Alp Arslan

Alp Arslan
Lični podaci
Datum rođenja	(1029-01-20)20. januar 1029.
Datum smrti	15. decembar 1072.(1072-12-15) (43 god.)
Mesto smrti	Amu Darja,
Porodica
Potomstvo	Malik šah I
Roditelji	Chaghri Beg
Dinastija	Seldžuci
Prethodnik	Tughril
Naslednik	Malik šah I

Alp Arslan (pers. آلپ ارسلان) je bio sultan Turaka Seldžuka (1063—1072) i nećak Tugrul bega (1037—1063). Vladao je prostorima današnjeg Irana, Iraka, Sirije i delovima Turske. Pobedom nad vizantijskom vojskom u bici kod Mancikerta 1071. godine, gurnuo je Vizantiju u novu rundu građanskog rata, nakon čega je otpočela ekspanziju Turaka u Malu Aziju, koji će za nepunu deceniju ovladati gotovo celokupnim poluostrvom, zauzevši Nikeju (1081) i izbivši na sam Bosfor.

Život i vladavina

Arslan je rođen oko 1030. godine, a 1063. godine postaje sultan Seldžuka, koji uz njegovu prećutnu dozvolu počinju da upadaju u pogranične vizantijske oblasti i pljačkaju ih. Već 1064. godine zauzima grad Ani u Jermeniji, što biva propraćeno velikim masakrom lokalnog stanovništva, a 1067. godine i Cezareju. Vizantijski car Roman IV Diogen (1068—1071) je pokrenuo nekoliko vojnih kampanja protiv Seldžuka u pokušaju da ih suzbije iz istočnih delova Vizantije. Oni su se završili bez veće vojne pobede, pošto su Seldžučki odredi izbegavali direktnu borbu sa Vizantincima, ali je 1070. godine uspeo da sklopi mirovni ugovor sa Arslanom oko obustave pljačkaških upada.

Koristeći se mirom sa Vizantijom, Arslan je 1071. godine sa vojskom krenuo u napad na Alepu, međutim tokom pohoda je dobio izveštaj da se Roman na čelu velike vojske uputio ka Mancikertu, koji je ubrzo zauzeo. Seldžučki sultan je nakon toga obustavio dalje napredovanje i brzo se uputio ka centralnoj Anadoliji i jezeru Van. U njegovoj blizini, došlo je do bitke između Seldžuka i vizantijske vojske. Arslanove snage su odnele pobedu na Vizantincima i zarobile samog Romana.

Bitka kod Mancikerta

Samu bitku je presudio veći broj faktora. Od deljenja vizantijske vojske na dva dela neposredno pred bitku, tako da se samo jedan njen deo sukobio sa Seldžucima, preko prelaska dela plaćenika Uza na Seldžučku stranu tokom same bitke, do izdaje jednog vizantijskih zapovednika. Andronik Duka, koji je bio Romanov politički protivnik, komandovao je rezervom i u ključnom trenutku je odbio da zaštiti pozadinu vizantijskom centru, već se povukao iz bitke, šireći dezinformacije da je sam Roman poginuo. Brzi seldžučki konjanici su nakon toga sa lakoćom opkolili vizantijski centar i uništili njegovo desno krilo, dok su delovi levog uspeli da se probiju iz obruča. Dodatni faktor u samoj bici, bila je i seldžučka taktika izbegavanja direktnog sukoba sa teško oklopljenom pešadijom i konjicom Vizantinaca. Umesto toga, brzi seldžučki konjanici su stalno napadali Vizantince i uzmicali pred njima, pokušavajući da poremete njihovu disciplinu i razjedine im redove.

Arslan je nakon bitke Romana primio sa odgovarajućim počastima i sklopio mir sa njim. Međutim, usled poraza kod Mancikerta, u Carigradu je došlo do prevrata i nove borbe oko vlasti u kojoj je Roman poražen i praktično ubijen, pošto je od posledica oslepljivanja (29.06. 1072) vrlo brzo umro (04.08. 1072). Sam Arslan je nakon Romanove smrti nastavio da poštuje mir koji je sa njim sklopio, ali se zato lokalni emiri nisu osećali obaveznima da poštuju odredbe mira i otpočeli sa upadima u Vizantiju.

Sam Arlsan je 15. decembra iste godine umro u Turkestanu, a nasledio ga je sin Malik šah I (1072—1092).

Vidi još

• Turci Seldžuci
• Bitka kod Mancikerta

Literatura

• Kazhdan, Alexander P., ur. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York [u.a.]: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. 
• Ostrogorski, Georgije (1993). Istorija Vizantije (II fototipsko izdanje originala 1959). Beograd. 
• Kazhdan, Alexander P., ur. (1991). The Oxford dictionary of Byzantium. New York [u.a.]: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.