Hrišćanska renesansa
Veoma dugo kroz istoriografiju renesansnog doba provlačila se manje ili više izražena teza o perifernoj ulozi religije i crkve u ovom dobu. Novija istraživanja, naročito od polovine dvadesetog stoleća, a koja su sve više isticala kontinuitet između srednjeg veka i renesanse, sve su jasnije i neposrednije ukazivala na intenzivno i duboko versko osećanje renesansnog čoveka. Religijski život menjao se u tom periodu, i to sporo i postepeno, u smeru napuštanja autoriteta crkve, razvijanja svetovne pobožnosti i dovođenja u pitanje crkvenih sholastičkih učenja. U književnosti religiozne teme praktično nikada nisu napuštene; još kod Petrarke religiozni motivi pojavljuju se u mnogim njegovim delima, pa i u Kanconijeru nekoliko pesama čisto je religiozne tematike; do 1500. godine objavljeno je skoro sto izdanja Biblije, Erazmo Roterdamski se vrlo intenzivno bavio biblijskom filologijom itd.
Već rani humanisti, shvatajući poeziju kao „ljupki veo koji se baca preko istine“, nisu osećali ozbiljniji nesklad između klasične mitologije i hrišćanske vere, već su onu prvu lako stavljali u funkciju ove druge. Dobar primer za to može biti rani dubrovački humanista Jakov Bunić, koji je u mladosti napisao spev De raptu Cerberi (O otmici Kerbera), koji je nešto kasnije posvetio papi Lavu X, promenivši samo naslov speva: Sub figura Herculi Christi praeludium (Slavljenje Hrista kroz figuru Herkula; i inače su humanisti, još od Dantea, u liku Herkula nalazili mnoge Hristove osobine).
U drugoj polovini 15. veka počela su da se pojavljuju velika dela — kako u književnosti, tako i u likovnim umetnostima — sa hrišćanskom tematikom, ali strukturirana prema novim shvatanjima umetničkog i književnog stvaranja, dakle po uzoru na poetiku i estetiku klasičnog stvaralaštva. Njihovi autori nalazili su inspiraciju u delima ranohrišćanskih autora kao što su Juvenko (Gaius Vettius Aquileus Juvencus, španski sveštenik iz polovine 4. veka, autor latinske himne Harmonija Jevanđelja, u kojoj obrađuje građu iz Jevanđelja po Mateju u stihovima građenim po ugledu na Vergilija), Sedulije (Sedulius, iz prve polovine 5. veka, autor Uskršnje pesme /Carmen Paschale/ u kojoj opeva čuda iz Starog i Novog zaveta, proznog spisa Paschale Opus i himne A solis ortus cardine) ili Arator iz 6. veka (autor prepeva Dela apostolskih De actibus apostolorum).
Najpoznatija među tim delima jesu spev O porođenju Bogorodičinom Jakopa Sanacara (Iacoppo Sannazzaro, De partu virginis, 1526), zatim veliki ep Kristijada Marka Đirolama Vide (Marco Girolamo Vida, Christias, 1535), kao i jednako veliki klasičan ep Jakova Bunića O životu i delima Hristovim (De vita et gestis Christi, 1526).
Ovakav pristup književnosti i umetnosti, tj. obradu „starih“, religioznih tema i motiva, većinom iz Biblije, ali i iz hagiografske i slične literature, ali na novi način, karakterističan za renesansu, dakle u obliku i na način koji se ugledaju na klasični period, nazivamo hrišćanska renesansa.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Vladimir Zabugin, Storia del rinascimento cristiano in Italia, Milano, 1924.
- Carlo Angeleri, Il problema religioso del Rinascimento, Firenze, 1952.