Hamfri Repton
Hamfri Repton | |
|---|---|
 | |
| Datum rođenja | 21. april 1752. |
| Mesto rođenja | Beri Sent Edmunds, Velika Britanija |
| Datum smrti | 24. mart 1818. (65 god.) |
| Mesto smrti | Aylsham, Ujedinjeno Kraljevstvo |
| Supružnik | Meri Klark |
| Roditelji | Džon Repton Marta Fič |
Hamfri Repton (engl. Humphry Repton; 1752—1818) bio je engleski pejzažni arhitekta, poslednji od velike trojke umetnika Engleskog pejzažnog parka XVIII veka koju pored njega čine i Vilijam Kent i Lanselot Braun.
Detinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Repton potiče iz porodice poreznika i bio je pripreman da postane trgovac. Sa 12 godina poslali su ga u Holandiju da uči jezik i da se priprema za karijeru trgovca ali se on, tokom svog boravka u bogatoj holandskoj porodici, zainteresovao za otmene aktivnosti - baštovanstvo i slikanje. Vrativši se u Britaniju uči za tekstilnog trgovca, a 1773. se ženi i počinje sopstveni biznis. U njemu nije bio uspešan, pa posle smrti roditelja 1778. koristi skromno nasleđe da se preseli na malo imanje u Norfolku.[1] Repton radi kao novinar, dramaturg, umetnik, politički zastupnik i kao poverljivi sekretar Vilijama Vindhama pripadnika stare i bogate norfolške porodice, na kratko se pridružuje Džonu Palmeru u pokušaju da reformiše sistem poštanskih kočija, i dok se Palmer bogati, Repton gubi novac.
Uređivanje vrtova[uredi | uredi izvor]
Pošto se njegov kapital osipa, Repton se seli u skromnu kućicu u Eseksu. U svojoj 36. godini, 1788. stara se o četvoro dece bez sigurnog prihoda. Tada mu se rađa ideja da kombinuje svoju veštinu skiciranja sa ograničenim iskustvom uređivanja predela i da postane „pejzažni baštovan“ (naziv koji je sam sebi dao). Od smrti Brauna, 1783. godine, niko nije dominirao engleskim vrtnim dizajnom. Repton je bio ambiciozan da popuni tu prazninu pa se pismeno preporučivao višoj klasi nudeći svoje usluge. U početku je bio strastveni branilac Braunovih stavova, i protivnik stavova Najta i Uvedejla, ali je kasnije zauzeo umereniji stav. Njegov prvi plaćeni rad bio je Catton park 1788.[1]
To što je Repton, bez pravog iskustva u praktičnoj hortikulturi, postigao preko noći uspeh, zasluga je njegovog nespornog talenta, ali i jedinstvenog načina predstavljanja. Da bi pomogao klijentima da dobiju predstavu o budućem izgledu prostora koji se uređuje, Repton pravi „Crvene knjige“ (nazvane tako zbog boje korica) sa tekstualnim objašnjenjima i akvarelima sa sistemom preklapanja delova kako bi se pokazao izgled „pre“ i „posle“. To je bitna razlika od Brauna koji je radio skoro isključivo na planovima osnovama i retko ilustrovao ili pisao o svom radu.[2]
Da bi se razumelo šta je bilo jedinstveno kod Reptona korisno je da se detaljnije navedu razlike Braunovog i njegovog stila. Braun je radio za mnoge od najbogatijih aristokrata u Britaniji, stvarajući ogromne pejzažne parkove žrtvujući stare formalne vrtove i poljoprivredno zemljište. Repton je radio za podjednako važne klijente, ali tako što je obično fino korigovao ranija dela, često samog Brauna. Gde je Repton dobijao priliku da počne iz početka, od nule, generalno je bio vrlo skroman. Na manjim posedima, koje Braun okružuje neprekidnim pojasem zelenila po obodu, Repton proseca vidike „pozajmljujući“ elemente kao što su crkveni tornjevi, što ih čini delom projektovanog pejzaža; postavlja kamene oznake sa ugraviranim tekstovima pored puta koje pojačavaju utiske o veličini i značaju uređenog prostora, zbog čega je od nekih bio ismevan i nazivan „grof Putokaz, blagorodni, baštovan živopisnog pejzaža“. Braun je bio veliki preduzimač, koji nije samo projektovao, nego je ugovorao i realizaciju svog dela. Nasuprot tome, Repton je delovao kao konsultant, dopunjujući svoje Crvene knjige i ponekad iskolčavajući teren, ali ostavljajući svom klijentu da organizuje pravu realizaciju. Tako su mnogi od oko 400 Reptonovih projekata bili nerealizovani ili samo početi, kao posledica toga Braun je postao veoma bogat, a Reptonov prihod nikada nije bio više od pristojnog.
U početku svoje karijere, Repton je branio Braunovu reputaciju tokom „polemike o slikovitom“. Godine 1794. Ričard Pejn Najt i Uvedajl Prajs istovremeno objavljuju zlonamerne napade na „oskudni genije golog i ćelavog“ (meagre genius of the bare and bald), kritikujući uglađene, krive linije u Braunovim projektima kao bljutave i neprirodne zalažući se za robusniji i složeniji dizajn, po principima živopisnih pejzaža na umetničkim platnima. Reptonova odbrana Brauna delimično počiva na nepraktičnosti mnogih ideja pri podražavanju pejzaža sa slika, ali kao profesionalac, Repton je morao da pravi praktične i dopadljive projekte za svoje klijente.
Paradoksalno je to da je Repton uzimao sve više od živopisnih ideja, kako je njegova karijera napredovala. Ono što su kritičari najviše zamerali Braunovom stilu bio je nedostatak formalnog vrta za kuću, odnosno prostiranje velikog travnjaka do ulaznih vrata. Repton ponovo uvodi formalne terase, balustrade, ograde od ukrštenih letvica i cvetne bašte oko kuće što će postati uobičajena praksa u devetnaestom veku. Ovo je očigledno u zamku Blez (Blaise Castle) koji je dovršen 1798. godine a projekat se smatra jednim od najpoznatijih živopisnih predela u Britaniji. U opatiji Voburn (Woburn Abbey), Repton nagoveštava još jedan sadržaj koji će se razviti tokom devetnaestog veka, a to su tematski vrtovi, uključujući kineski, američki, arboretum i baštu za forsiranje biljaka. Rešenjem opatije Stonli (Stoneleigh Abbey) 1808, Repton nagoveštava i opstanak travnjaka pomerajući ga bočno. Uspeh projekta vrtova opatije Voburn dalo mu je mogućnost dizajniranja centralnog vrta Rasel skvera (Russell Square) u Londonu koji je danas na listi Britanskog nasleđa II reda.
Zgrade igraju važnu ulogu u mnogim Reptonovim pejzažima. Godine 1790. je često radio sa relativno nepoznatim arhitektom Džonom Nešom, čija lepršava kompozicija je odgovarala Reptonovom stilu. Ova saradnja se prekinula oko 1800. zbog Nešovog nepoverenja u rad starijeg Reptonovog sina arhitekte Džona. Istovremeno mlađi Reptonov sin Džordž po raskidu ostao je uz Neša. Reptona je posebno zabolelo kada su Neš i Džordž obezbedili prestižni rad na premodeliranju Kraljevskog Paviljona u Brajtonu, za koji je sam Repton imao inovativne predloge u indijskom stilu.
U 1811. Repton je preživeo ozbiljnu nesreću u prevozu koja ga je vezala za kolica. Umro je 1818. godine, i sahranjen je u crkvenoj porti Ejlsama (Aylsham) gradića u kome je kupio imanje posle smrti roditelja.
Reptonove publikacije[uredi | uredi izvor]
Repton je napisao tri značajne knjige iz oblasti vrtnog dizajna:
- Sketches and Hints on Landscape Gardening (1795),
- Observations on the Theory and Practice of Landscape Gardening (1803) i
- Fragments on the Theory and Practice of Landscape Gardening (1816),
koristeći materijal i tehnike iz crvenih knjiga. Objavio je i nekoliko manje značajnih radova.
Spisak Reptonovih parkova[uredi | uredi izvor]
|
|
|
|
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Courtney, William Prideaux (1896). "Repton, Humphry". In Sidney Lee. Dictionary of National Biography. 48. London: Smith, Elder & Co.
- ^ Library Company of Philadelphia
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Turner, T. (2005): Garden History: Philosophy and Design 2000 BC - 2000 AD. New York
- Grbić, M. (2015): Istorija vrtne umetnosti. Univerzitet u Beogradu. Beograd. ISBN 978-86-7299-227-4.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Britain Express. "Humphry Repton"
- Guthrie, Melva B. "Humphrey Repton"
- Perry, Jason. "Humphry Repton" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2021)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Umetničke | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
