Odija (jezik)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa Одија језик)
odija
ଓଡ଼ିଆ - oṛiā
Izgovor/oːɖiaː/
Govori se uIndija[1][2]
Broj govornika
33 miliona (2007)
Orija alfabet
Zvanični status
Službeni jezik u
Indija Orisa
Indija Džarkand
Jezički kodovi
ISO 639-1or
ISO 639-2ori
ISO 639-3ori
Rasprostranjenost orija jezika

Odija jezik (ଓଡ଼ିଆ, oṛiā) je jedan od indijskih jezika, koji se uglavnom govori u indijskoj državi Odiši i okolnim regijama (na primer: Zapadni Bengal, grad Surat u Gudžaratu).[7][8][9] Odija pripada istočnoj indo-arijskoj grani indoevropskih jezika. Veoma je sličan bengalskom, biharskom i asamskom jeziku. Od svih jezika severne Indije, orija jezik je pretrpeo najmanje uticaja persijskog i arapskog jezika. Odija jezik se piše orijskim alfabetom.

To je službeni jezik u Odiši (ranije preveđeno kao Orisa),[10] gde izvorni govornici čine 82% stanovništva,[11] a takođe se govori u delovima Zapadnog Bengala,[12] Džarkanda, Andra Pradeša i Čatisgara.[13] Odija je jedan od mnogih zvaničnih jezika Indije; to je službeni jezik Odiše i drugi službeni jezik Džarkanda.[14][15][16] Ovaj jezik takođe govori znatna populacija od 700.000 ljudi u Čatisgaru.

Trojezična tabla na aerodromu Bubanesvar sa tekstom na odijskom, hindskom i engleskom jeziku

Odija je šesti indijski jezik koji je proglašen klasičnim jezikom, na osnovu duge književne istorije i što nije u velikoj meri pozajmljivao iz drugih jezika.[17][18][19][20] Najraniji poznati natpis u Odiji datira iz 10. veka.[21]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prajezici istočnog Magadana; rascep i poreklo proto-odre (odranski prakrit), pretka savremenog odijskog jezika, od proto-magadiskog (magadski prakrit)[22]
Urajamski natpis u Staroj Odiji, kraljevska povelja dinastije Istočnog Ganga (1051. godine)[23]

Odija je istočnoindoarijevski jezik koji pripada porodici indoarijevskih jezika. On potiče od odranskog prakrita, koji je evoluirao iz magadiskog prakrita,[24] koji se govorio u istočnoj Indiji pre više od 1500 godina, i primarni je jezik korišćen u ranim džainističkim i budističkim tekstovima.[25] Smatra se da je odija imala relativno mali uticaj persijskog i arapskog jezika, u poređenju sa drugim glavnim indoarijskim jezicima.[26]

Istorija jezika Odije podeljena je na ere:

  • Protoodijski (odra prakrit) (10. vek i ranije): Natpisi iz 9. veka pokazuju evoluciju protoodijskog, tj. odra prakritske ili irija prakritske reči koje se koriste zajedno sa sanskritom. Natpisi su datirani u treću četvrtinu 9. veka tokom vladavine ranih istočnih Ganga.[27]
  • Staroodijski (10. vek do 12. vek): Natpisi od 10. veka pa nadalje pružaju dokaze o postojanju staroodijskog jezika, pri čemu je najraniji zapis Urajamski natpis istočnih Ganga napisan na staroodijskom 1051. godine.[23] Staroodijski pisan u obliku povezanih linija nalazi se u natpisu iz 1249. godine.[28]
  • Ranosrednji odijski (1200–1400): Najranija upotreba proze može se naći u Madala Pandži hrama Džaganat u Puriju, koji datira iz 12. veka. Dela kao što su Sisu Beda, Amarakosa, Goreka Samita, Kalasa Čautisa i Saptanga napisana su u ovom obliku odijskog.[29][30][31]
  • Srednjeodijski (1400–1700): Sarala Das piše Mahabaratu i Bilanka Ramajanu.[32][33]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Odija (jezik) at Ethnologue (22nd ed., 2019)
  2. ^ „Scheduled Languages in descending order of speaker's strength – 2011” (PDF). Registrar General and Census Commissioner of India. 
  3. ^ „Jharkhand gives second language status to Magahi, Angika, Bhojpuri and Maithili”. The Avenue Mail. 21. 3. 2018. Arhivirano iz originala 28. 3. 2019. g. Pristupljeno 30. 4. 2019. 
  4. ^ „West Bengal Official Language Act, 1961”. www.bareactslive.com. Pristupljeno 17. 9. 2020. 
  5. ^ Roy, Anirban (28. 2. 2018). „Kamtapuri, Rajbanshi make it to list of official languages in”. India Today. Arhivirano iz originala 30. 3. 2018. g. Pristupljeno 30. 3. 2018. 
  6. ^ „Odisha Sahitya Academy”. Department of Culture, Government of Odisha. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 9. 3. 2016. 
  7. ^ "Odia" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. januar 2021), Lexico.
  8. ^ „PRS | Bill Track | The Constitution (113th Amendment) Bill, 2010”. www.prsindia.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2018-01-31. 
  9. ^ „World Languages – Countries A to G – Internet World Stats”. www.internetworldstats.com. Pristupljeno 30. 1. 2019. 
  10. ^ „Constitution amended: Orissa is Odisha, Oriya is Odia”. hindustantimes.com/ (na jeziku: engleski). 2011-09-06. Pristupljeno 2018-01-31. 
  11. ^ Mahapatra, B.P. (2002). Linguistic Survey of India: Orissa (PDF). Kolkata, India: Language Division, Office of the Registrar General. str. 14. Pristupljeno 20. 2. 2014. 
  12. ^ „Ordeal of Oriya-speaking students in West Bengal to end soon”. The Hindu. 21. 5. 2009. Pristupljeno 30. 1. 2019. 
  13. ^ Pioneer, The. „Govt to provide study facility to Odia-speaking people in State”. The Pioneer. Pristupljeno 30. 1. 2019. 
  14. ^ „Oriya gets its due in neighbouring state- Orissa- IBNLive”. Ibnlive.in.com. 2011-09-04. Arhivirano iz originala 2012-08-15. g. Pristupljeno 2012-11-29. 
  15. ^ Naresh Chandra Pattanayak (2011-09-01). „Oriya second language in Jharkhand”. The Times of India. Arhivirano iz originala 2012-07-07. g. 
  16. ^ „Bengali, Oriya among 12 dialects as 2nd language in Jharkhand”. daily.bhaskar.com. 2011-08-31. Pristupljeno 2012-11-29. 
  17. ^ „Archived copy” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 25. 11. 2015. g. Pristupljeno 9. 12. 2018. 
  18. ^ „Odia gets classical language status”. The Hindu. 20. 2. 2014. Pristupljeno 20. 2. 2014. 
  19. ^ „Odia becomes sixth classical language”. The Telegraph. Arhivirano iz originala 11. 10. 2017. g. Pristupljeno 29. 3. 2015. 
  20. ^ „Milestone for state as Odia gets classical language status”. The Times of India. 21. 2. 2014. Pristupljeno 29. 3. 2015. 
  21. ^ Pattanayak, Debi Prasanna; Prusty, Subrat Kumar. Classical Odia (PDF). Bhubaneswar: KIS Foundation. str. 54. Pristupljeno 26. 7. 2016. 
  22. ^ Toulmin 2006, str. 306
  23. ^ a b Tripathī, Kunjabihari (1962). The Evolution of Oriya Language and Script. Utkal University. str. 29, 222. Pristupljeno 21. 3. 2021. 
  24. ^ Toulmin 2006, str. 306
  25. ^ Misra, Bijoy (11 April 2009). Oriya Language and Literature (PDF) (Lecture). Languages and Literature of India. Harvard University.
  26. ^ „Odia Language”. Odisha Tourism. Arhivirano iz originala 10. 10. 2021. g. Pristupljeno 8. 2. 2021. 
  27. ^ Rajaguru 1966, str. 152
  28. ^ B. P. Mahapatra (1989). Constitutional languages. Presses Université Laval. str. 389. ISBN 978-2-7637-7186-1. „Evidence of Old Oriya is found from early inscriptions dating from the 10th century onwards, while the language in the form of connected lines is found only in the inscription dated 1249 A.D.” 
  29. ^ Patnaik, Durga (1989). Palm Leaf Etchings of Orissa. New Delhi: Abhinav Publications. str. 11. ISBN 978-8170172482. 
  30. ^ Panda, Shishir (1991). Medieval Orissa: A Socio-economic Study. New Delhi: Mittal Publications. str. 106. ISBN 978-8170992615. 
  31. ^ Patnaik, Nihar (1997). Economic History of Orissa. New Delhi: Indus Publishing. str. 149. ISBN 978-8173870750. 
  32. ^ Sukhdeva (2002). Living Thoughts of the Ramayana. Jaico Publishing House. str. 7. ISBN 978-81-7992-002-2. 
  33. ^ Sujit Mukherjee (1998). A Dictionary of Indian Literature: Beginnings-1850. Orient Blackswan. str. 420. ISBN 978-81-250-1453-9. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

{{

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Odija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Одија_(језик)&oldid=27551568”