Ispitivanje plućnih funkcija
| Ispitivanje plućnih funkcija | |
|---|---|
| MeSH | D012129 |
| OPS-301 code | 1-71 |
| MedlinePlus | 003853 |
 Plućne funkcije | |
| TLC | Ukupni kapacitet pluća: zapremina vazduha u plućima pri maksimalnom udahu (TLC = VC + RV). |
|---|---|
| TV | Disajni volumen: zapremina vazduha koja se izdahne u toku jednog disajnog pokreta pri mirnom disanju. |
| RV | Rezidualni volumen: zapremina vazduha koja ostaje u plućima posle maksimalnog izdisaja |
| ERV | Ekspiratorni rezervni volumen: maksimalna zapremina vazduha koja se može izdahnuti iz pluća posle mirnog ekspirijuma. |
| IRV | Inspiratorni rezervni volumen: maksimalna količina koja može da se udahne posle mirnog inspirijuma |
| IC | Inspiratorni kapacitet: zapremina vazduha koju čini zbir IRV i TV |
| IVC | Inspiratorni rezervni kapicetet: maksimalna zapremina udahnutog vazduha nakon maksimalnog inspirijuma. |
| VC | Vitalni kapacitet: zapremina vazduha (u L ili ml) koja se može izdahnuti iz pluća posle najdubljeg udisaja. |
| VT | Tidal volumen: zapremina vazduha koja ulazi ili izlazi iz pluća tokom mirnog disanja (označava se sa TV ili VT) |
| FRC | Funkcionalni rezidualni kapacitet: zapremina vazduha koja ostaje u plućima na kraju ekspirijuma. |
| RV/TLC% | Rezidualni volumen izražen u procenatima TLC |
| VA | Alveolarni volumen vazduha |
| VL | Stvarna zapremina pluća, uključujući i zapreminu vazduha u disajnim putevima. |
| FVC | Forsirani vitalni kapacitet: brzi forsirani ekspirijum posle maksimalnog inspirjuma |
| FEVt | Forsirani ekspiratorni kapacitet (vreme): generički termin koji ukazuje na zapreminu vazduha koja se izdiše pod prinudnim uslovima u prvim T sekundama. |
| FEV1 | Forsirani ekspiracijski volumen u sekundi: Volumen vazduha koji je izdahne iz pluća na kraju prve sekunde forsiranog izdisaja (ekspirijuma) |
| FEFx | Forsirani srednji ekspirujumski protok: meri se iz srednjeg dele spirometrijske krive forsiranog eksoirijuma |
| FEFmax | Maksimalni trenutni protok vazduha ostvaren tokom FVC manevara |
| FIF | Forsirani inspiratorni protok: |
| PEF | Maksimalni ekspirijumski protok: izmeren protok vazduha nakon najveće prisilne ekspiracije |
| MVV | Maksimalni kapacitet ventilacije: zapremina vazduha koji u određenom periodu tokom ponovljenog maksimalnog napora |
Ispitivanje plućnih funkcija (akronim PFT od eng. reči Pulmonary function testing) je metoda potpune procene disajnog sistema, uključujući anamnezu pacijenta, fizikalne preglede i testove plućne funkcije. Testovi plućne funkcije mere brzinu protoka vazduha, volumen pluća, izmenu gasa i funkciju disajnih mišića. Izbor i redosled pregleda zavise od anamneze i nalaza fizičkog pregleda.
Pimarna svrha ispitivanja plućneih funkcija je identifikacija težine oštećenja pluća.[1] Ispitivanje plućne funkcije ima dijagnostičku i terapijsku ulogu i pomaže kliničarima da odgovore na neka opšta pitanja o stanju pacijenta sa plućnom bolešću. Ovi testovi takođe pružaju uvid u plućnu fiziologiju (funkciju) tako da mogu poslužiti za brzo sužavanje diferencijalne dijagnoze i predlaganje dalje dijagnostičke i terapijske strategiju. Složeniji testovi uključuju: merenje pritiska jednjaka za određivanje odnosa pritiska i zapremine i spiroergometriju. Ovi testovi, daju i detaljnije podatke o patofiziološkim promenama i ukazuju na osnovnu patologiju bolesti koja dovela do narušavanja plućnih funkcija..
Ispitivanje plućnih funkcija obično izvodi respiratorni terapeut, fizioterapeut, pulmolog i/ili lekar opšte prakse. Osnovni testovi rada pluća mogu se izvesti i ambulantno, uključujući spirometriju i pulsnu oksimetriju.
Namena[uredi | uredi izvor]
Ispitivanje plućnih funkcija ima za cilj:
- dijagnostizu bolesti
- procenu težine poremećaja
- prognozu bolesti
- praćenja toka respiratornih bolesti
Analiza rezultata funkcionalnog respiratornog istraživanja ima tri glavna cilja:
- utvrđivanje prisustva opstruktivnog sindroma,
- utvrđivanje restriktivnog sindroma
- utvrđivanje mešovitog sindroma, ili veze između restriktivnog i opstruktivniog sindroma.[2][3]
Svrha[uredi | uredi izvor]
Svrha ispitivanje plućnih funkcijaje je da odredi:
- protok bronha,
- zapreminu pluća,
- nivo razmene gasova.
Poznavanje stanja ventilacione funkcije pluća omogućava terapeutu razumevanje razloga i otkrivanje uzroka anomalije u razmeni gasaova i omogućava prtavovremeno sprečavanje mogućeih težih poremećaja.
Kako kvalitet razmene gasa u mirovanju ne predviđa odsustvo nepravilnosti tokom vežbanja ili tokom spavanja, ispitivanje plućnih funkcija omogućava pravovremeno otkrivanje narušenih funkcija i u ovim stanjima.
Indikacije[uredi | uredi izvor]
Ispitivanje plućnih funkcija kao dijagnostičko i terapeutsko sredstvo koristi iz različitih razloga, kao što su:
- Hronična kratkoća daha
- Astma
- Hronična opstruktivna bolest pluća
- Restriktivna bolest pluća
- Preoperativno testiranje stanja pluća
- Pogoršanje plućne bolesti ili invalidnost
- Teško jutre disanje (npr. kod astme)
Pedijatrijski neuromuskularni poremećaji[uredi | uredi izvor]
Neuromuskularni poremećaji poput Dišenova mišićne distrofije povezani su sa postepenim gubitkom mišićne funkcije tokom vremena. Uključivanje disajnih mišića rezultuje narušenom sposobnošću kašlja i smanjenom sposobnošću dobrog disanja što dovodi do kolapsa dela ili celog pluća i poremećaja razmene gasa i ukupne insuficijencije u snazi pluća.[traži se izvor] Testiranje plućne funkcije kod pacijenata sa neuromuskularnim poremećajima pomaže da se proceni respiratorni status pacijenata u vreme postavljanja dijagnoze, prati njihov napredak i tok, proceni moguća operacija i daje opšta prognoze.[4]
Postupak ispitivanja[uredi | uredi izvor]
Uobičajeni postupci ispitivanja, plućnih funkcija, manje se bave analzom razmene gasova već pre svega strukturom bronhijalnog sistema., jer se najčešći poremećaji nalaze u ovom sistemu pluća. Bronhijalna astma i hronična opstruktivna bolest pluća utiču prvenstveno na bronhije. Gasovi u krvi se proveravaju samo u posebnim slučajevima, kao od pacijenata koji su na veštačkoj ventiliraciji. Difuzijska merenja su takođe jako retka.
Spirometrija[uredi | uredi izvor]
Najčešće merenje funkcije pluća je spirometrija. Protok vazduha tokom disanja meri se senzorom protoka. Pored disanja u mirovanju, spirometrija zahteva i maksimalno izdisanje i udisanje. Spirometrijskim pregledom se određuju:
- plućni volumeni (respiratorni volumen, volumen inhalacione rezerve, ekspiratorni rezervni volumen)
- kapaciteti pluća (vitalni kapacitet, inspiratorni kapacitet),
- disajni volumeni u funkcija vremena (forsirani ekspiratorni volumen).
Tokom prisilnog ekspiracijskog manevara, dobijen je vitalni kapacitet koji se u ovom slučaju označava kao forsirani vitalni kapacitet (FVC) i forsirani ekspiratorni volumen tokom prve sekunde (FEV1) kao i brzina protoka u krivoj protoka/zapremine.
FEV1 je vrednost koja se često koristi za procenu prohodnosti disajnih puteva, kao i za odnos FEV1 i FVC. Vrednosti dobijene tokom respirometrijskih testova upoređuju se sa referentnim vrednostima za određeni pol, starost i visinu i izražavaju se kao procenat realizacije predviđenih vrednosti.
Tumačeći dobijene rezultate spirometrije razlikujemo normalno disanje od opstruktivnog ili restriktivnog tipa disanja.
- Mere opreza
Spirometrija je veoma retko praćena komplikacijama. Ubrzo nakon testa pacijent može osetiti sećate kratkoću daha ili vrtoglavicu.
Spirometriju ne treba raditi ako je ispitanih nedavno ima srčani udar ili druge akutne srčane probleme.
Pletizmografija celog tela[uredi | uredi izvor]
Druga metoda za merenje funkcije pluća je pletizmografija tela kojom se meri otpor disajnih puteva. Problem sa merenjem otpora celog disajnog puta je u određivanju pritiska vazduha u alveolama koji pokreće izmereni protok vazduha kroz bronhije. Što je veći pritisak u alveolama da bi se stvorio određeni protok, pacijent diše sa više napora jer je veći otpor disajnih puteva.
Telesni pletizmograf dizajniran je kao kabina sa (uglavnom) zatvorenom zapreminom vazduha, izgleda kao mala telefonska govornica. Merenja su zato znatno veća. Sa ovom zatvorenom zapreminom vazduha, može se odrediti proširenje ili kompresija grudnog koša. Senzor pritiska određuje promenu pritiska vazduha u kabini, koja je u suprotnom odnosu sa promenom pritiska vazduha u grudima, a samim tim i u alveolama. Faktor proporcionalnosti zavisi od volumena pluća.
Utvrđivanje specifične otpornosti manje zavisi od saradnje od spirometrije, jer ispitanik samo mora disati mirno u ustanik.
Da bi se odredio volumen pluća, disanje na usta prekida se zatvaračem. Subjekt diše protiv okluzije, registruje se usni pritisak i torakalni pokret. Bojl-Mariotov zakon određuje trenutni volumen pluća iz odnosa zapremine torakalnog pomaka i pritiska usta / pluća pomnoženog sa okolnim pritiskom To omogućava utvrđivanje daljih varijabli merenja, na primer, maksimalni mogući volumen vazduha u plućima (TLC ukupnog pluća, ukupni kapacitet ) i preostali volumen pluća koji se ne može izdahnuti ( zaostala zapremina RV). Za ove vrednosti potrebno je izvršiti i spirometriju tokom merenja.
Ostale metode[uredi | uredi izvor]
Postoje dva druga načina da se odredi otpor disajnih puteva, oscilometrija (danas se naziva pulsna oscilometrija ) i metoda zatvarača. Pulsna oscilometrija može odrediti otpor vazdušnim eksplozijama u plućima. Metoda zatvarača veruje da ako su disajni putevi zatvoreni za kratko vreme, pritisak iz alveola na usta je uravnotežen, što, međutim, deluje slabije kod patološki izmenjenih disajnih puteva.
Nijedna od ovih alternativnih metoda ne može odrediti volumen pluća i samim tim TLC i RV.
Test bronhospazmolize[uredi | uredi izvor]
Kod bronhospazmolize testira se reverzibilnost bronhijalne opstrukcije. U tu svrhu se ispituje da li se može postići smanjenje otpora disajnih puteva (Rtot) kod pacijenta korišćenjem spreja za disanje. Ovo je praćeno porastom FEV1. Obično je opstrukcija bronhijalne astme reverzibilna, opstrukcija kod hroničnog opstruktivnog bronhitisa nikada nije u potpunosti reverzibilna.
U slučaju reverzibilne opstrukcije, test bronhospazmolize dodatno smanjuje zaostali volumen, koji se pre svega meri pletizmografijom tela; razlika se naziva volumen pulmonum auctum.
Analiza gasa u krvi[uredi | uredi izvor]
Gasne analize krvi su jedna od mnogih medicinskih metoda koja se koristi za procenu efikasnosti respiratorne, ali i funkcija drugih organskih sistema od vitalne važnosti za pravilno funkcionisanje organizma čoveka. Merenjem parcijalnih pritisaka kiseonika, ugljen-dioksida, |kiselosti krvi (pH), koncentracije bikarbonata, i drugih vrednosti, moguća je objektivna procena alveolarne (plućne) ventilacije ali i funkcija drugih organskih sistema od izuzetne važnosti za normalan život. Gasne analize pored velikog značaja koji imaju u dijagnostici mnogih bolesti, od neprocenjive su vrednosti pre svega u dijagnostici respiratorne (disajne) acidoze i alkaloze, ali i kod metaboličke acidoze i alkaloze, jer se preko acido-baznog statusa koji se izračunava na osnovu podataka iz analiza, neposredno određuje i doza terapijskih sredstava za regulisanje disajnih acido-baznih i drugih poremećaja.[5]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Pulmonary terms and symbols: a report of the ACCP-ATS Joint Committee on Pulmonary Nomenclature, Chest 67:583, 1975
- ^ O'Donnell DE, Laveneziana P. Physiology and consequences of lung hyperinflation in COPD. Eur Respir Rev 2006;15:61–7
- ^ O'Donnell DE. Implications cliniques de la distension thoracique, ou quand la physiopathologie change la prise en charge thérapeutique. Rev Mel Respir 2008;25:1305-18
- ^ Sharma, Girish D. (2009). „Pulmonary Function Testing in Neuromuscular Disorders”. Pediatrics. 123: S219—S221. PMID 19420147. S2CID 7426512. doi:10.1542/peds.2008-2952D.
- ^ Varagić M.V., Stevanović M., Farmakoterapija u pulmologiji Medicinska knjiga Beograd-Zagreb, 1990.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Exploration Fonctionnelle Respiratoire (EFR) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. avgust 2022) (jezik: francuski)
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
