Crne trojke
Crne trojke su bile tročlane četničke formacije za likvidaciju njihovih protivnika. Iako su navodno osnovane radi zastrašivanja i likvidacije saradnika okupatora, na njihovom udaru našli su se najviše komunisti, borci i simpatizeri partizanskog pokreta i članovi njihovih porodica.[1][2] Među ubijenima, pored pristalica narodnooslobodilačkog pokreta, nalazili su se i nedićevci, ljotićevci, četnici Koste Pećanca, kao i sam Kosta Pećanac.
Šef crnih trojki u Jugoslaviji je bio general Dragoljub Mihailović. Četničke trojke su imale zadatak da eliminišu svakoga koga general Mihailović stavi pod slovo „Z“.[1] Slovo „Z“ se obično tumači kao skraćenica od „zaklati“, iako se Mihailović na sudu branio da znači „zaplašiti“. Imena za likvidaciju su čitana preko Radio-Londona ili direktno slata depešom komandantima.[1] Uobičajena metoda primenjivana u tim likvidacijama, naročito na seoskim područjima, bilo je klanje nožem.[2]
Komandanti brigada su bili zaduženi potreban broj trojki za izvršenje specijalnih zadataka. Pripadnici trojki se nisu smeli međusobno znati. Članovi trojki su se prijavljivali dobrovoljno i tajno i polagali su zakletve u pred komandantom brigade. Trojka koja ne bi izvršila svoj zadatak bila bi osuđena na smrt.[1] Kako su partizani i njihovi simpatizeri na neoslobođenim oblastima živeli zajedno s ostalim Srbima i Crnogorcima, nije bilo moguće sprovoditi teror koji ne pravi razlike, pa su sastavljane liste pojedinaca označenih za likvidaciju, a ponekad su ih izdvajali i četnički oficiri, kao na primer pukovnik Jevrem Simić, inspektor svih četničkih snaga.[2]
Tokom nekoliko letnjih meseci 1942. čak je i BBC poslužio kao sredstvo za sprovođenje likvidacija i zastrašivanja. Spiskovi osoba stavljenih pod slovo Z su čitani preko BBC u emisijama vesti na srpskohrvatskom jeziku koje je u potpunosti kontrolisala izbeglička vlada, bile su spiskovi Nedićevih i Ljotićevih pristalica čija je imena slao Mihailović, a koji su bili označeni za likvidaciju, ili ih je trebalo zastrašiti da udovolje četničkim željama. Tako su ubijeni Vojo Čvrkić, predratni član Skupštine sa liste Jugoslovenske radikalne zajednice (koji je navodno organizovao pokušaj ubistva Dragoljuba Mihailovića) u leto 1942. i ljotićevac pop Dragutin Bulić. Na tim listama nije bilo partizana.[2] Emitovanje spiskova osoba označenih slovom Z naglo je obustavljeno kad su britanske vlasti otkrile njihovu namenu. Britancima se nije sviđao da se preko BBS-ja objavljuje spisak nemačkih saradnika koje su stavljene pod slovo Z, jer su ih smatrali kontraproduktivnim. U pristalice ovakvih mera spadale su predsednik izbegličke vlade Slobodan Jovanović i braća Živan i Radoje Knežević.[1] Četnici su ipak nastavili sa selektivnom praksom likvidiranja protivnika. Tako su ubijeni i Aćimovićev zamenik ministra unutrašnjih poslova Svetozar Ceka Đorđević u maju 1944, i Kosta Pećanac u junu 1944. Crne trojke su likvidirale četničkog pukovnika Jevrema Simića, dok se nalazio u oblasti rivalskog komandanta Predraga Rakovića.[1]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: The Chetniks. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
- Petranović, Branko (1992). Srbija u Drugom svetskom ratu 1939—1945. Beograd: Vojnoizdavački i novinski centar.