Johan Hevelije
| Johan Hevelije | |
|---|---|
 Johan Hevelije, nemačko-poljski astronom | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 28. januar 1611. |
| Mesto rođenja | Gdanjsk, Poljsko-litvanska unija |
| Datum smrti | 28. januar 1687. (76 god.) |
| Mesto smrti | Gdanjsk, Poljsko-litvanska unija |
| Naučni rad | |
| Polje | astronomija, gradnja astronomskih instrumenata |
| Poznat po | katalogizaciji zvezda i kreiranju sazvežđa južne hemisfere |
Johan Hevelije (lat. Johannes Hevelius, polj. Jan Heweliusz; Gdanjsk, 28. januar 1611 — Gdanjsk, 28. januar 1687) je bio astronom i proizvođač instrumenata. Mada je rođen i gotovo ceo svoj život proživeo u Pomeranskom vojvodstvu u okviru Državne zajednice Poljske i Litvanije, Hevelije je po rođenju i obrazovanju bio Nemac, zbog čega ga i Nemci i Poljaci smatraju svojim naučnikom.[1][2]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Hevelije se školovao u Gdanjsku, da bi 1630. završio prava na Univerzitetu u Lajdenu. Putovao je po svetu boravivši u Londonu (1631) i Parizu (1632—1634). Na putovanju se upoznao sa radom Tiha Brahea. Po povratku u Gdanjsk 1634. godine postao je član gilde pivara, a sledeće godine se oženio Katarinom Rebeške, bogatom komšinicom (njeni roditelji su bili vlasnici dve kuće do kuće Hevelijusa).[3]
Uključen i u lokalne poslove, Hevelije se od 1639. okreće astronomiji kao svojoj osnovnoj okupaciji. Izgradio je u svojoj kući opservatoriju 1641, koja je uključivala i teleskop bez tubusa žižne daljine 50 m koji je sam konstruisao (po Braheovim idejama).[1] Opservatoriju je nazvao Sternenburg ili Stellaburgum i u svoje vreme je bila najbolja opservatorija u svetu, dok nije uništena u požaru 1679.[2] Nakon Katarinine smrti, oženio se po drugi put 1663. godine. Njegova supruga, Elizabeta, bila je i njegova saradnica u posmatranjima.[4]
Hevelije je umro u Gdanjsku napunivši 76 godina, 28. januar 1687.[1]
Rad[uredi | uredi izvor]
Johan Hevelije je otac selenografije (geografija Meseca) objavivši prvo delo koje se detaljno bavilo opisom Mesečeve površine — Selenographia — 1647. godine. Hevelije je tamne površine na Mesecu nazvao morima, što je termin koji se i danas koristi. Prilikom kartografisanja Meseca, otkrio je pojavu libracije.[1]
Otkrio je 4 komete — 1652, 1661, 1672. i 1677. godine, i pretpostavio da se one kreću oko Sunca paraboličnim putanjama (danas znamo da se komete kreću ili eliptičnim ili hiperboličnim putanjama, dok je parabola granični sličaj ove dve klase). Kometama je posvetio dela Prodromus cometicus (1665) i Cometographia (1668).[1][4]
Delo Machina coelestis (1673) je posvećeno astonomskim instrumetima.[1][2]
Nakon Hevelijeve smrti, Elizabeta je objavila njegov katalog zvezda, Prodromus astronomiae, i prateći atlas zvezda, Firmamentum Sobiescianum, u kojima je Hevelije uveo nova sazvežđa:
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ „Johannes Hevelius”. Soylent Communications. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- ^ a b v Murdin, Paul, ur. (2001). Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics (na jeziku: (jezik: engleski)). Institure of Physics Publishing. str. 1690. ISBN 978-0-7503-0440-5.
- ^ Westfall, Richard S. (1995). „Hevelius, Johannes”. The Galileo Project. Pristupljeno 15. 10. 2012.
- ^ a b Moore, Patrick, ur. (2002). Philip's Astronomy Encyclopaedia. London: Philip's. ISBN 978-0-540-07863-9.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Murdin, Paul, ur. (2001). Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics (na jeziku: (jezik: engleski)). Institure of Physics Publishing. str. 1690. ISBN 978-0-7503-0440-5.
- Moore, Patrick, ur. (2002). Philip's Astronomy Encyclopaedia. London: Philip's. ISBN 978-0-540-07863-9.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Umetničke | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
