Svinička narodna nošnja

Svinička narodna nošnja se bitnije ne razlikuje od ostale nošnje u Banatskoj klisuri i Poljadiji. Međutim, i pored zajedničkih tipskih odlika, postoje izvesne razlike, naročito u nazivima. U Svinici, kao i u većini ostalih naselja Klisure i Poljadije, narodna nošnja je uglavnom izobičajena, jer se danas nosi odeća od fabričkih tkanina. Ipak, u pojedinim kućama maa nekih delova starije nošnje, a mnogi stariji ljudi se sećaju kakva je nošnja bila krajem 19. i početkom 20. veka.

Ženska nošnja

Starinska ženska košulja sastoji se iz jednog dela i šivena je od domaćeg platna, odnosno knjepa (kudelje). U novije vreme, košulja je sastavljena iz dva dela, gornji deo oplećak i donji deo polje. Rukavi su široki i polaze od guljera (okovratnik ili kolir). Košulja je oko vrata bogato nabrana, mrćkana. Ukrašavana je vezom duž grudi i rukava. Preko takve košulje opasivao se širok vuneni pojas obravnica ili posev, a preko njega uži pojas kanica ili brašir.

Preko košulje žene su nosile kecelje i leti i zimi, tkane od domaće vune. Kecelja se sastojala iz dve male tkanine puj i dugih vunenih resa čukuri. Ovakve kecelje su nazivane čukuri ili kicelje sa čukurima. Nekada su se ove kecelje nazivale katrincom, koje su pretežno crne boje i bez resa, ukrašene horizontalnim prugama zelene ili modre boje. U novije vreme nosile su se kecelje od somota, ukrašene vezanim staklenim perlama, manistatama. Preko košulje nosio se kožuh, sa ili bez rukava, koji je bio bogato ukrašen. Osim kožuha, žene su nosile aljine od belog sukna viga. Rukavi su dugi, presavijeni iznad šaka. Aljina je spreda otvorena, a po ivicama najčešće ukrašena crnim gajtanom.

Na glavi udate žene su nosile plećer sa ćapsom. Plećer je pravljen od sukna i vune, nalik na konću sa dva roga. Preko plećera se stavljala ćapsa, kapa od platna, ukrašena vezom. Preko čela se vezivala uzana traka platna-parta, takođe ukrašena vezom. Pošto su prestale da nose plećere, udate žene su nosile konć, konđu kružnog oblika, načinjenu od drveta i uvijenu tkaninom, koju su zajedno sa punđom nosile na potiljku. Preko nje nosile su trouglastu maramu ili krpu, kako je u Svinici nazivaju. U novije vreme nose kupljenu krpu, čiji krajevi sa resama vise niz leđa. Običaj je da ćule nose žene posle udaje. Njih su pravile majstorice od kupovne zlatne čipke. Nešto kasnije, žene preko punđe nose čepac šiven u domaćoj radinosti od belog platna. Preko čepca se stavljala kapa od crvenog i crnog somota, ukrašena metalnim šljokicama. U svečanim danima devojke idu nepokrivene glave.

I žene i muškarci nosili su na nogama objale ili obojke, tkane u četiri niti od črne ili črvene vune. Obuvali su opanke napravljene u kućnoj radinosti od svinjske ili goveđe kože. Vezivali su ih uzicama obrvci, od kozije dlake.

Muška nošnja

Letnja muška nošnja sastojala se iz gaća i košulje, sašivene od domaćeg ili fabričkog platna. Košulje su imale visoke kolire ili gunjer i na rukavima taslite. Košulje su uvek ukrašavane belim vezom. Bile su duge, do ispod kolena, sastavljene iz dve polovine foje i nošene su preko gaća. Ljudi su se preko košulje opasivali vunenim pojasom. Gaće su šivene od istog platna. Za svečane prilike gaće su na kraju nogavica imale čipke, a pola su ukrašene kejinom, čipke izrađene šivaćom iglom.

Preko košulje muškarci su nosili prsluk ili lajber od sukna. Takvo sukno je ranije bilo bele boje, a u novije vreme je uvek crne boje. Danas se takvi lajberi šiju od čohe ili somota, takođe crne boje. Zimi su muškarci nosili čakšire od belog sukna, koje su zvali klašnje. Ispod ovih čakšira nisu se nosile gaće. Čakšire su bile sa ravnim nogavicama, a na prednjem delu od pojasa pružala su se dva kosa otvora. Ukrašavane su vunenim gajtanom modre ili crne boje, brnaš. Čakšire su kasnije šivene od crnog sukna. Na gornjem delu tela nošen je od crnog sukna jankal i zakopčava se spreda. Nošeni su i kožusi sa ili bez rukava. Bili su uvek ukrašeni. Na glavi su nosili kupovne šešire, a zimi šubare od jagnjećeg krzna, klobute, bele ili crne boje, sa visokim vrhom. Takve klobute pravili su i majstori-kožuhari. U Svinici odelo zovu colje i kažu da je to srpski naziv.

Karakteristike

Narodna nošnja u Svinici je istovetna sa nošnjama u obližnjim mestima Berzaska i Sikevica, u kojima žive stanovnici koji govore rumunskim jezikom. Razlike se javljaju samo u nekim nazivima, dok je većina naziva za delove nošnje ista kao i u Svinici. Tako u Berzaski kažu kamaša za košulju, a gornji deo ženske košulje nazivaju ćupag, a ne oplećak, dok donji deo košulje zovu polje, isto kao i Sviničani. Žene su nekada u Berzaski nosile plećir sa ćapsom i partom i kecelje sa dugim resama, kicelj ku ćukuri, kao i haljinu od belog sukna koju nazivaju šuba. Isti nazivi su vig za sukno, klin, brnaš za gajtan, foje, pole, keja za čipku rađenu iglom, krpa za maramu, objala ili objalje za obojke, lajber za prsluk. Nošnja u Svinici pripada tipu nošnje koja se, sa izvesnim razlikama, nalazi u oblastima Južnih Karpata, u Rumuniji u oblastima Hacega, dolini reke Bistre i Almašu, a u Srbiji u Porečkoj reci, Zviždu, Mlavi, Požarevačkoj Moravi, Homolju, Resavi, Timoku i Crnoj reci. Najviše sličnosti ima sa nošnjom u oblasti Hacega, dolini Bistre, Zviždu i Mlavi.

Svinička nošnja ima dosta podudarnosti sa nošnjom Karaševaka. To su kroj i izgled ženske košulje, zatim naziv za donji deo košulje polje, konđa u obliku dva roga, marama koja se naziva krpa. Muška letnja nošnja sa gaćama i dugom košuljom preko gaća, opasanom vunenim pojasom, jelek od belog sukna, ravnog kroja, šešir i šubara, zatim obojci koje Karaševci nazivaju objala srpska. Prema nekim izvorima, žene u Svinici su nosile suknju kao Karaševke, a to je komad vunene mrke tkanine, koja se uvija kko donjeg dela tela, od pojasa do kolena, i koja po dnu ima karakterističan ukras od jedne ili dve uzane pruge.

Literatura

• Aranđelović-Lazić, Jelena (1871). „Narodna nošnja u Svinjici”. Zbornik radova Etnografskog innstituta: 39—55. 
• Krstić, Borislav (2015). Narodni život i običaji Klisuraca i Poljadijaca. Temišvar.