Pašina kula
| Pašina kula | |
|---|---|
 Pašina kula | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Sombor |
| Opština | Sombor |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | prva polovina 18. veka |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Pašina kula u Somboru, najstarija je sačuvana građevina, koja je svoj sadašnji oblik dobila tokom prve polovine 18. veka. Zajedno sa Krušperovom palatom, sa kojom danas čini jednu građevinsku celinu, predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od velikog značaja.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kula predstavlja deo nekadašnje turske tvrđave, koja je verovatno, podignuta na temeljima nekadašnje srednjovekovne tvrđave braće Cobor, iz predturskog perioda. Ovdašnja vlastelinska i plemićka porodica Cobor dobila je 1469. godine dozvolu od ugarskog kralja Matije Korvina da u svom rezidencijalnom središtu Coborsentmihalju, preteči današnjeg Sombora, podigne utvrđenje (kaštel), načinjeno od kamena i drveta, što je do 1476. godine i učinjeno. U arhivskim spisima s kraja 15. i s početka 16. veka ova tvrđava zapisana je kao Castellum in Choborzentmyhal i Castrum Choborzentmyhal.
U popisu turskih vojnih utvrđenja i posada po Ugarskoj, koji je sačinjen 1577. godine u Beču, zapisan je i Sombor, u kome je navedena i tvrđava ili zamak (ein schloss), sa turskom posadom od 44 vojnika. Putopisac i hroničar Evlija Čelebija, u svom opisu Sombora iz 1665. godine, pominje i ovu kulu, u sklopu ovdašnje tvrđave sagrađene od tvrdog materijala. Zapisao je da se u kuli nalazi dizdarev konak (zapovednika utvrđenja).
Komorski prefekt Tau, u svom opisu Sombora iz 1718. godine, navodi da se u prostoru okruženim šancem nalaze ruševine kule od dobrog materijala, pa možemo da pretpostavimo da su je austrijske vojne vlasti obnovile posle 1718. godine (tada je skinut toranj i stavljen je sadašnji krov). O kuli piše i letopis ovdašnjeg franjevačkog samostana, koji navodi da se u središtu manjeg šanca nalazio se toranj pokriven šindrom, koji su sagradili Turci.
Kada je prostor nekadašnje somborske tvrđave, polovinom 18. veka, postao posed državne Komorske administracije i njenih činovnika, na crtežu Andreasa Knajdingera ucrtana je 1772. godine i kula koja je, prema sačuvanom crtežu, već imala svoj sadašnji izgled i u kojoj su se nalazili, kako je zapisano, stanovi komorskih pisara i blagajnika.
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Građevina je zidana od opeka, za ono vreme upečatljive visine (25 metara sa krovom) i veličine (13,5x11m), sa prednjim zidovima debljine 125cm, uz manje prepravke, ova kula, sa prizemljem i dva sprata, sačuvala je svoju osnovu možda i duže od četiri stoleća. Spratovi kule povezani su starim zavojitim drvenim stepeništem, kraj koga se, između prvog i drugog sprata, i danas vidi očuvana turska stražarska niša. Krov kule je zidan na četiri vode, a na njegovom vrhu je širok i velik dimnjak. Dvorišni ulaz u kulu čine veoma stara dvokrilna drvena vrata sa rešetkama, a još ni sad sa prednje strane kule, prema ulici, ne postoje vrata. Prizemne prostorije imaju polukružne svodove, a hodnik ispred stepeništa zasveden je bačvastim svodom, kao i prostor iznad stepeništa. Tragovi ranije turske arhitekture, sem stražarske niše, mogu da se prate i na pojedinim delovima svoda.
Kula je, sve do druge polovine 19. veka, bila u posedu Komorske administracije, a kasnije se u Pašinoj kuli, kao i u susednoj Krušperovoj kući, nalazila služba gradske pošte i telefonske centrale. Posle Drugog svetskog rata ovde se, do kraja šezdesetih godina 20. veka, nalazio Zavod za prosvetno-pedagošku službu. Nakon toga pripojeno je Istorijskom arhivu, koji se već nalazio u Krušperovoj kući (dva zdanja su danas i fizički povezana, tako da Pašina kula sa Krušperovom palatom čini kompletno zdanje somborskog Istorijskog arhiva).[2]
Krov i fasada Pašine kule obnovljeni su u jesen 2007. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Krušperova palata u Somboru
- Spisak spomenika kulture u Zapadnobačkom okrugu
- Spomenik kulture od velikog značaja
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Pašina kula”. Ravnoplov. Pristupljeno 7. 11. 2020.
- ^ Istorijski arhiv Sombor
