Moran-Solnije MS.406

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Moran-Solnije MS.406
Moran-Solnije MS.406
Opšte
Zemlja porekla Francuska
ProizvođačMorane-Saulnier
Prvi let8. avgust 1935

Moran-Solnije MS.406 (franc. Morane-Saulnier MS.406) je francuski lovački avion. Rezultat je specifikacije C1 francuske nacionalna agencija za koordinaciju istraživanja aeronautike Service Technique de l'Aéronautique[1] objavljene 1934. godine povodom zahteva za modernim borbenim avionom koji je trebalo da zameni u službi starije tipove lovaca. Prvi prototip, sa oznakom Moran-Solnije MS.405 izveo je prvi let 8. avgusta 1935. Prva serija proizvedena je pod istom oznakom i isporučena je februara 1938. Uzorci iz ove proizvodne serije korišćeni su u evaluacionim ispitivanjima i rezultat ovog testa je bila nova porudžbina za 90 uzoraka koji su proizvedeni pod oznakom Moran-Solnije MS.406.[2]

Projektovanje i razvoj[uredi | uredi izvor]

Moran-Solnije MS.406 Finskog ratnog vazduhoplovstva

Prvi let prethodnika MS.405 dogodio se 1935. Napravljeni su 17 prototipa MS.405, koji su konačno doveli do MS.406. Produkcija novog MS.406 početa je u januaru 1939, a prvi avioni isporučeni su francuskoj vojsci u martu iste godine. MS.406 smatra se srodnim jugoslovenskim avionom Rogožarski IK-3, sa razlikom da je IK-3 imao bolje performanse.

Operativno korišćenje[uredi | uredi izvor]

Avion MS.406 je bio brojčano najvažniji francuski lovac u Drugom svetskom ratu. Avion je u principu imao dobru konstrukciju, ali je bio daleko slabiji od nemačkog Meseršmit Bf 109 u pogledu snage motora a time i maksimalne brzine i brzine penjanja i oklopa vitalnih delova aviona i pilota. Ipak, bio je jedan od retkih modernih borbenih aviona Francuske u dovoljnom broju. Nadmoć nemačkih BF 109 skupo je koštalo Francusku i to u životima francuskih pilota, ukupno je bilo izgubljeno 400 aviona prema 175 pobeda; mnoge mašine su međutim uništene na zemlji.

Posle kapitulacije Francuske u Drugom svetskom ratu 1940, Nemačka je preuzela veći broj MS.406. Jedan deo je služio za treninge nemačkih pilota, drugi deo je predat savezničkim državama poput Finske, Italije i NDH. Turska je takođe upotrebljavala MS.406, dok je Švajcarska kupila licensu i pravila MS.406 pod nazivom D-3800 (82 aviona) i D-3801 (207 aviona). U Francuskoj napravljeno je oko 1000 aviona, 77 od njih za inostranstvo. Sa nemačkim napadom na Francusku 1940. godine bilo je oko 500 aviona u potrebi. Jugoslavija je bila isto naručila 25 aviona, ali sa kapitulacijom Francuske avioni nisu isporučeni.

Tehničke karakteristike[uredi | uredi izvor]

Moran-Solnije MS.406 C1

Motor: 1 Hispano Suiza 12Y, 860 KS

Dimenzije:

  • Raspon krila: 10.61 m
  • Dužina: 8,17 m
  • Visina: 3.25 m
  • Površina krila: 16 m²

Masa:

  • Prazan: 1895 kg
  • Opterećen: 2540 kg

Posada: 1

Brzine:

  • Maksimalna: 486 km/h

Dolet: 800 km

Naoružanje:

  • 1 x 20 mm top Erlikon FF/SMK M.39 E. M. (Hispano-Suiza HS.404),
  • 2 x mitraljezi 7.5 mm MAC

Zemlje koje su koristile Avion MS.406[uredi | uredi izvor]

Moran-Solnije MS.406, 1940

Avion Moran-Solnije MS.406 u Jugoslaviji[uredi | uredi izvor]

Uoči Drugog svetskog rata u sklopu mera modernizacije Vojnog vazduhoplovstva Kraljevine Jugoslavije (VVKJ), Ministarstvo vojske je poručilo 25 francuskih lovaca Moran-Solnije MS.406. Međutim, zbog približavanja ratne opasnosti Francuska je zabranila izvoz naoružanja i vojne opreme tako da je VVKJ uskraćeno za ovu isporuku.

U toku 1943. godine Nacistička Nemačka je prodala svom savezniku kvislinškoj NDH (Nezavisna Država Hrvatska) 15 isluženih aviona Moran-Solnije MS.406. Zbog kapitulacije Italije i intenzivnijeg dejstva savezničke avijacije na prostoru bivše Jugoslavije vazduhoplovstvo NDH je imalo sve veće gubitke pa su Nemci u toku 1944. godine Hrvatima prodali između ostalih, dodatnu količinu lovaca Moran-Solnije MS.406 tj. 23 aviona.[3]

Kada su Partizani prvi put zauzeli Banja Luku 21. septembra 1944. godine, uspeli su da zauzmu i aerodrom Zalužani, koji je bio velika vazduhoplovna baza Zrakoplovstva NDH. Na njemu su se zatekle tri eskadrile i prateći sastav. Već u toku borbe deo zemaljskog sastava baze i neki piloti prešli su na stranu Partizana. A to se nastavilo i po završetku napada.

Tako da je odmah sutradan od ispravnih aviona i ljudstva iz NDH formirana Eskadrila 5 korpusa NOVJ. Ispravni avioni su bili: tri Moran Solnier MS.406, dva Kaproni, dva Beneš-Mraz Be-51 Beta Minor i jedan Biker Bu-131 Jungman. Odmah su upotrebljeni za napad na tvrđavu Kaštel koja se nalazi u Banja Luci, u kojoj su bili ustaški i nemački vojnici, a koji su odbili da se predaju.[4] Napadi nisu bili naročito uspešni i branioci u tvrđavi su odolevali sve dok im u pomoć nisu stigli Nemci. U toku borbi za Kaštel pilot Salimbegović je avionom Moran Solnije uspeo da obori jedan transporti avion Junkers Ju-W-34 koji je donosio borcima u Kaštelu vojni materijal. Po dolasku Nemaca Avioni su prebazirani na aerodrom kod Sanskog Mosta. Uspeli su da prelete dva Beta Be-51, jedan Moran Solnier MS.406, jedan Biker Bu-131 Jungman i nekoliko kamiona sa alatom, delovima i gorivom. Za sedam dana borbenih dejstava (koliko je trajala banjalučka operacija ovog korpusa) ova eskadrila je ostvarila 36 borbenih letova i ostvarila jednu vazdušnu pobedu.

U završnim operacijama za oslobođenje zemlje, Jugoslovanska Armija (JA) je zarobila 6 aviona Moran-Solnije MS.406 iz sastava Zrakoplovstva NDH i koristila ih u Ratnom vazduhoplovstvu JA u toku 1944./45. godine.[5]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Service Technique de l’Aéronautique – Aeroflight” (na jeziku: engleski). 2016-05-08. Pristupljeno 2024-01-18. 
  2. ^ „Morane Saulnier M.S. 406 – Let Let Let – Warplanes” (na jeziku: engleski). 2014-01-25. Pristupljeno 2024-01-18. 
  3. ^ V. Mikić; Zrakoplovstvo NDH 1941—1945., VIIVJ, Beograd, 2000.
  4. ^ Komanda RV i PVO,Čuvari našeg neba, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1977
  5. ^ Dimitrijević 2012.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Marck, Bernard (1997). Historie de L'aviation. Paris: Flammarion. ISBN 2-08-010038-6. 
  • Komanda RV i PVO,Čuvari našeg neba, Vojnoizdavački zavod, Beograd, 1977.
  • Janić, Čedomir; Petrović, Ognjan (2011). Kratka istorija vazduhoplovstva u Srbiji. Beograd: Aerokomunikacije. ISBN 978-86-913973-1-9. 
  • Dimitrijević, Bojan (2012). Jugoslovensko ratno vazduhoplovstvo 1942-1992. Beograd: Institut za savremenu istoriju. ISBN 978-86-7403-163-6. 
  • V. Mikić; Zrakoplovstvo NDH 1941—1945., VIIVJ, Beograd, 2000.
  • V.Mikić, Avijacija okupatorskih sila i NDH u Jugoslaviji 1941-1945., MVJ, Beograd, Let-Flight, br. 1, 1998.
  • Rendulić, Zlatko (1974). Vazduhoplovne doktrine - gledišta i tehnika. Beograd, Vojnoizdavački zavod.
  • Rendulić, Zlatko (2014). Lovačka avijacija 1914-1945. (na jeziku: (jezik: srpski)). Valjevo: Teovid. ISBN 978-86-83395-36-1. 
  • Mijatović, Ivan; Đokić, Nebojša (2011). „LOVAČKA AVIJACIJA VOJSKE KRALjEVINE JUGOSLAVIJE I PRAĆENjE SAVREMENIH TRENDOVA U NAORUŽANjU - stereotipi i činjenice,”. Rasinski anali (na jeziku: (jezik: srpski)). Kruševac: Istorijski Arhiv Kruševca. 9: 136 — 168. ISSN 1451-4346. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Moran-Solnije MS.406 na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Моран-Солније_MS.406&oldid=27058495”