Rat preko posrednika

Posrednički rat ili rat preko posrednika je izraz koji se koristi za oružani sukob koji zaraćene strane vode vodza račun, odnosno uz logističku, propagandnu, obaveštajnu i drugu pomoć trećih strana, odnosno država koje u njemu ne učestvuju neposredno. Ratovi preko posrednika su fenomen koji datira još od starog veka, a čija je karakteristika najčešće bila da su velike države, odnosno carstva koja bi došla u sukob oko nekog područja ili ekonomskog interesa, a koja su iz nekih ekonomskih ili političkih razloga nastojala da izbegnu otvoreno neprijateljstvo, kao svoje “posrednike” koristila svoje vazale, tributarne države i klijentske države, odnosno međusobno suprotstavljene frakcije, klanove, dinastije ili političke stranke unutar jedne države. Taj je fenomen postao posebno vidljiv u vreme Hladnog rata u Trećem svetu kada su SAD i SSSR, najčešće na ideološkoj bazi, ali nekada i na osnovu raznih "pragmatičnih" kriterija oružjem, opremom, vojnim savetnicima i na druge načine pomagale međusobno suprostatvljene države, odnosno zaraćene strane u građanskim ratovima.

Nakon završetka Hladnog rata, odnosno u današnjem svetu, najvažnijim primerima rata preko posrednika se smatraju Građanski rat u Siriji gde sirijske pobunjenike podržava blok koji čine SAD, EU, Turska, Saudijska Arabija i Katar, dok režim predsednika Bašara el Asada podržavaju Rusija i Iran. Ratom preko posrednika se također smatra i rat u Istočnoj Ukrajini gde pro-zapadnu i pro-evropsku vladu podržavaju SAD i EU, dok pro-ruske separatiste u Donbasu podržava Rusija.

Ova vrsta rata uobičajena je za konflikte koji su se javili posle Drugog svetskog rata, a posebno za vreme Hladnog rata, jer se smatralo da su posrednički ratovi bili sigurniji za vođenje u uslovima mogućeg nuklearnog konflikta. – Takođe, postalo je očigledno i jednoj i drugoj velikoj sili da je mnogo jeftinije naoružati i opremiti neku manju naciju ili vojsku nego ići lično u rat. Isto tako, pošto je javno mnjenje, formirano preko masovnih medija, pogotovu u SAD, postajalo relevantan faktor, politički je bilo lakše i sigurnije ne slati vojsku direktno na bojišta, već naoružavati pobunjenike poput mudžahedina u Sovjetsko-avganistanskom ratu.

Posrednički ratovi su takođe  izbijali u nezavisnim konfliktima u koje bi se kasnije umešale velike sile. Primer je Španski građanski rat, koji je počeo kao konflikt Republikanaca i Fašista u koji su se upetljale Nemačka i Italija na strani Franka i SSSR i internacionalna koalicija, pod nazivom Internacionalne brigade .

Opšte

Često se dešavalo da gubitnička strana u nekom obračunu država, koja je ostala bez političke ili finansijske snage da vodi novi rat, pribegava taktici stvaranja i održavanja konflikata manjeg intenziteta preko treće strane, usmerenih protiv pobedničke države. Primer za to je više ratova vođenih  između Izraela i arapskih država, iz kojih je kao pobednik redovno izlazio Izrael. Arapske države su zbog toga pribegle stvaranju i održavanju militantnih organizacija poput Hezbolaha, koji već decenijama vodi gerilski rat protiv Izraela.

Takođe, usled pritiska javnog mnjenja, velike sile često su primorane da vode ratove preko svojih saveznika u pojedinim zemljama. Posle Vijetnamskog rata, recimo, koji je doneo ogroman broj žrtava i polarizovao javno mnjenje, SAD se veoma čuvaju direktnog učešća u ratovima, pogotovu posle nekoliko veoma zamornih intervencija na Bliskom istoku, koje su donele nezadovoljstvo u narodu. Najnoviji primer je rat u Siriji u kome SAD učestvuje pomažući takozvane “umerene“ pobunjenike u borbi protiv legalno izabrane sirijske vlade, kojoj pomaže Rusija.

Ovim ratovima se pribegava i u slučajevima da neka sila želi da izbegne osudu  međunarodnih organizacija poput UN u slučajevima kršenja primirja ili dogovora postignutih uz posredovanje UN a koji, iz raznih razloga ne odgovaraju nekoj od zemalja koje su bile primorane da na to pristanu.

I na kraju, treba pomenuti i ekonomski faktor. Puno je jeftinije pomagati određene grupe ili organizacije nego angažovati svoje snage na terenu. Sav napor i štetne efekte sukoba tada podnose klijentske organizacije ili države.

Efekti

Posrednički ratovi generalno imaju destabilizirajući efekat na oblast ili državu u kojoj se vode. Na primer,konflikti ove prirode, što između Izraela i Palestine, što između Irana i Saudijske Arabije, gurnule su ovaj deo svet u haos, beznađe i destrukciju, uključujući i velike ljudske i materijalne žrtve. Samo u Iraku poginulo je preko 500000 ljudi od 2003.

Vidi još

• Velika igra
• Nova velika igra