Filimonovići iz Donje Jošanice
| Filimonovići | ||||||||||||
|
Filimonovići iz topličke Donje Jošanice predstavljaju porodičnu zadrugu koja se krajem 19. veka odvojila od roda Kadića - Filimonovića nastanjenog u Lešku, nakon što je ugušen Ibarski ustanak tokom Srpsko-turskog rata 1876-1878. Nova porodična zadruga je nastala neposredno pre preseljenja domaćinstava braće Jakova i Todosija Filimonovića u novoslobođenu teritoriju Topličkog okruga.
Feliks Kanic, znameniti putopisac, je za sobom ostavio slikovit prikaz ustanak u Gornjem Ibru kao i naseljavanja Toplice nakon propasti Ibarskog ustanka, navodeći činjenice i podatke koje je tokom boravka u Toplici dobio od svojih domaćina, Popa Vujice Simonovića i Vojvode Mijaila Prolovića, obojice saboraca Jakova Filimonovića.
„Počelo je to sa ustankom 1875. godine, koji je obuhvatio celu Bosnu do Novog Pazara, kada se raja digla protiv Porte ili, tačnije, protiv teškog tereta koji su na nju navalile muslimanske age i begovi. Andrija Atanasović (jedan od organizatora hercegovačkog ustanka 1875.) je došao u oblast Gornjeg Ibra da bi i tamo organizovao ustanak, ali su ga Turci strpali u zatvor na tri meseca. Čim je izašao na slobodu, on je u jesen okupio četu od 50 odvažnih ljudi kao jezgro ustanka koji je planirao u proleće. Na Božić su se u crkvi Sv. Vračeva u Vračevu zakleli na krstu da ni jedan neće ništa izdati i da će svako u svom selu raditi na širenju ideje o oslobođenju. Među posvećenicima se nalazio i Pop Vujica Simonović, koji je ispričao kako je svoju četu spojio sa Andrijinom, kako su se, sa 1700 ljudi, u proleće 1876. godine ušančili na Borovoj glavi i hrabro je branili od napada Turaka i Arnauta, i kako su uzalud čekajući na obećanu pomoć iz Crne Gore, posle nesrećnog ishoda srpskog rata bili prisiljeni da se povuku sa položaja. Bojeći se turske osvete, mnogi su se priključili Milojevićom letećem odredu. U jesen naredne godine, za Turke zlokobne godine, četa Ibarskih ustaša je oživela. Ovaj put je na njenom čelu bio vojvoda Mijailo Prolović, takođe hercegovački ustanik, koji nažalost, nije uspeo da postigne značajniji uspeh u baš kao ni njegov prethodnik. Ubrzo nakon sloma ustanka i prisajedinjenja Topličkog okruga Kraljevini Srbiji, Mijailo Prolović i pop Vujica Simonović se javljaju kao posrednici i organizatori prvog naseljavanja, kojim je bilo obuhvaćeno 2.100 zadruga od po 10 do 30 članova. Veliki udeo u ovom uspelom naseljavanju su imali Andrija Atanasović, koji je za svoje zasluge dobio položaj šumskog nadzornika, pop Vujica Milete Simonović, koji je obeštećen parohijom u Svarču, vojvoda Mijailo Prolović, koji je u nagrađen visokim činom u srpskoj vojsci kao i imanjem u Bresnici.“[1]
Ovaj kratak isečak iz Kanicovog putopisa nam dočarava ambijent i okolnosti u kojima se odigralo preseljenje Jakova i Todosija Filimonovića u Toplicu.
Pisani tragovi[uredi | uredi izvor]
Prvi pisani trag o Filimonovićima kao zasebnom porodičnom entitetu se nalazi u pismu [2] koje su Kralju Milanu Obrenoviću, 1878. godine uputile vođe ustanka u Ibarskom Kolašinu tokom Srpsko-turskog rata.
Jakov Vilimanović (Jakov Filimonović) se pojavljuje kao jedan od vođa pomenutog ustanka i potpisnik pisma koje su srpskom knezu uputili ustanici iz Ibarskog Kolašina nakon neupeha ustanaka, sa molbom da njima i njihovim porodicama dopusti slobodan ulazak i naseljenje u Srbiji.
S obzirom na nepovoljan ishod Ibarskog ustanka, i opravdan strah njegovih vođa od odmazde Turaka, oni su na skupu održanom na Borovoj glavi (9. juna 1878. god) doneli odluku da napuste svoja sela kako bi zaštitili svoje porodice i bratstva od odmazde. Sa tog mesta su uputili zvanično molbu Kralju Milanu Obrenoviću, da im kao srpskim dobrovoljcima, ratnicima i patriotama, odobri da se usele u Srbiju.
Uprkos činjenici da je odluka srpske Vlade o naseljavanju novopripojenih teritorija stupila na snagu 3. januara 1888. godine, izvesno je da je Jakov Filimonović, zajedno sa ostalim glavarima iz Ibarskog ustanka, za ratne zasluge dobio odobrenje da se sa svojom porodicom nastani u novooslobođenoj Toplici pre nego što je došlo do prve organizovane migracije i naseljavanja Toplice.
Za ratne zasluge i hrabrost je od strane države obeštećen imanjem i zemljom koja je pripadala muhadžiru u Donjoj Jošanici.
Domaćinstvo[uredi | uredi izvor]
Dokumentaciji sa popisa stanovništva od 11.01.1885. godine nam daju detaljan uvid u pojedinosti zadruge Jakova Vilimonova Filimonovića u novoj sredini.
U vreme kada je popis izvršen, Jakov Filimonović je imao 50 godina (rođen 1835. godine) i njegovu zadrugu su pored njega, kao glave kuće, sačinjavali još i, njegova žena Jovana (rođena 1845. godine), sinovi: Marko (rođen 1871. godine), Antonije (rođen 1873. godine), Simijon (rođen 1877. godine) i Spiridon (rođen 1883. godine); kćerke: Samvila (rođena 1867. godine) i Stanika (rođena 1875. godine); snaha Ikonija (rođena 1835. godine), sinovice: Milunka (rođena 1867. godine), Janika (rođena 1875. godine) i Pauna (rođena 1880. godine), kao i dvoje sluga: Ananije (rođen 1855. godine) i Stanisava (rođena 1865. godine). Jakovljevo domaćinstvo se 1885. godine sastojalo od 14 članova. U narednim godinama će se dalje širiti.
O Jakovljevom starijem bratu, Todosiju (rođenom oko 1830. godine) postoji samo jedan zapis, koji se nalazi u Knjizi krštenih iz Manastira Ajdanovac, koja se danas čuva u Mesnoj kancelariji u Topličkoj Velikoj Plani. U zapisu koji je svešteno lice unelo u knjigu povodom krštenja deteta (ime deteta), kao kuma se navodi Milunka, od oca Todosija Filimonovića.
U sećanju i usmenom predanju koje su stariji članovi zadruge prenosili na mlađe, Todosijevo ime se nažalost ne pominje, tako da o njegovom životu može samo da se nasluđuje. Izvesno je međutim, da su njegove ćerke upamćene kao siročad, i da su se pri udaji i deobi imovine odrekle svog prava na nepokretnu imovinu u korist braće od strica zbog čega su ne samo one, već i njihovo potomstvo uživali poštovanje, podršku i uvažavanje od strane svih ostalih članova zadruge.
Neizvesno je, da li je Todosije prešao u Toplicu zajedno sa svojim bratom i njihovim porodicama ili je preminuo pre seobe. No, činjenica da je njegova najmlađa kćerka Pauna rođena 1880. godine, odnosno, iste ili godinu dana nakon naseljavanja u topličku Donju Jošanicu, upućuje na zaključak da se on ipak doselio sa zadrugom ali da je verovatno preminuo u prvim godinama nakon naseljavanja.
Od svih članova zadruge koji su navedeni u popisu, za Marka, Antonija, Simijona, Staniku i Samvilu – Jakovljeve, i Milunku i Janiku – Todosijeve, se pouzdano zna da su rođeni u Lešku u Mitrovačkom srezu. Podatak o mestu rođenja Antonija Jakovljeva se takođe nalazi u Knjizi umrlih iz Manastira Ajdanovac, koja se takođe čuva u Mesnoj kancelariji u Topličkoj Velikoj Plani. Simijon Jakovljev, koji je rođen 1877. godine je po kazivanju Milunke Antonijeve i drugi starijih članova zadruge, donet u Toplicu kao beba.
Pauna Todosijeva i Spiridon Jakovljev su rođeni po naseljavanju u Donju Jošanicu.
Na osnovu navedenih podataka se može sa priličnom sigurnošću zaključiti da se Jakov Vilimonov sa svojom zadrugom, naselio u topličku Donju Jošanicu između 1878 i 1880. godine, ostavivši iza sebe u Lešku, starog i oronulog oca Vilimona, sestru, i brojno bratstvo sa kojima su njegovi potomci, kroz četiri kolena, do danas gajili i održali porodične veze.
Od Vilimona i njegovih potomaka su u Lešku ostali samo tragovi u sećanju potomaka njegovog brata Vasa i po koji toponim poput „Vilimonog šljivaka“, koji je prepušten Jakovljevoj i Todosijevoj sestri, udatoj u Đorovićima, i „Vilimonovog guvna“ koji svedoče o njegovom nekadašnjem životu i postojanju.
U Toplici je među unucima i praunucima Vilimonovim ostalo sećanje na njegovo ime, njegov sveštenički čin, kao i mnogobrojnu rodbinu koju su zajedno sa njim Filimonovići ostavili u Lešku.
Upamćen je kao rodonačelnik nove kuće bratstva Kadića, koja se u drugoj polovini 19. veka po njemu prozvala.
Poreklo[uredi | uredi izvor]
Filimonovići iz topličke Donje Jošanice vode direktno poreklo od glasovitog Bjelopavlićkog bratstva Kadića i potomci su malobrojnih preživelih pripadnika bratstva koje nakon Kotorskog atentata 1860. godine istraženo od strane crnogorskog kralja Nikole I Petrovića. Potiču od ogranka bratstva Kadića koje je nastanjeno u Lešku, a u najužem srodstvu su sa Kadićima iz Spuža, i Kadićima iz Bijelog Polja.
Filimonovići iz topličke Donje Jošanice nisu u rodbinskoj vezi za porodicama Filimonovića iz Grabovca, Zvečana, Novog Pazara i Trebinja.