Новине Читалишта београдског
 Novine čitališta beogradskog | |
| Tip | Naučni časopis |
|---|---|
| Format | 34 cm |
| Izdavač | Izdavač: Čitalište beogradsko |
| Urednik | Petar Radovanović (od br. 1, 1848)[1] |
| Osnivanje | 1847. god |
| Jezik | Srpski |
| Sedište | Srbija, Beograd, Glavna čaršija, danas Kralja Petra 7 |
Novine Čitališta beogradskog (originalno Novine čitališta Beogradskogъ[1]) su prvi i najstrariji list u Srbiji.[2] Pet godina nakon uspostavljanja Kneževine Srbije, u januaru 1847. godine počele su da izlaze Novine Čitališta beogradskog. Za dve godine izašlo je 106 brojeva, svaki tiraž od po 1.100 primeraka. Svake nedelje, tačno u petak, na četiri lista, uz dodatak u pojedinim brojevima, izlazile su Novine Čitališta beogradskog u kojima je sarađivala elita tadašnje Srbije i Beograda poput Jovana Sterije Popovića. Novine Čitališta beogradskog, koje su se najviše finanasirale donacijom tada najbogatijeg čoveka u Srbiji kapetana Miše Anastasijevića, prvenstveno su donosile vesti iz zemlje i sveta, ali su imale teme iz kulture i prosvete.
Biblioteka grada Beograda je 1980. obnovila Beogradsko čitalište, a 1991. i novine, pod nešto izmenjenim nazivom Novine Beogradskog čitališta. Ovo je bila nova serija, koja se po mnogo čemu razlikuje od prethodne, ali u njenoj osnovi je ostala knjiga i sve što je vezano za knjigu, u svetlu novog vremena, novih tehnologija i ideja.[3]
Osnivanje[uredi | uredi izvor]
Čitalište beogradsko osnovano je 2. januara 1846. godine. Prvi broj Novina Čitališta beogradskog izlazi 3. januara 1847. godine. Novine su izlazile svakog petka i donosile vesti iz Srbije, ali i sveta. Biblioteka grada Beograda obnavlja 1980. godine Čitalište beogradsko, a 1991. godine i Novine Čitališta beogradskog. Čitalište beogradsko javilo se u vreme nerazvijene i oskudne književnosti, u vreme kada nije bilo mnogo književnika i književne radnje uopšte. Zbog toga je sam njegov značaj veći. U svom dugom i neprekidnom radu u periodu od 1846. do 1914, Čitalište beogradsko je bilo središte svih vidova duhovnog života, ne samo za Srbiju, već za celo srpstvo. Ono je zračilo i duhovno i nacionalno za sve Srbe, a i preko granica Srbije, kao i na srpsku inteligenciju i školsku omladinu koja se školovala širom Evrope. Danas se Novine Čitališta beogradskog znatno razlikuju od prethodnih, danas su one najpre list posvećen stvaranju, izdavanju, čuvanju i samom tržištu knjiga.[4]
Beogradsko Čitalište[uredi | uredi izvor]
Da bismo u najboljem svetlu prikazali značaj Novina Čitališta beogradskog, neophodno je da kažemo nešto o samom Beogradskom čitalištu. Prva javna čitaonica bila je Srpsko čitalište u Beogradu. Sama ideja o osnivanju Čitališta formirana je još 1843. godine. Miloš Popović, koji je bio urednik Srbskih novina, je pisao o tome krajem iste te godine. Međutim, tek 30. decembra 1845. godine zalaganjem Jeliseja Vukajlovića zajedno sa prijateljima, osnovan je odbor za osnivanje Čitališta. 1. januara 1846. godine članovi odbora podnose molbu Ministarstvu Unutrašnjih poslova za osnivanje Čitališta. Odbor donosi Pravila Srbskog čitališta u Beogradu koja su 2. januara 1846. godine podneta na odobrenje Popečiteljstvu, koje je 9. januara iste godine dalo odobrenje. Osnivanje društva odobreno je 17. januara, a svečano je otvoreno 24. januara iste godine. Čitalište je otvoreno u prisustvu najistaknutijih ljudi iz Srbije i stranih konzula. Bilo je smešteno u školskoj zgradi iznad Saborne crkve u dve sobe.
Novine Čitališta Beogradskog[uredi | uredi izvor]
Novine su izlazile dve godine, jednom nedeljno, petkom, na dva lista u formatu kvarta. Izlazile su u periodu od 3. januara 1847. godine do 31. decembra 1848. Prve godine, Odbor je samostalno izdavao Novine, a druge tu odgovornost preuzela je sama uprava Čitališta. Prvi urednik novina bio je Pavle Ars. Uređivačka politika Novina pratila je i zastupala političke principe Garašaninovog Načertanija, koje je zastupalo i samo Društvo Čitališta beogradskog. Sve što se događalo u kulturi tadašnje Srbije bilo je razmotreno u Beogradskom Čitalištu.
U Novinama, dve trećine prostora bilo je namenjeno političkim vestima iz Srbije, a ostatak su popunjavale vesti iz kulturno-prosvetne delatnosti, Srpski prevodi i oglasi. Saradnici Novina bili su: Jovan Sterija Popović, Sima Milutinović Sarajlija, Sergije Nikolić, Milovan Spasić i drugi.
Već nakon mesec dana videlo se da su Novine veoma dobro prihvaćene od strane čitalaca. Može se slobodno reći da su Novine bile nezavisnije, nego što je to bio slučaj sa Srbskim Novinama. U ovom slučaju, urednik je imao veću slobodu u samom uređivanju Novina.
Novine su redovno donosile vesti o radu Čitališta. Dosta prostora bilo je namenjeno za vesti iz sveta. Novine su imale više redova rubrika koje su govorile o: Književnim vestima, Prosvetnim vestima za crkvu, učitelje, nauku, nudožestvo i knjižestva. Rubriku za književnost vodio je Jovan Sterija Popović. Sterija je, takođe, vodio i rubrike za Teatar i Pozorišne vesti. Od posebnog značaja bila je rubrika za Književnost, koja je donosila vesti o novim knjigama koje su tek izašle, gde se one mogu kupiti i po kojoj ceni.
U broju 14 za 1847. godinu Novine donose vest da je sam Petar Petrović Njegoš darovao čitaonicu Čitališta beogradskog sa deset primeraka svog najnovijeg stihotvorskog dela Gorski Vijenac.
Novine su redovno izlazile i u 1848. godini, a u 1849. izašla su samo dva broja. U tom periodu Novine je uređivao Petar Radanović, srpski pravnik i advokat, profesor Kragujevačke gimnazije, prve gimnazije u Srbiji, jedan od prva dva profesora Liceuma Knjažestva serbskog, prve visoke škole u Srbiji, predsednik Okružnog suda, upravitelj svih osnovnih škola u Srbiji, administrativni upravnik Teatra na Đumruku i redovni član Društva srpske slovesnosti.[5]
Uprkos tome što su novine izlazile kratak period, ostavile su snažan uticaj na kulturni, prosvetni, pa čak i politički život u Srbiji.[6]
Elektronska izdanja[uredi | uredi izvor]
Narodna biblioteka Srbije digitalizovala je većinu brojeva Novina Čitališta beogradskog. Oni se mogu čitati na sajtu Digitalna Narodna biblioteka Srbije i u slobodnom su pristupu.[1]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Prvi broj časopisa -
Prvi broj časopisa -
Prvi broj časopisa -
Prvi broj časopisa -
Pravila za Srbsko čitališta u Beogradu -
Pravila za Srbsko čitališta u Beogradu
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v „Novine čitališta Beogradskogъ”. COBISS. Narodna biblioteka Srbije. Arhivirano iz originala 25. 02. 2022. g. Pristupljeno 25. 2. 2022.
- ^ Nešić, Staniša (oktobar—decembar 2011). „20 godina„Novina Beogradskog čitališta“” (PDF). Novine Beogradskog čitališta. 46-49: 2. Pristupljeno 25. 2. 2022.
- ^ „NOVINE BEOGRADSKOG ČITALIŠTA”. Zvanični veb-sajt. Biblioteka grada Beograda. Pristupljeno 25. 2. 2022.
- ^ „Riznica srpska”. Novine Beogradskog čitališta. Arhivirano iz originala 19. 04. 2018. g. Pristupljeno 19. 4. 2018.
- ^ „TEATAR NA ĐUMRUKU”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Pristupljeno 2024-05-25.
- ^ Nešić, Staniša, ur. (2008). Novine Čitališta beogradskog. Beograd: Biblioteka grada Beograda.COBISS.SR 145596940