Primarna građa stabla
Primarna građa stabla nastaje diferenciranjem ćelija primarnog meristema. U stablu koje ima primarnu građu razlikuju se ova tri sastavna dela:
- epidermis;
- primarna kora;
- centralni cilindar.[1]
Primarna građa stabla dikotila[uredi | uredi izvor]
Epidermis je primarno kožno tkivo, spolja obuhvata stablo. Obično je izgrađen od jednog sloja ćelija. U zavisnosti od uslova sredine, na površini epidermisa nalazi se tanja ili deblja kutikula. Ćelije epidermisa često su izdužene u pravcu rastenja stabla. Broj stoma je relativno mali.
Primarna kora je sastavljena uglavnom iz parenhima. Često veliki broj parenhimskih ćelija sadrži hlorofilna zrna. U nekim biljkama, naročito vodenih, u primarnoj kori se obrazuje dobro izražen sistem intercelulara. U periferijskim delovima primarne kore, u mnogim biljkama, nalazi se mehaničko tkivo. Mehaničko tkivo se nalazi u uglovima četvrtastih stabala (Lamiaceae - usnatice), ili u rebrima (Apiaceae - štitonoše), a ređe u vidu prstena (tikva; Solanaceae). Poslednji sloj primarne kore često je sastavljen od zbijenih ćelija, bez intercelulara, i označen je kao endodermis. U endodermu se često nalazi dosta skroba i onda se može označiti i kao skrobna sara. Endoderm je obično predstavljen uskim, pretežno jednorodnim slojem kompaktnih ćelija. Među različitim sistematskim grupama viših biljaka endoderm ima različito rasprostranjenje.
Centralni cilindar (Stela) zauzima središnji deo stabla. Prvi, spoljni deo centralnog cilindra, naziva se pericikl. On može biti različito izgrađen. U najprostijem slučaju on je sastavljen od jednog sloja ćelija (npr. u Mercurialis annua). Pericikl je često višeslojan. U tom slučaju postoje tri mogućnosti: ili su svi slojevi od parenhima (Ranunculus - ljutić) ili je nekoliko slojeva od sklerenhima, a nekoliko od parenhima (Aristolochia), i, najzad, pericikl može biti ispresecan grupama sklerenhima i parenhima naizmenično (suncokret) [2]. Posle pericikla dolaze provodna tkiva. Kod izumrlih kormofita i nekih recentnih zastupljen je primitivan centralni cilindar. Izgrađen najvećim delom od provodnih tkiva, i to tako da sam središnji deo stabla zauzima ksilem koji je okružen floemom iznad koga je pericikl. Dalja evolucija Stele išla je tako što se u centru stabla obrazuje srž, izgrađena od osnovnog tkiva (parenhima), koja vrlo često služi kao tkivo za rezervisanje. Oko srži je provodni sistem sa kambijumom u obliku jedinstvenog cilindra.
Građa stabla monokotila[uredi | uredi izvor]
Građa stabla monokotila se unekoliko razlikuje kod raznih vrsta biljaka, ali je najrasprostranjeniji ''palma - tip'' građe, koji je zastupljen ne samo u palma, već, u raznim varijantama, kod mnogih vrsta: Poaceae, Cyperaceae, Liliaceae i dr. Bitne crte građe stabla palma - tipa su: iz osnova listova koji obuhvataju stablo ulaze snopići, raspoređeni po celom opsegu stabla. Stablo monokotila se karakteriše zatvorenim provodnim snopićima, dakle, snopićima bez fasicukalrnog kambijuma. Svaki od snopića je često okružen sklerenhimskom sarom. Oni su raspoređeni u dva ili više pravilna ili nepravilna kruga oko srži ili su razbacani bez nekog posebnog reda među ćelijama osnovnog tkiva, tako da se srž ne može razlikovati. Vrlo je čest slučaj da se bliže periferiji stabla nalazi veći broj snopića i to sitnijih nego što je slučaj sa njegovim dubljim delom. Ukoliko se može razlikovati srž, ona često iščezava, tako da su stabla šuplja. Ponekad se ispod epidermisa razvija sklerenhimski prsten u kome se takođe nalaze provodni snopići. Kao što se vidi primarna kora je kod ovih biljaka u nestajanju, a od endodermisa i pericikla po pravilu nema ni traga. Epidermis je razvijen na vrlo različite načine.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Botanika - Skripta (Korijen, Stablo, List)”. Pristupljeno 29. 12. 2016.
- ^ Pericikl Arhivirano na sajtu Wayback Machine (30. decembar 2016), Pristupljeno 29. 12. 2016.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Botanika, Kojić Momčilo, Pekić Sofija, izdavač IP NAUKA, Beograd, sedmo izdanje, 1998.