Ratko Janev
| Ratko Janev | |
|---|---|
 Ratko Janev | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 30. mart 1939. |
| Mesto rođenja | Sandanski, Kraljevina Bugarska |
| Datum smrti | 31. decembar 2019. (80 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija |
Ratko K. Janev (30. mart 1939, Sandanski — Beograd, 31. decembar 2019[1]) bio je makedonski i srpski naučnik i univerzitetski profesor atomske i nuklearne fizike.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Gimnaziju je završio u Skoplju a studirao je na Elektrotehničkom fakultetu u Beogradu gde je i završio postdiplomske studije 1956. godine. Doktorirao je fiziku 1968. godine u Beogradu na Prirodno Matematičkom Fakultetu.[a]
Radio je na institutu Boris Kidrič u Vinči, gde je stekao zvanje naučnog savetnika. Zvanje naučnog savetnika (rang redovnog profesora) je stekao 1981. Bio je predavač i profesor na Prirodno-matematičkom fakultetu u Skoplju iz oblasti nuklearne i atomske fizike. Od 1969. godine predaje atomsku fiziku na postdiplomskim studijama na Prirodno-matematičkom fakultetu u Beogradu. Radio je kao naučni savetnik u Institutu za fiziku u Zemunu do prelaska na funkciju u Međunarodnoj Agenciji za Atomsku Energiju. U MAAE rukovodi odeljenjem za atomske i molekularne podatke i informacije. Gostovao je na mnogim evropskim i američkim fakultetima i institutima kao predavač i profesor uključujući Prinston i Oukridž. Pored toga, radio je i u prestižnim institutima u Japanu i Kini, sa najvišim naučnim zvanjima. Jedan je od osnivača međunarodne konferencije o jonizovanim gasovima Symposium and Summer School on Physics of Ionized Gases (SPIG).[2]
Redovni je član je Makedonske akademije nauka i umetnosti. Ima preko 500 objavljenih naučnih radova iz oblasti atomske fizike i bliskih ili srodnih oblasti. Najpoznatiji radovi prof. Ratka Janeva su vezani za oblasti kvantne teorije interakcija, posebno uzajamnih atomskih interakcija, sudarne atomske procese i procese atomskih čestica sa čvrstom površinom, fiziku jonizovanih gasova, fiziku gasnih lasera i oblasti fizike konrtolisane termonuklearne fuzije. U okviru Makedonske akademije nauka i umetnosti Janev rukovodi najvažnijim projektima u oblastima prirodnih i tehničkih nauka. Devedesteih godina je bio uvršten u Člana predlagača Nobelovog komiteta za nauku-fizika.[3]
Prestižnu evropsku Humboltovu nagradu za fiziku dobio je 2004. godine. Uvršten je u istaknute iseljenike prema Agenciji za iseljeništvo vlade Republike Makedonije. Od 1988. godine je predstavljao Jugoslaviju i, kasnije Srbiju u Međunarodnoj agenciji za atomsku energiju.
U okviru naučno-diplomatske aktivnosti u Međunarodnoj Agenciji za Atomsku Energiju (MAAE) Janev je poznat po tome što je pokrenuo i rukovodio u MAAE/UN Programom mirnodopskog korišćenja Termonuklearne fuzije kao energetskog izvora planiranog za drugu polovinu 21. veka. Ovaj Program MAAE je ko-ordiniran sa više od 50 država članica UN-a koje su imale i imaju mirnodopske nacionalne nuklearne programe i čije su laboratorije naučno i tehnički mogle da podrže zahteve eksperimenata na području Termonuklearne fuzije. U ovom Programu je učestvovala i EU kao i brojne laboratorije za fuziju sa svih kontitenata sveta, pa i bivša SFRJ. Najpoznatiji eksperimentalni Termonuklearni reaktor (TOKAMAK) ove vrste je ITER koji je smešten na jugu Francuske i koji bi u periodu od narednih deset godina trebalo da eksperimentalno proizvede autput energije veći od uloženog inputa ("Break-even"), posle čega bi prema strategijama MAAE nastupila „komercijalna faza" upotrebe ovog vida nuklearne energije.
Izabrana dela[uredi | uredi izvor]
- (engl. Atomic and plasma material interaction)[4]
- (engl. Collision Processes of Hydrocarbon Species in Hydrogen Plasmas)
- (engl. Physics of highly charged ions)[5]
- (engl. Atomic and molecular processes in fusion)[6]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Doktorat je urađen na Univerzitetu u Lenjingradu
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Akademik Ratko Janev počina sinoќa vo 81 godina od životot”. Arhivirano iz originala 02. 01. 2020. g. Pristupljeno 02. 01. 2020.
- ^ SPIG postoji već šest decenija, a ove 2020. godine se održava u Srbiji [1]
- ^ Vidi izvor u makedonskom dnevnom državnom listu "Nova Makedonija" u tekstu "Ratko Janev-jedan od najcitiranijih atomskih fizičara" [2]
- ^ Atomic and plasma material interaction(jezik: engleski)
- ^ Physics of highly charged ions(jezik: engleski)
- ^ Atomic and molecular processes in fusion(jezik: engleski)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Ratko K. Janev, Ljubo. A. Petkovski, Atomska fizika, Makedonska Akademija Nauka i Umetnosti, Skoplje, 2012.
- Ratko Janev, Kontrolisana termonuklearna fuzija, Sveske Fizičkih Nauka, Institut za fiziku, Beograd, 1989.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Macedonian Academy of Sciences and Arts(jezik: makedonski)
- Истакнати иселеници(jezik: makedonski)
