Red vitezova Podvezice

Red vitezova Podvezice
Grb Reda
Godina osnivanja	1348.
Osnivač	Edvard III
Trenutni poglavar	Čarls III

Najplemenitiji red vitezova Podvezice (engl. The most noble Order of the Garter) je jedan od najpoznatijih i najpoštovanijih viteških redova u Evropi, te samim tim i u svetu. Ovaj viteški red je ustanovio u Engleskoj u 14. veku tadašnji engleski kralj Edvard III. Jedini viteški redovi koji su prestižniji od Reda vitezova Podvezice jesu Red Viktorijinog Krsta i Red Džordžovog Krsta. Red je posvećen liku i delu svetog Đorđa, engleskog zaštitnika.

Redu se može pristupiti samo po volji vladajućeg monarha, što se može tumačiti kao njegov poklon. Red se sastoji od 24 viteza, od kojih su dva vladar i Princ od Velsa, odnosno prestolonaslednik. Takođe, pri odabiru novih članova Reda prednost imaju članovi kraljevske porodice Ujedinjenog Kraljevstva, suvereni zemalja Komonvelta, zatim vladari drugih zemalja i tako dalje.

Novi članovi Reda objavljuju se na Dan svetog Đorđa, 23. aprila svake godine, baš zato što je on zaštitnik Reda. Grb Reda se sastoji od podvezice oko štita sa crvenim krstom,na kojoj je, zlatnim slovima, ispisan moto Reda koji u originalu glasi "Honi soit qui mal y pense!", što bi u prevodi sa srednjovekovnog francuskog bilo "Sram neka je onog ko zlo(loše) o ovome pomisli!" Članovi Reda je nose na zvaničnim ceremonijama.

Istorija Reda

Edvard III, kralj osnivač reda sa njegovim insignijama

Kralj Edvard III je osnovao ovaj red otprilike u vreme kada je preuzeo francuski tron, Uobičajeno se uzima da je osnovan 1348. godine. Ipak, u spisu "Kompletno plemstvo" o osnivanju "Reda vitezova Podvezice" se kaže da je red osnovan 23. aprila 1344. godine, nabrajajući sve ljude koji su proglašeni za članove. Na spisku se nalazi i plamić po imenu Sanše D'Abrišekur, koji je umro 20. oktobra 1345. godine. Mnogi datumi od 1344-1351. se napominju kao datumi osnivanja reda, Međutim, nalog kraljeve garderobe govori da se oblačenje, odeća, Reda pojavljuje u jesen 1348. godine. Takođe, originalni statut Red je zahtevao da svaki član, pre nego što postane član Reda Podvezice, mora biti vitez (u današnje vreme oni koji su vitezovi pre nego što postanu članovi Reda, kada postanu članovi nose titulu Vitez neženja), ali neki od članova koji su inicirani te godine, nisu bili vitezovi ranije. Prvi pisani pomeni Reda nalaze se u delu "Tiran lo Blanš", viteškoj romansi, koja je napisana na katalonskom od strane pesnika Žoanoa Martorela, prvi put objavljenoj 1490. U njoj se nalazi celo jedno poglavlje koje opisuje legendu o tome kako je Red nastao.

Legenda o nastanku Reda

Postoji dosta legendi o tome kako je došlo do osnivanja Reda, a jedna od mnogih, i najpoznatijih, jeste legenda o grofici od Solsberija. Legenda kaže da je grofici, dok je plesala na dvorskom balu u gradu Kale, spala podvezica. Kada su svi primetili šta se desilo kralj je prišao i podigao podvezicu, pri čemu je uzviknuo poznatu rečenicu "Sram neka je onog ko zlo(loše) o ovome pomisli!". Prema drugoj legendi kralju Ričardu Lavljem Srcu se pred bitku u Trećem krstaškom ratu javio sveti Đorđe i rekao da njegovi vitezovi vežu podvezice oko noge i da će tako pobediti. Kralj je naredio svojim vitezovima da vežu podvezice i oni su tako uradili i dobili bitku.

Žene u Redu

Ubrzo nakon osnivanja Reda žene su bile pristupale Redu kao "Dama Podvezice",ali nisu bile smatrane članovima. Kralj Henri VII je prekinuo ovu praksu 1488. godine,te je njegova majka Margaret Bofort bila poslednja Dama Podvezice pre kraljice Aleksandre, koju je njen muž, Edvard VII proglasio za članicu Reda. Džordž VI je, takođe, svoju ženu, kraljicu Elizabetu, za članicu Reda. Kroz 20. vek žene su postajale članice Reda, ali nisu bile ravnopravne sa muškim članovima, sve do 1987. kada je osnovano "Žensko društvo Podvezice" pod upravom kraljice Elizabete II.

Kompozicija Reda

Članovi

Članstvo u Redu je striktno ograničeno na monarha, princa od Velsa i ne više od 24 ostala člana i raznih povremenih članova. Kralj, odnosno kraljica, u Redu nosi titulu "Suveren Podvezice" dok princ od Velsa nosi titulu "Kraljevski Vitez kompanjon Podvezice". Muški članovi Reda nose titulu "Vitez kompanjon", a ženski "Dama kompanjon". Formalno suveren preko nominacija popunjava mesta u Redu. Nominacije teku tako što svaki od aktuelnih članova nominuje devet ljudi, od kojih tri moraju da imaju titulu erla ili višu, tri titulu barona ili višu i tri titulu viteza ili višu. Suveren može da odabere koliko god novih članova je potrebno da se popune mesta u Redu, bez obzira ko je imao najviše nominacija. Poslednje nominacije su bile 1860. godine, od tada suveren sam bira članove, bez prethodnih nominacija članova Reda. Ova pravila su vladala sve dok zvanično nisu izmenjena 1953. godine.

Od 18. veka monarsi su birali članove Reda uz savet Parlamenta, sve do 1946. kada je, uz slaganje tadašnjeg premijera Klementa Atlija i lidera opozicije Vinstona Čerčila, doneta odluka da članstvo u najplemenitijim Redovima bude suverenov lični poklon.

Povremeni članovi

Knez Pavle Karađorđević

Povrmeni, ili neredovni, (bukvalni prevod sa engleskog zvučao bi "prekobrojni")članovi su članovi Reda koji nisu uključeni u ona 24 (redovna) člana. Ovoj grupi uvek pripada nekoliko članovva kraljevske porodice, koji nose titulu "Kraljevski Vitez/Dama Podvezice". Ova frakcija Reda ustanvljena je od strane Džordža III 1766. kako bi svi njegovi sinovi mogli da budu članovi Reda Podvezice. On je 1805. godine doneo statut kojim je potvrđeno da svaki potomak Džordža II može da bude član Reda. Međutim, 1831. ovaj statut je izmenjen, kako bi član Reda mogao da postane i bilo koji naslednik Džordža I. Proglašenjem ruskog cara Aleksandra I za člana 1813. i monarsi stranih zemalja postaju povremeni članovi. Oni su poznati kao "Vitez/Dama Stranac Podvezice". Svako slično proglašenje zahteva promenu statuta Reda, te je 1954. godine statut dopunjen odlukom o ulasku stranaca u Red. U redove nižeg ranga stranci bivavaju primljeni bez posebnih dokumenata, kao što je promena statuta, već samo dobijanjem počasnog viteštva.

Tradicionalno mnogi evropski monarsi su bili, ili su još uvek članovi Reda. Među njima su bili Julijana, kraljica Holandije, kao i njena naslednica, doskorašnja kraljica Beatriks od Holandije, kao i belgijski kralj Albert II. Knez Pavle Karađorđević je takođe bio među članovima Reda.

Japanski car Akihito je jedini sadašnji neevropski i čini se jedini nehrišćanski monarh koji je član Reda. On je četvrti japanski car sa titulom "Vitez Stranac". Prvi nehrišćanski vladar koji je nosio titulu Viteza stranca bio je sultan Abdulmedžid I, turski sultan, koji je postao član 1856. Prvi, i za sada jedini, član Reda iz Južne Amerike bio je Pedro II, brazilski car, koji je pristupio Redu 1871. godine. Prvi član Reda iz Azije bio je Nasir el Din Šah Kadžar, persijski kralj. Postao je član 1873. Njegov naslednik je, takođe postao član 1903. godine. Sledeći član Reda sa azijskog kontinenta bio je japanski car Meidži, 1906. godine. Prvi i, za sada, jedini član iz Afrike, bio je Hajle Selasije, etiopski car, koji je proglašen za člana 1954.

Izbacivanje iz Reda

Svaki član Reda može biti izbačen, zbog veoma ozbiljnih zločina, kao što su izdaja, bežanja sa bojnog polja ili dizanja oružja protiv suverena. Od kraja 15. veka do početka 18. veka postojala je posebna procesija izbacivanja iz Reda. Ta procesija sadržavala je zvanično skidanje uniforme i ostalih obeležja (mača, štita, kape, ogrtača i td.).

U Prvom svetskom ratu iz Reda su bili izbačeni Vilhelm II, nemački car, kao i Franc Jozef, autrijski car, čije su se zemlje borile protiv Ujedinjenog Kraljevstva. Po istom principu, za vreme Drugog svetskog rata izbačeni su italijanski kralj Vitorio Emanuel III, jer je Italija bila članica Trojnog pakta i borila se protiv Ujedinjenog Kraljevstva i njegovih saveznika. Vladar još jedne zemlje potpisnice Trojnog pakta, japanski car Hirohito izbačen je iz Reda. Međutim, Hirohito je vraćen u Red 1971. godine, prolikom državne posete Ujedinjenom Kraljevstvu.

Insignije

Ogrtač i šešir članova Reda

Insignije Reda čine:

1. tamnoplavi ogrtač, koji je kroz istoriju menjao boju od ljubičaste, preko tamnoplave, kraljevskoplave, crne, sve dok nije dobio današnji izgled. Tamnoplave je boje, postavljen belim krznom;
2. šešir, koji se zove "tjudorski šešir", napravljen od crnog somota sa perjem;
3. kragna koja se nosila oko vrata iznad ogrtača, osigurana vrpcom sa naramenicama;
4. "Veliki Đorđe"- statua svetog Đorđa koji ubija aždaju, koju se nosi ispod kragne;
5. "Podvezica" koja se nosi u specijalnim prilikama oko leve butine.