Titova pećina na Visu
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
Titova pećina ili Titova špilja (stari naziv: Duhova špilja) je pećina na ostrvu Vis u kojoj se tokom 1944. godine nalazio Vrhovni štab NOVJ, na čelu sa Josipom Brozom Titom. Pećina se nalazi na neposredno ispod Huma, najvišeg viškog vrha.
Dolazak Vrhovnog štaba NOVJ na Vis[uredi | uredi izvor]
Operacijom Konjički skok Nemci su u maju 1944. godine planirali da vazdušnim desantom na Drvar unište ili zarobe maršala Tita i najviše rukovodstvo NOVJ. Desant koji je izveden 25. maja 1944. nije Nemcima doneo očekivane rezultate. Posle toga, uz pomoć saveznika, Tito i najviše rukovodstvo NOVJ prelaze na Vis, i to preko Italije.
Sovjetskim avionom iz Kupreškog polja za Bari, 4. juna 1944. godine, odleteli su maršal Tito, grupa članova CK KPJ, Vrhovnog štaba NOVJ, NKOJ-a i Predsedništva AVNOJ-a, kao i članovi sovjetske i američke vojne misije. Avionom je upravljao gardijski major Crvene armije Aleksandar Sergejevič Šornikov, kasnije proglašen za Heroja Sovjetskog Saveza i Narodnog heroja Jugoslavije.
Zadatak da se Tito prebaci iz Barija na ostrvo Vis poveren je Britanskoj Kraljevskoj mornarici. Na raspolaganje mu je stavljen razarač "Blackmore" i razarač "Eggisford" za prevoz ostalog dela grupe.
Ficroj Maklejn o tome piše: "Oko šest uveče Tito je u pratnji psa Tigra ukrcan sa počastima i ponuđen džinom. Kako je prvobitna maršalska uniforma pala u rake Nemcima za vreme napada na Drvar i odnesena u neki muzej u Nemačkoj, pronađena je zamena i on je opet izgledao kao i ranije i, pretpostavljam. Tako se osećao..."
Radi iskazivanja vojnih počasti, zapovedništvo oba razarača je tokom plovidbe upriličilo i izvelo prigodnu vežbu vojnopomorskog karaktera. Za vreme svečane večere, koju je po Maklejnu pratila izuzetno duga lista vina, a i ranije, Tito je razgovarao na dobrom engleskom jeziku, što je iznenadilo sve, čak i brigadira koji je s Titom proveo dosta vremena. Na temelju toga kasnije su saradnici američke službe OSS izvodili pretpostavke o ranijem Titovom boravku na područjima engleskog jezika. Nakon večere Tito i Maklejn popeli su se na palubu. "... Nebo je već postalo svetlije i naspram njega videli smo iskrzane obrise dalmatinskih planina. Tito je sedio u fotelji i zamišljeno pušio cigaru. Uskoro smo primetili i tamne obrise Visa, koji su se dizali iz mora."
Tito i Vrhovni štab na Visu[uredi | uredi izvor]
U ranu zoru 7. juna pristali su u komišku luku. Tito se s najbližom pratnjom smestio u zaseoku Borovik, gde su postojale dve prirodne pećine, udubljenja u gromadnim kamenim masivima. Viša je uređena za Tita. Njeno prirodno proširenje u obliku predvorja služilo je kao trpezarija i soba za sastanke. U malom udubljenju u steni ovog proširenja uređen je prostor za Titovog psa Tigra. Od proširenja su se unutar pećine odvajala dva udubljenja, delom doterana klesanjem. U jednom je bio smešten radni sto i stolica na kojoj se nalazio trofejni nemački induktorski telefon, a u drugome krevet. Okolina pećine je takođe uređena, kako zbog sigurnosnih razloga, tako i zbog poboljšanja uslova za boravak. Maršal je do kraja avgusta stalno živeo i radio u pećini, budući da je „i pored iskustva u Drvaru i dalje bio sklon pećinama“ (Maklejn). Kasnije je boravio u vili Tramontana, uz more blizu uvale Stonca, u severozapadnom predelu Viške luke.
Vis centar Nove Jugoslavije[uredi | uredi izvor]
U periodu od dolaska maršala Tita na Vis, juna 1944, pa do oslobođenja Beograda, oktobra 1944. godine Vis je bio sedište najviših civilnih, vojnih i političkih organa nove Jugoslavije.
Ovde je, na teritoriji pod Titovom kontrolom, dr Ivan Šubašić potpisao u junu sporazum kojim Kraljevska vlada u izbeglištvu priznaje „nacionalne i demokratske tekovine izvojevane od naroda Jugoslavije u toku njihove trogodišnje borbe, kojima su postavljeni temelji demokratskom federativnom uređenju“.
Odavde je Tito u kasno leto 1944. godine pošao na razgovore s Čerčilom i Staljinom kako bi učvrstio međunarodni položaj, a na viškoj obali 12. septembra 1944. godine prvi put je otvoreno govorio o priključenju slovenačkih i hrvatskih krajeva koji su po Rapalskom ugovoru pripali Italiji i poručio - Tuđe nećemo, svoje ne damo!
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vojna enciklopedija. Beograd 1975. godina
