Velike ravnice
Velike ravnice | |
|---|---|
Cvetanje zečjeg grma na Velikim ravnicama Prerijski pas poreklom iz Velikih ravnica, ključna vrsta Primitivna bujna prerija Severne Dakote Reds, rečno stanište velikih ravnica Mešovita ravničarska travna prerija u blizini Fort Smita, Montana Dolina reke Misuri u centralnoj Severnoj Dakoti | |
![Satelitski snimak koji ilustruje opštu distribuciju Velikih ravnica. Tačne granice mogu varirati u zavisnosti od konteksta ili disciplina (npr. ekologija, geologija, geopolitičke definicije).[1]](/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0:Satellite_image_illustrating_the_Great_Plains.jpg) Satelitski snimak koji ilustruje opštu distribuciju Velikih ravnica. Tačne granice mogu varirati u zavisnosti od konteksta ili disciplina (npr. ekologija, geologija, geopolitičke definicije).[1] | |
| Coordinates: 37° N 97° W / 37° S; 97° Z | |
| Lokacija | Kanada i Sjedinjene Države |
| Površina | |
| • Ukupno | 2.800.000 km2 (1.100.000 sq mi) |
| Dimensions | |
| • Dužina | 3.200 km (2.000 mi) |
| • Širina | 800 km (500 mi) |
.jpg)
Velike ravnice (engl. Great Plains) predstavljaju kontinuirano ravničarsko područje u centralnim delovima Severne Amerike sastavljeno od brojnih prerija, stepa i drugih oblika travnatih područja. Obuhvataju područje između reke Misisipi na istoku i Stenovitih planina na zapadu, ukupne površine oko 1,3 miliona kilometara kvadratnih. Na jugu se protežu do leve obale reke Rio Grande.
Na teritoriji Kanade Velike ravnice se protežu duž sve tri prerijske provincije, Saskačevan, Albertu i Manitobu, dok se na području Sjedinjenih Država protežu preko saveznih država Severna i Južna Dakota, Kolorado, Kanzas, Montana, Nebraska, Oklahoma, Teksas, Vajoming i Novi Meksiko.
Sa nadmorskim visinama do maksimalnih 1.000 metara područje je poznato i kao najveća kontinuirana poljoprivredna površina na svetu.
Klima[uredi | uredi izvor]
Veći deo Velikih ravnica ima polupustinjsku klimu, sa ekstremnim temperaturama i retkim ali nepredvidivim padavinama. U većem delu ovog regiona polusuva klima ne obezbeđuje dovonjno vlage za rast drveća, tako da preovlađuju travnate oblasti – prerije. Međutim u kanadskim državama Alberta i Severozapadne teritorije leta su kraća i osetno svežija, pa i pored nedovoljnih padavina, isparavanje je sporije tako da to omogućuje rast drveća uglavnom četinara.
Geologija[uredi | uredi izvor]
Veći deo Velikih ravnica nekada je bilo pokriveno ogromnim morem, a nataloženi ostaci čine stenoviti sloj koji leži ispod zemljine površine. Velika ravnica bila je najveća površina pašnjaka na svetu na kojima su pasla ogromna stada bizona čiji se broj procenjivao na preko 50 miliona. Većinu pašnjaka odlikuje bogat, plodan gornji sloj zemlje koji su farmeri od 19. veka naovamo veoma eksploatisali. Godine preterane obrade zemlje i nedovoljnog đubrenja doveli su do stvaranja velike neplodne oblasti – kada je plodno zemljište erodiralo.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Moderna obrada zemlje i navodnjavanje vraćaju u ovu oblast ratarstvo (uzgajaju se raž, ječam, lucerka i pšenica) zajedno sa uzgajanjem ogromnih stada goveda. Više od 75% svetskog izvoza pšenice proizvedeno je u ovoj oblasti. Takođe, ovde se i nalaze i velike naslage uglja, a ima i nafte, prirodnog gasa, sumpora, kalijum karbonata.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Oko 15 miliona ljudi živi u ovoj oblasti, od toga oko 5 miliona u Kanadskom delu, a oko 10 miliona u Američkom delu Velikih ravnica.
Najveći gradovi su:
- U SAD:
- Denver (2.000.000)
- San Antonio (1.500.000)
- Oklahoma (1.000.000)
Upotreba[uredi | uredi izvor]
Termin „Velike ravnice“ se koristi u Sjedinjenim Državama da opiše pododeljak još veće fiziografske podele Unutrašnje ravnice, koja pokriva veći deo unutrašnjosti Severne Amerike. Takođe je značajan kao region ljudske geografije, koji se odnosi na Indijance ravnice ili države ravnice.
U Kanadi se ovaj izraz retko koristi; Prirodni resursi Kanade, vladino odeljenje odgovorno za zvanično mapiranje, tretira unutrašnje ravnice kao jednu celinu koja se sastoji od nekoliko povezanih visoravni i ravnica. U Atlasu Kanade ne postoji region koji se naziva „Velike ravnice“.[2] U smislu ljudske geografije, termin prerija se češće koristi u Kanadi, a region je poznat kao Kanadske prerije, prerijske provincije ili jednostavno „prerije“.
Severoamerički atlas životne sredini, koji je izradila Komisija za saradnju u oblasti životne sredine, agencije NAFTA sastavljene od geografskih agencija meksičke, američke i kanadske vlade, koristi „Velike ravnice“ kao ekoregion koji je sinonim za dominantne prerije i travnjake, a ne kao fiziografski region definisan topografijom.[3] Ekoregion Velikih ravnica obuhvata pet podregiona: umerene prerije, zapadno-centralne polusušne prerije, južno-centralne polusušne prerije, obalske ravnice Teksas-Luizijane i polusušne ravnice Tamaulipas-Teksas, koje se preklapaju ili proširuju sa drugim oznakama Velike ravnice.[4]
Veličina[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Region obuhvata rastojanje od oko 500 mi (800 km) od istoka prema zapadu i 2.000 mi (3.200 km) od severa prema jugu. Veći deo regiona bio je dom američkih bizona sve dok nisu bili skoro izumrli tokom sredine/poznog 19. veka. On ima površinu od približno 500.000 sq mi (1.300.000 km2).[5][1] Ova definicija je, međutim, prvenstveno ekološka, a ne fiziografska. Borealne ravnice zapadne Kanade fiziografski su iste, ali se razlikuju po izgledu tundre i šuma (a ne travnjaka).
Termin „Velike ravnice“, za region zapadno od oko 96. meridijana i istočno od Stenovitih planina, nije se generalno koristio pre početka 20. veka. Studija Nevina Fenemana iz 1916. „Fiziografska potpodela Sjedinjenih Država”[6] donela je termin Velike ravnice u širu upotrebu. Pre toga se region skoro uvek zvao Visoke ravnice, za razliku od nižih prerijskih ravnica u državama Srednjeg Zapada.[7] Danas se termin „Visoke ravnice“ koristi za podregion Velikih ravnica.[8] Termin je i dalje malo korišćen u Kanadi u poređenju sa uobičajenijim, „prerija”.
Energija vetra[uredi | uredi izvor]
Velike ravnice značajno doprinose ubiranju energije vetra u Sjedinjenim Državama. T. Bun Pikens je razvio vetroelektrane nakon karijere kao izvršni direktor u naftnoj industriji i pozvao je SAD da ulože bilion dolara za izgradnju dodatnih 200.000 MW energije vetra u ravnicama kao deo Pikensovog plana. On je naveo Svitvoter u Teksasu kao primer ekonomske revitalizacije vođene razvojem energije vetra.[9][10][11]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Wishart, David J. 2004. The Great Plains Region, In: Encyclopedia of the Great Plains, Lincoln: University of Nebraska Press, pp. xiii-xviii. ISBN 0-8032-4787-7.
- ^ Atlas.nrcan.gc.ca Arhivirano januar 22, 2013 na sajtu Wayback Machine
- ^ CEC.org
- ^ „About the National Health and Environmental Effects Research Laboratory (NHEERL)”.
- ^ Current thinking regarding the geographic boundaries of the Great Plains is shown by this map at the Center for Great Plains Studies, University of Nebraska–Lincoln
- ^ Fenneman, Nevin M. (januar 1917). „Physiographic Subdivision of the United States”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 3 (1): 17—22. Bibcode:1917PNAS....3...17F. OCLC 43473694. PMC 1091163
. PMID 16586678. doi:10.1073/pnas.3.1.17 .
- ^ Brown, Ralph Hall (1948). Historical Geography of the United States
. New York: Harcourt, Brace & Co. str. 373–374. OCLC 186331193.
- ^ „High Plains | region, United States”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 9. 5. 2021.
- ^ „Legendary Texas oilman embraces wind power”. Star Tribune. 25. 7. 2008. Arhivirano iz originala 27. 7. 2008. g. Pristupljeno 24. 8. 2008.
- ^ Fahey, Anna (9. 7. 2008). „Texas Oil Man Says We Can Break the Addiction”. Sightline Daily. Arhivirano iz originala 1. 8. 2020. g. Pristupljeno 24. 8. 2008.
- ^ „T. Boone Pickens Places $2 Billion Order for GE Wind Turbines”. Wind Today Magazine. 16. 5. 2008. Arhivirano iz originala 1. 10. 2008. g. Pristupljeno 24. 8. 2008.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bonnifield, Paul. The Dust Bowl: Men, Dirt, and Depression, University of New Mexico Press, Albuquerque, New Mexico, 1978, hardcover, ISBN 0-8263-0485-0.
- Courtwright, Julie. Prairie Fire: A Great Plains History (University Press of Kansas, 2011) 274 pp.
- Danbom, David B. Sod Busting: How families made farms on the 19th-century Plains (2014)
- Eagan, Timothy. The Worst Hard Time : the Untold Story of Those Who Survived the Great American Dust Bowl. Boston : Houghton Mifflin Co., 2006.
- Forsberg, Michael, Great Plains: America's Lingering Wild, University of Chicago Press, Chicago, Illinois. 2009. ISBN 978-0-226-25725-9.
- Gilfillan, Merrill. Chokecherry Places, Essays from the High Plains, Johnson Press, Boulder, Colorado, trade paperback, ISBN 1-55566-227-7.
- Grant, Michael Johnston. Down and Out on the Family Farm: Rural Rehabilitation in the Great Plains, 1929–1945, University of Nebraska Press. 2002. ISBN 0-8032-7105-0.
- Hurt, R. Douglas. The Big Empty: The Great Plains in the Twentieth Century (University of Arizona Press; 2011) 315 pages; the environmental, social, economic, and political history of the region.
- Hurt, R. Douglas. The Great Plains during World War II. University of Nebraska Press. 2008. Pp. xiii, 507.
- Mills, David W. Cold War in a Cold Land: Fighting Communism on the Northern Plains (2015) Col War era; excerpt
- Peirce, Neal R. The Great Plains States of America: People, Politics, and Power in the Nine Great Plains States (1973)
- Raban, Jonathan. Bad Land: An American Romance. Vintage Departures, division of Vintage Books, New York, 1996. Winner of the National Book Critics Circle Award for Nonfiction.
- Rees, Amanda. The Great Plains Region: The Greenwood Encyclopedia of American Regional Cultures (2004)
- Stegner, Wallace. Wolf Willow: A History, a Story, and a Memory of the Last Plains Frontier, Viking Compass Book, New York, 1966, trade paperback, ISBN 0-670-00197-X
- Wishart, David J., ur. (2004). Encyclopedia of the Great Plains. University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-4787-7.. complete text online
- Lockwood, Jeffrey A.; Schell, Scott P. (1995). „Outbreak Dynamics of Rangeland Grasshoppers (Orthoptera: Acrididae) in the Western Plains Ecoregion: Eruptive, Gradient, Both, or Neither?”. Journal of Orthoptera Research. Orthopterists' Society (4): 35—48. ISSN 1082-6467. JSTOR 3503456. doi:10.2307/3503456. Pristupljeno 3. 10. 2021.
- Kirkpatrick, Zoe Merriman (septembar 2008). Wildflowers of the Western Plains: A Field Guide. ISBN 978-0803219052. „Stretching from western Texas and eastern New Mexico up through Oklahoma, Colorado, Kansas, Nebraska, Wyoming, Montana, the Dakotas, and into Canada, the vast western plains often appear sparse...”
- Entwisle, Barbara; Stern, Paul C; Environment, the (3. 2. 2003). „Population and Environment in the U.S. Great Plains”. NCBI Bookshelf. Pristupljeno 3. 10. 2021.
- Cronon, William (1991). Nature's Metropolis: Chicago and the Great West. New York: Norton.
- Cooper, Michael L. (2004). Dust to eat: drought and depression in the 1930s. New York: Clarion.
- "Free land fails to draw new homesteaders to Kansas towns" Arhivirano 2013-11-28 na sajtu Wayback Machine, McClatchy, March 15, 2013, accessed 6 May 2013
- „Population flight from growing desert of central Texas”. ThinkProgress.
- Samuels, David (2011). „Where the Buffalo Roam”. Mother Jones (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-09-25.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Kansas Heritage Group: Native Prairie, Preserve, Flowers, and Research
- Library of Congress: Great Plains
- University of Nebraska-Lincoln: Center for Great Plains Studies
- Public domain images of the Southern High Plains
- Oklahoma Digital Maps: Digital Collections of Oklahoma and Indian Territory
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
