Sociologija grada

Sociologija grada ili urbana sociologija je posebna sociološka disciplina koja se bavi proučavanjem društvenog života i ljudske interakcije u gradskim područjima. Ona proučava strukture, procese, promene i probleme u gradu, te na taj način doprinosi planiranju i kreiranju urbane politike. Drugim rečima, to je sociološko izučavanje gradova i njihovih uloga u razvoju društva. Kao i druge sociološke discipline, sociologija grada koristi metode kao što su posmatranje, razgovor, statistička analiza i drugo, kako bi izučavala veoma različite teme, uključujući migracije i demografske trendove, ekonomiju, siromaštvo, rasno-etničke odnose itd.

Filozofski osnovi današnje urbane sociologije potiču iz dela čuvenih sociologa kao što su Karl Marks, Maks Veber, Emil Dirkem, Ferdinand Tenis i Georg Zimel. Oni su izučavali ekonomske, društvene i kulturne aspekte sve izraženijeg procesa urbanizacije i njegov uticaj na formiranje klasa, osećanje društvenog otuđenja i razvoj odnosno gubljenje kako zajedničkog tako i ličnog identiteta u gradovima.

Početkom dvadesetog veka, ova učenja su analizirana i proširena zahvaljujući grupi sociologa i istraživača sa Univerziteta u Čikagu. Rad i učenja Roberta Parka, Luisa Virta i Ernesta Burgesa, locirani u centru Čikaga, kasnije će biti poznati kao Čikaška škola. Čikaška škola je bila od velikog uticaja na formiranje sociologije grada kao zasebne discipline. Mnogi njihovi nalazi su danas prerađeni ili odbačeni, ali trajni doprinos Čikaške škole ni danas nije potisnut.

Uspon i razvoj sociologije grada

Urbana sociologija se istakla zahvaljujući sociolozima sa univerziteta u Čikagu od 1915. do 1940. godine. Čikaška škola je kombinovala sociologiju i antropologiju zajedno sa etnogragrafskim istraživanjima ne bi li razumela odnos pojedinaca unutar urbanog društvenog sistema. Za razliku od prethodnih socioloških disciplina, članovi Čikaške škole insistirali su na međuljudskim interakcijama na mnogo nižem nivou, ne bi li došli do subjektivnijeg opažanja međuljudskih odnosa pod raznolikim strukturnim, kulturnim i društvenim uslovima. Teorija simboličke interakcije u velikoj meri obeležila je rane stupnjeve urbane sociologije. Simbolička interakcija potiče od radova ranih mikrosociologa Džordža Mida i Maksa Vebera i izučava kako pojedinci tumače simbole u svakodnevnim interakcijama. Pošto su rani urbani sociolozi posmatrali grad kao 'superorganizam', koncept sociološke interakcije pomagao je da se shvati kako male individualne zajednice doprinose celokupnom funkcionisanju gradova.

U početku, Čikaška škola tražila je odgovor samo na jedno pitanje: „Kako je ubrzana urbanizacija tokom industrujske revolucije dovela do uvećanja savremenih društvenih problema?”. Sociolozi su uzeli Čikago kao savršen primer za istraživanje, uzimajući u obzir njegovu ogromnu ekspanziju, od gradića od 10,000 ljudi 1860. godine do metropole od preko 2 miliona ljudi za samo pola veka. Zajedno sa ekspanzijom došli su i razni savremeni društveni problemi, od povećanog broja beskućnika do malih plata i teških uslova za rad za brojne evropske imigrante toga vremena. Takođe grad se nije proširio na način na koji je bilo očekivano. Umesto da se prošire ivice grada, sama struktura grada se promenila, formirajući više prstenova odnosno sektora. Centar su okupirale moderne poslovne zone koje su bile okružene zapuštenim siromašnim naseljima i predgrađima u kojima je živela radnička klasa. Urbani sociolozi ukazali su da je ovo formiranje različitih regiona u gradovima učvrstio podelu na klase, još jasnije razdvajajući iste.

Kako je početkom dvadesetog veka bila visoka koncentracija imigrantskih porodica prve generacije u Čikagu, mnoge istaknute rane studije urbane sociologije bavile su se upravo njima. One su izučavale prenos društvenih uloga i kulturnih normi iz imigrantskih kultura u novu okolinu. Razvoj mnogobrojnih društvenih organizacija i njihova važnost za formiranje društvenih veza takođe su često bili teme istraživanja. Usled međurasnih sukoba i ekspanzije koja je poremetila društvenu aktivnost pojedinca u ovom periodu, primetni su bili društvena dezorganizacija i odsustvo formiranja lokalnih veza u lokalnim političkim zborovima.

Uspon sociologije grada podudarao se sa razvojem statističkog zaključivanja u bihevioralnim naukama što je umnogome pomoglo da urbana sociologija postane prihvaćena u obrazovnim ustanovama kao i u ostalim društvenim naukama koje su cvetale u to vreme. Mikrosociološka predavanja na univerzitetu u Čikagu bila su među prvim i najistaknutijim predavanjima o urbanoj sociologiji u Americi.

Kritika

Mnoge teorije urbane sociologije bile su kritikovane. Kritike su najviše bile usmerene prema etnocentričnim pristupima koje su zastupali najraniji urbani sociolozi koji su postavili temelj za urbana istraživanja kroz ceo dvadeseti vek. Rani teoretičari koji su smatrali da grad predstavlja jedan 'superorganizam' optuživani su da su često ukazivali da je sama urbana sredine pre nego njeni stanovnici odgovorna za proširenja i oblik grada. Slično, spor razvoj urbanih istraživanja odražavao je neuspeh lokalnih vlasti da olakšaju i prilagode industrijalizaciju lokalnom stanovništvu, zbog čega su često bili na meti kritika.

Neki današnji teoretičari takođe su kritikovali očiglednu kratkovidost koju su urbani sociolozi pokazali po pitanju značaja kulture za grad. Vilijem Vilson kritikovao je teoriju razvijenu polovinom dvadesetog veka da se previše oslanjala na strukturološku ulogu institucija, ne obraćajući dovoljno pažnju na uticaj kulture. On je tvrdio da je upravo odsustvo tog kulturnog aspekta to što čini teoriju nepotpunom.

Vidi još

• Urbanizam
• Sociologija arhitekture

Literatura

• Berger, Alan S., The City: Urban Communities and Their Problems, Dubuque, Iowa : William C. Brown, 1978.
• Bourdieu, P., Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste, (trans) Nice, R., Cambridge, MA. . Harvard University Press. 1984. .
• Durkheim, E., The Division of Labor in Society, (trans) Coser, L.A., New York. . Free Press. 1997. .
• Fischer, C.S., "Toward a Subculture Theory of Urbanism". American Journal of Sociology, 80. str. 1319–1341, 1975.
• Harvey, D., "From Managerialism to Entrepreneurialism: The Transformation in Urban Governance in Late Capitalism". Geografiska Annaler. Series B, Human Geography, 71. str. 3–17, 1989.
• Hutchison, R., Gottdiener M., and Ryan, M.T.: The New Urban Sociology. Westview Press, Google E-Book, 2014.
• Marx, K., A Contribution to the Critique of Political Economy, (trans) Stone, N.I., Chicago: Charles H. Kerr, 1911.
• Marx, K., Capital: A Critique of Political Economy, Vol. 1, (trans) Fowkes, B., New York: Penguin, 1976.
• Molotch, H., "The City as a Growth Machine: Toward a Political Economy of Place". American Journal of Sociology, 82(2). str. 309–332, 1976.
• Molotch, H. and Logan, J., Urban Fortunes: The Political Economy of Place, Berkeley and Los Angeles. . University of California Press. 1987. .
• Portes, A., and Sensenbrenner, J., "Embeddedness and immigration: notes on the social determinants of economic action", American Journal of Sociology, 98. str. 1320–1350, 1993.
• Simmel, G., The Sociology of Georg Simmel, (trans) Wolff, K.H., Glencoe, IL. . The Free Press. 1950. .
• Smith, N., The New Urban Frontier: Gentrification and The Revanchist City, London: Routledge, 1996.
• Tonnies, F., Community and Society, (trans) Loomis, C.P, East Lansing. . Michigan State Press. 1957. .
• Weber, M., The City, (trans) Martindale, D., and Neuwirth, G., New York. . The Free Press. 1958. 
• Weber, M., The Protestant Ethic and the "Spirit" of Capitalism and Other Writings, (trans) Baehr, P. and Wells, G.C., New York: Penguin, 2002.
• Wellman, B., "The Community Question: The Intimate Networks of East Yorkers". American Journal of Sociology, 84(5). str. 1201–31, 1979.
• Wilson, W.J., When Work Disappears: The World of the New Urban Poor, New York: Knopf, 1996.
• Wirth, L., "Urbanism as a Way of Life". American Journal of Sociology, 44(1). str. 1–24, 1938.