Litofiti

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Biljka mesožderka iz roda vrčonoša (Nepenthes sp.) raste kao litofit na arhipelagu Radža Ampat na Novoj Gvineji

Litofiti ili petrofiti (lat. lithophyta ili petrophyta; litus=morska obala, primorje,[1] petra=stena, hrid[2]) su grupa biljaka koje su prilagođene životu na površini kamenja i stena ili ispod površine, u steni.[3] Mogu se klasifikovati kao:

  • epiliti, oni koji rastu na površini i
  • endoliti, oni koji rastu u pukotinama stena,[4] a nazivaju se još i hazmofiti.[5]

Litofiti se takođe mogu klasifikovati i kao:

  • tipični, oni koji rastu isključivo na stenama i
  • fakultativni, oni koji mogu rasti delimično na steni i na drugom supstratu istovremeno.[6]

Ishrana[uredi | uredi izvor]

Litofiti koji rastu na kopnu hrane se hranljivim materijama iz kišnice i obližnjih raspadajućih biljaka, uključujući sopstveno mrtvo tkivo. Hazmofiti lakše dobijaju hranljive materije jer rastu u pukotinama stena, gde se nakuplja zemlja ili organska materija. Za većinu litofita, azot je dostupan samo kroz interakciju sa atmosferom, a najdostupniji oblik azota u atmosferi je gasovito stanje amonijaka.[7] Da bi mogli efikasno da apsorbuju ono malo hranljivih materija dostupnih na stenama ili stenovitim podlogama, Litofiti su razvili određene adaptacije. Poseduju manji broj korenskih dlaka i veći prečnik korena u poređenju sa drugim biljnim vrstama. Da bi povećale efikasnost upijanja hranljivih materija litofitne biljke koriste mikorizu, simbiotsku vezu biljaka i gljiva, što im omogućava povećan unos hranljivih materija i vode.[6]

Litofiti na starim zidovima[uredi | uredi izvor]

Cymbalaria muralis jedan je od najpoznatijih stanovnika starih zidova. Može se videti i na kalemegdanskim zidinama

Zidovi i druge kamene građevine mogu biti naseljene biljkama na sličan način kao i litice. Ove prirodne formacije su neuobičajene, posebno u nizijama, pa su zidovi važni za održanje ovakvih biljaka. Neke od ovih biljaka čak imaju i „zid“ kao deo njihovog narodnog ili naučnog naziva. Tako se, na primer, šeboj na engleskom jeziku zove wallflower - zidni cvet (eng. wall=zid, flower=cvet), a Cymbalaria muralis (lat. muralis=zidni[8]) je dobro poznati stanovnik mnogih gradskih zidina. Ovo ukazuje na davno uspostavljenu vezu i prilagođavanje ovakvih biljaka veštačkim strukturama urbanih sredina.[9]

Tabla Nacionalnog fonda (britanska nacionalna organizacija za zaštitu kulturnog i prirodnog nasleđa) na zidu Bunara želja u Vagoners Vilsu u znak sećanja na kompoziciju pesmu „Cvet u ispucanom zidu“

Tenisonova pesma inspirisana litofitima[uredi | uredi izvor]

Godine 1863. engleski pesnik Alfred Tenison je napisao kratku i sadržajnu pesmu metafizičkog sadržaja Flower in the Crannied Wall (Cvet u ispucanom zidu) pošto je posmatrao jednu takvu biljku koja je rasla iz zida „Bunara želja“ u danas zaštićenom rezervatu Waggoners Wells u Hempširu.[10]

Vegetacija na zidovima je zvanično deo engleskog nasleđa i kao takva zakonom zaštićena.[9]

Flower in the crannied wall,
I pluck you out of the crannies,
I hold you here, root and all, in my hand,
Little flower—but if I could understand
What you are, root and all, and all in all,
I should know what God and man is.[11]

Primeri[uredi | uredi izvor]

Primeri litofita mogu se naći među orhidejama, bromelijama, kao i mnogim papratima, algama i jetrenjačama. Litofiti se takođe mogu pronaći u mnogim drugim porodicama biljaka, kakve su ljiljani, amarilisi, begonije, kozokrvnice, žednjaci, biberi i selaginele.[12]

Biljke mesožderke[uredi | uredi izvor]

Pošto su litofitima ili hazmofitima hranljive materije teško dostupne, mnoge vrste biljaka mesožderki mogu se posmatrati kao unapred prilagođene životu na stenama. Konzumiranjem plena, ove biljke mogu prikupiti više hranljivih materija nego litofiti koji nisu mesožderi.[13]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Žepić 1989, str. 149
  2. ^ Žepić 1989, str. 194
  3. ^ „litofiti”. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 28. 2. 2024. 
  4. ^ Christy, Arun; Thomas, Binu (26. 6. 2020). „Phytodiversity of Chasmophytic Habitats at Olichuchattam Waterfalls, Kerala, India”. Journal of Threatened Taxa. 12 (9): 16099—16109. 
  5. ^ „biljke”. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža. Pristupljeno 28. 2. 2024. 
  6. ^ a b Muthukumar, Thangavelu; Chinnathambi, Marimuthu; Priyadharsini, Perumalsamy (11. 7. 2016). „Root fungal associations in some non-orchidaceous vascular lithophytes”. Acta Botanica Brasilica (na jeziku: engleski). 30 (3): 407—421. doi:10.1590/0102-33062016abb0074 Slobodan pristup. Pristupljeno 2021-06-04. 
  7. ^ Tozer, W.C.; Hackell, D.; Miers, D.B.; Silvester, W.B. (2005). „Extreme Isotopic Depletion of Nitrogen in New Zealand Lithophytes and Epiphytes; the Result of Diffusive Uptake of Atmospheric Ammonia?”. Oecologia. 144: 628—635. 
  8. ^ Žepić 1989, str. 163
  9. ^ a b English Heritage Landscape Advice Note: Vegetation on Walls https://www.english-heritage.org.uk/siteassets/home/learn/conservation/gardens-and-landscapes/lan_-_vegetation_on_walls.pdf Retrieved at 14.55 on Thursday 21/7/22
  10. ^ Fiske, John (1899). Through Nature to God (на језику: енглески). Houghton, Mifflin. 
  11. ^ Poems of Alfred Lord Tennyson. Eugene Parsons (Introduction). New York: Thomas Y. Crowell Company, 1900.
  12. ^ Angalan, Norbert; Reyes, Gaudelia; Gomez, Romeo (2014). „Ture Measure of Lithophytes Diversity Across Microclimates”. Journal of Natural Studies. 13. 
  13. ^ McPherson, S.R. (2010). Carnivorous Plants and their Habitats. Volume 1. Redfern Natural History Productions, Poole. pp. 176–180.

Литература[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Литофити&oldid=27439588”