Joakim (patrijarh Moskovski)

Joakim
Milošću Božijom Patrijarh moskovski i sve Rusije i severnih zemalja
Lični podaci
Svetovno ime	Ivan Petrovič Savelov
Datum rođenja	(1621-01-06)6. januar 1621.
Mesto rođenja	Možajsk,
Datum smrti	17. mart 1690.(1690-03-17) (69 god.)
Mesto smrti	Moskva,
Državljanstvo	Carska Rusija
Religija	Pravoslavlje
Patrijarh moskovski i sve Rusije i severnih zemalja

Patrijarh Joakim (rođ. Ivan Petrovič Savelov; 6. januar 1621, Možajsk — 17. mart 1690) — pretposlednji patrijarh moskovski u predsinodskom periodu (26. jul 1674 — 17. mart 1690). Pod nazivom: „milošću Božijom Patrijarh moskovski i sve Rusije i severnih zemalja“

Poreklo

Poticao je iz porodice plemića Mozhai, Savelovs. Njegov brat, potpukovnik Pavel Savelov († 1709), služio je kao gubernator. Drugi brat okolni Timofej Savelov († 1699). Braća su osnivači sela Ukholovo u Rjazanskoj guberniji.

Dana 24. oktobra 1688. godine, sestra Efimija Papina primila je isceljenje od ikone Bogorodice „Svih žalosnih Radost” iz parohijske crkve Preobraženja Gospodnjeg na Ordinki.

Biografija

Rođen 6. januara 1621. godine u porodici carskog merlina - Možajskog vlastelina Petra Ivanova, sina Savelova i Eufemije Retkine (monaški Eupraksije), primivši u krštenju ime Jovan. Deda je takođe bio sokolar, Ivan Osenni Sofronovich. Jovan je imao tri brata: Pavla, Timofeja i Ivana Menšoja, kao i dve sestre, od kojih se jedna, kao i njena majka, zvala Eufemija.

Nisu sačuvani dokumentarni dokazi o njegovoj karijeri do 1644. godine, kada je dobio svoja prva imanja u Možajskom okrugu i Beloozeru kao sitnik.

Godine 1649. ili 1650.stupio je u Reitersku službu u puku Isaka Fanbouhovena (van Bokhovena), koji nije bio toliko borbena jedinica koliko centar za obuku koji je obučavao oficire iz ruskih vojnika za vojsku. U jesen 1653. godine, među onima koji su se posebno istakli, rejtar je dobio prvi oficirski čin (potporučnik). U novembru je stigao u pešadijski puk pukovnika Gucova (Gucina). 23. februara 1654. Gucovljev puk je ušao u Kijev i ostao tamo do početka leta sledeće godine, čineći osnovu gradskog garnizona. Jovanu je 3. marta dodeljen čin kapetana. U drugoj polovini juna 1655. godine Gucovljevi vojnici su napustili Kijev, a već u julu su učestvovali u vojsci bojara Vasilija Buturlina u borbama protiv Poljske na teritoriji desne obale Ukrajine.

Godine 1655, pošto je primio vest o iznenadnoj smrti svoje žene i četvoro dece, odlučio je da napusti svet i zamonaši se u kijevskom Spaso-Preobraženskom Mežigorskom manastiru. Pretpostavlja se da je do smrti porodice došlo tokom epidemije kuge (1654-1655).

Septembra 1657. postao je monah, a ubrzo i „graditelj“ Valdajskog Iverskog manastira.

Patrijarh Nikon ga je 1661. godine premestio na mesto „graditelja“ u svom novojerusalimskom manastiru. Uskoro je Joakim postao podrumar u Novospaskom manastiru.

Godine 1664., po postavljanju čudovskog arhimandrita Pavla na tron mitropolita Sarskog i Podonskog, postavljen je za arhimandrita Čudovskog manastira, usled čega se zbližio sa dvorom i samim carem Aleksejem Mihajlovičem. Zbližio se i sa pukovnikom Artamonom Matvejevom.

Godine 1672. postavljen je za novgorodskog mitropolita. On je u svojoj eparhiji uveo izvestan crkveni danak, jednoobrazan za sve, ukinuo je običaj slanja svetovnih činovnika koji su činili zloupotrebe iz mitropolitskog poretka da prikupljaju ovaj danak i naredio je svešteničkim starešinama da prikupljaju ovaj danak.

26. jula 1674. godine uzdignut je na presto moskovskih patrijaraha. Dobio je titulu „po milosti Božijoj Patrijarh carujućeg velikog grada Moskve i cele Rusije“. Ubrzo potom, uputio je direktan izazov Alekseju Mihajloviču: novembra 1674. uhapsio je i okovao carskog ispovednika Andreja Savinova; car je bio prinuđen, s obzirom na nepobitne dokaze iznete protiv arhijereja, da zamoli Joakima da ne prenosi slučaj ispovednika na sud Osvećenog sabora.

Na početku vladavine Fjodora Aleksejeviča bio je među de fakto vladarima države zajedno sa Jovanom Miloslavskim.

Krajem aprila 1682. bio je na čelu onih koji su izvršili tajni dvorski puč, usled čega je za cara proglašen mlađi brat pokojnog Fjodora Aleksejeviča, carević Petar Aleksejevič, carski sin iz Natalije Nariškine, zaobilazeći bolesnog starijeg carevića Ivana Aleksejeviča, carskog sina od Marije Miloslavske. To je izazvalo pobunu Streleckog u Moskvi (1682), usled čega su rođaci desetogodišnjeg Petra po majčinoj strani, Nariškinovi, teško stradali, a neki od njih su umrli. Mladi kralj je pretrpeo tešku psihičku traumu, koja je uticala na ceo njegov naredni život.

25. juna 1682. krunisao je Petra i njegovog starijeg polubrata Ivana Aleksejeviča.

Godine 1686. zatražio je kraljevsku povelju u kojoj se navodi da sveštenstvo neće biti pod jurisdikcijom civilnih vlasti.

Godine 1687. uspostavio je zajednički standard za crkvene tribute i dužnosti za sve eparhije.

Odlučno se suprotstavio planovima za krunisanje princeze Sofije, što je dovelo do plana u njenoj partiji za svrgavanje (pa čak i ubistvo) Joakima i uzdizanje Silvestra (Medvedeva) na patrijaršijski presto. Tokom avgusta 1689. stao je na stranu Petra u svom sukob sa Sofijom, ostajući sa njim u Trojičkom manastiru, pošto ga je princeza poslala da pregovara sa svojim bratom.

Borba protiv staroveraca

Moskovski sabor (1681-1682) prepoznao je potrebu zajedničke borbe duhovne i svetovne vlasti za jačanje pozicija „staroveraca“ i zatražio od cara da potvrdi rezolucije Velikog moskovskog sabora iz 1667. o slanju staroveraca. Sabor je odlučio da se odaberu stare štampane knjige i da se umesto njih izdaju ispravljene, i ustanovio je nadzor nad prodajom svezaka, koje su, pod vidom izvoda iz Svetog pisma, sadržale hulu na novoštampane crkvene knjige. Sabor je odredio i uništavanje staroverskih manastira, manastira, kapela i staroveračkih naselja oko njih.

Patrijarh Joakim se pobrinuo da ukazi protiv staroveraca ne ostanu mrtvo slovo na papiru: upravo u ovim tipicima je povećan broj arhijerejskih stolica i oni episkopi koji su do tada živeli u Moskvi slati u svoje eparhije sa ciljem da ispravljaju staroverce „molitvom i učenjem“. U veće staroverske centre slao je posebne podstrekače i objavio niz polemičkih antistaroverskih dela. Uz manja dela protiv staroveraca, kao što su: „Obaveštenje o čudu” (M., 1677), „O dodatku tri prsta” (M., 1677), „Uputstvo svim pravoslavnim hrišćanima” (M. , 1682), reč zahvalnosti „O izbavljenju crkve od otpadnika“ (M., 1683), „Reč protiv Nikite Pustosvetja“ (M., 1684, 1721, 1753). U ime Patrijarha Joakima napisana je polemička rasprava „Duhovni ovet“ (Moskva, 1682, 1753. i 1791.) – opširno delo napisano povodom pobune 1682. godine, kao odgovor na tada podnetu predstavku. Ceo esej napisan je za 50 dana - prekratak period za patrijarha, opterećen složenim administrativnim stvarima. Autor „Uveta“ se vidi kao dobar polemičar, dok Joakim nije; Tokom rasprave između raskolnika i pravoslavaca u Fasetiranoj komori 5. jula 1682. godine, glavni lik pravoslavnih nije bio on, već Atanasije (Ljubimov), episkop holmogorski i vazeski. „Uvet” se sastoji od istorijskih i polemičkih delova. Prvi ocrtava stvar ispravljanja crkvenih bogoslužbenih knjiga pod Nikonom i dokazuje njenu zakonitost. Drugi deo detaljno odgovara na tačke peticije koje su podneli staroverci, potvrđujući svoja mišljenja izvodima iz drevnih knjiga.

Carica Sofija je, na zahtev sabora 1681-1682, pre svega patrijarha Joakima, objavila 1685. „12 članaka” - državnih zakona koji su predviđali građanske kazne za raskolnike.