Osmanska Bugarska

Bugarska se nalazila u sastavu Osmanskog carstva gotovo 500 godina, od osmanskog osvajanja krajem 14. veka, do oslobođenja na Berlinskom kongresu 1878. godine. Bugarska je proglasila nezavisnost 1908. godine.

Administrativna organizacija

Turci su reorganizovali bugarske teritorije, podelivši ih u nekoliko vilajeta. Svakim od njih vladao je sandžakbeg ili subaša, koji su odgovarali beglerbegu. Značajni delovi osvojenih bugarskih teritorija podeljeni su sultanovim miljenicima koji su ih držali u svojstvu timara, ziameta i hasa. Ova kategorija zemljišta nije se mogla naslediti niti prodati, već se vraćala sultanu, kada bi njen posednik umro. Zemljišta organizovana u svojstvu privatne svojine osmanskog plemstva nazivala se mulk, a verska zemlja vakuf. Bugari su plaćali više vrsta poreza, uključujući i ušur (desetinu), glavarinu (džiziju), porez na zemlju (ispendžu), porez na trgovinu i mnoge druge.

Pobune

Još dok su Turci bili u usponu, postojao je otpor njihovoj vlasti na bugarskim teritorijama. Prvi ustanak podigli su Konstantin i Fružin, bugarski plemići, u vreme kada je Žigmund Luksemburški osnivao viteški Zmajev red 1408. godine. Najraniji izvori o nastavku otpora, nakon gušenja ovog ustanka, je od pre 1450. godine. Izvesnog Radika (Radiča) Turci su 1413. godine priznali za upravnika Sofijskog okruga, ali se on kasnije okrenuo protiv turskih gospodara, te se smatra prvim hajdukom u bugarskoj istoriji. Više od vek kasnije dogodila su se dva trnovska ustanka: prvi iz 1598. i drugi iz 1686. godine. Usledio je Ćiprovski ustanak iz 1688. godine i Karpošev ustanak u Makedoniji 1689. godine. Oba ustanka izazvana su napredovanjem Austrijanaca u Velikom bečkom ratu. Svaki od nabrojanih ustanaka bio je neuspešan. Beogradskim sporazumom kojim je 1739. godine okončan rat između Austrije i Turske, zaustavljen je prodor Austrijanaca na Balkan. Od 18. veka jača uticaj Rusije. Kučukkajnardžijskim mirom Rusi postaju zaštitnici pravoslavnih hrišćana u Osmanskom carstvu.

Nacionalno buđenje u Bugarskoj

Sanstefanska Bugarska i Bugarska nakon Berlinskog kongresa.

Pojam "nacionalizma" u Osmanskom carstvu javlja se nakon sprovođenja reformi u 19. veku, poznatim kao "tanzimatske reforme" (1839-1876). Osnivaju se mileti koji su, na osnovu verskih različitosti, imali prava na unutrašnju autonomiju. Novi mileti u Bugarskoj nastali su 1860. i 1870. godine, za unijatske i pravoslavne bugarske hrišćanske zajednice. Osniva se posebna Bugarska egzarhija. U vreme Velike istočne krize, u Bugarskoj je 1876. godine izbio Aprilski ustanak. Iako je ustanak ugušen, Bugari su nastavili borbu protiv Turaka u sklopu Srpsko-turskog i Rusko-turskog rata. Sporazumom iz Sanstefana predviđena je tzv. Velika Bugarska. Revizijom na Berlinskom kongresu 1878. godine ona je značajno umanjena i podeljena u dve odvojene države: Kneževinu Bugarsku i Istočnu Rumeliju, koja je ostala pod Turcima do 1885. godine.

Izvori

• DEVŞİRME USULÜ - ACEMİ OĞLANLAR OCAĞI MÜESSESESİ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2016) - article about devshirme method (in Turkish)
• "Dervisirme" in "Encyclopaedia of the Orient" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. februar 2010)
• website on the Ottoman Empire - original German version; here its Janissary page Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. februar 2012)
• Papoulia, B.D., Ursprung und Wesen der “knabenlese” im Osmanischen Reich. München, 1963 (in German, title means 'origin and nature of the 'boy harvest' in the Ottoman Empire)
• A Guide to Ottoman Bulgaria by Dimana Trankova, Anthony Georgieff and Professor Hristo Matanov; published by Vagabond Media, Sofia, 2011