PC, Gozal D, Kohler M, et al. An official American Thoracic Society statement: continuous positive airway pressure adherence tracking systems. The optimal monitoring strategies and outcome measures in adults. Am J Respir Crit Care Med. 2013 Sep 1. 188(5):613-20.
  14. ^ a b v g d đ e ž Anđelka Stojković Anđelković mehanička ventilacija pluća i intubacija kod dece Hitna stanja u medicini 2006:606-15.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Chernik V, Boat T: Kendig’s disorders of the respiratory tract in children. WB Saunders Co, USA 1998: 265-283.
  • Colice, Gene L. (2006). Historical Perspective on the Development of Mechanical Ventilation. Principles & Practice of Mechanical Ventilation. 2. New York: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-144767-6. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]



Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Механичка_вентилација&oldid=27441425”