Ćelije (jezero)
| Jezero Ćelije | |
|---|---|
 Ćelije | |
| Lokacija | Rasinski okrug |
| Koordinate | 43° 23′ 22″ S; 21° 09′ 48″ I / 43.389556° S; 21.163391° I |
| Tip | akumulaciono |
| Pritoke | Rasina, Suvajska reka, Žilinačka reka, Turjački potok |
| Otoke | Rasina |
| Zemlje basena |  Srbija |
| Maks. dužina | 10 km |
| Maks. širina | 1,2 km |
| Površina | 3,01 km2 |
| Pros. dubina | 15,17 m |
| Maks. dubina | 48 m |
| Zapremina | 0,0515 km3 |
| Nad. visina | 284 m |
  Jezero Ćelije | |
Ćelije su veštačko jezero u Srbiji.
Formiranje akumulacije[uredi | uredi izvor]
Akumulacija Ćelije projektovana je 1965. kao mnogonamenska, kao deo sistema za zaštitu jezera Đerdap od nanosa erozionog porekla i kao izvorište za vodosnabdevanje kruševačkog i okolnih regiona među ostalim funkcijama. Tokom izgradnje brane, akumulacija Ćelije 1977. godine proglašena je izvorištem prvog ranga za međuregionalno i regionalno vodosnabdevanje[1]. Reka Rasina je na mestu široke Zlatarske doline, Zlatarske klisure i Ćelijske kotline, 1979. godine, pregrađena branom visine 55 metara čime je započeto formiranje Punjenje akumulacije je okončano 1980. godine. Na mestu gde ja danas jezero postojalo je selo Zlatari, koje je zbog pregrađivanja reke Rasine delimično preseljeno a delimično potopljeno. Isti slučaj bio je i sa jezerom Ćelije po kojem je jezero dobilo naziv i čiji zaselak Vasići leži na obali današnje akumulacije. Projektovano zasipanje akumulacije je 50 godina, zamuljivanje akumulacije se očekuje 2021. godine, a potpuno zasipanje 2029. godine. JKP Vodovod Kruševac, koje se snabdeva vodom iz jezera Ćelije, svojim aktivnostima pokušava da produži vek akumulacije do 2050. godine[2].
Morfološke i hidrološke odlike[uredi | uredi izvor]
Površina jezera na koti normalnog uspora od 277 m n.v. iznosi 2,85 km², dok površina sliva iznosi oko 600 km². Na koti normalnog uspora Dužina obale je 21,7 km, a koeficijent razuđenosti (K) iznosi 4,3, što ukazuje na vrlo razuđenu obalu. Srednji godišnji proticaj Rasine kroz jezero bio je tokom projektovanja oko 6 m³ u sekundi, a sada je zbog globalnog pregrevanja oko 4,5 m³ u sekundi. U jezerskom basenu na koti normalnog uspora akumulirao se oko 41 miliona m³ vode, sada posle 40 godina postojanja, oko 38 miliona m³. Prosečna dubina na koti normalnog uspora je oko 14 m, dok je maksimalna dubina jezera 41 m. Providnost za vreme zime iznosi do 4 m.
Amplitude vodostaja jezera Ćelije zavise od količine padavina i obima vode koje se koristi. Najviši vodostaji su krajem proleća, a najniži krajem leta i početkom jeseni. Pojedinih godina niskim vodostajima se odlikuju i zimski meseci jer se proticanje vode u jezero svede na minimum. Tokom letnjih dana temperatura površinskog sloja vode iznosi 25 do 27 °C, te je ona pogodna za kupanje i sportove na vodi. Zimi se uspostavlja indirektna termička stratifikacija vode, ali je led izuzetna pojava samo za vreme hladnijih zima. Jezero Ćelije posećuju sportski ribolovci, a povremeno se na njemu organizuju različite manifestacije.[3]
Vodosnabdevanje[uredi | uredi izvor]
Sa akumulacije Ćelije 87% građana Kruševca i okolnih naselja preko trideset godina dobija kvalitetnu vodu za piće. Meštani susednih opština: Ćićevca, Varvarina, Aleksandrovca i Trstenika više decenija imaju problema sa vodosnabdevanjem. U skladu sa tim, lokalna samouprava Kruševca je u martu 2011. godine započela projekat „Rekonstrukcija fabrike vode u Majdevu“.
Biodiverzitet[uredi | uredi izvor]
Na osnovu podataka Zavoda za zaštitu prirode Srbije (2004), na području jezera postoji:
- osam vrsta ribe (najdominantnije su: grgeč, šaran, smuđ i deverika)
- 17 vrsta vodozemaca i gmizavaca
- 31 vrsta sisara
- 117 vrsta ptica (od kojih su 32 tesno vezane za vodeno stanište)
- 278 biljnih vrsta
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Zakon o iskorišćavanju i zaštiti izvorišta vodosnabdevanja Sl. Glasnik RS 27/77
- ^ Politika - duži vek za jezero Ćelije[mrtva veza], novinski članak
- ^ Lupom, Srbija Pod (2021-05-01). „Jezero Ćelije - Zlatno jezero u obliku zmaja”. Srbija pod Lupom (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-01-30.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
