Prenatalni hormoni i seksualna orijentacija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Simbol seksualne orijentacije

Prenatalni hormoni i seksualna orijentacija jedna je od teorija koja se bavi etiologijom razvoja homoseksualnosti i koja se zasniva na posmatranju po kome su hormoni jedna od glavnih odrednica seksualne orijentacije odraslih, ili jedan od kofaktor zajedno sa genima, biološkim faktorima i/ili uslovima sredine i drugim društvenim uslovima.[1] Podaci dobijeni u istraživanjima pojedinaca sa genetskim poremećajima, uz podatke iz populacije uobičajenog hormonskog uticaja, ukazuju da prenatalni nivo testosterona određuju koliko će se, nakon rođenja, igra deteta podudarati sa njegovim polom. Podaci takođe ukazuju na složenost procesa polne diferencijacije ljudskog ponašanja.[2]

Polazeći od navedenog razvijena je hormonska teorija seksualnosti, koja smatra da kao što uticaj određenim hormonima ima ulogu u diferencijaciji pola fetusa, tako i njihovo dejstvo može da utiče i na seksualnu orijentaciju koja se u punom obliku nešto kasnije ispoljava kod odrasle osobe, ali najverovatnije počinje u prenatalnom periodu.[3]

I pored sprovedenih brojnih istraživanja u raznim područjima, povezanost hormona i ljudskog pola i do danas ostaje neiscrpna tema istraživanja u kojima se i dalje traži odgovor na neodgovorena pitanja, što otvara put daljnjim istraživanjima.

Hormoni i razvoj polova[uredi | uredi izvor]

Različiti tipovi hormona se luče u telu. Oni imaju različite biološke uloge i funkcije, uključujući i seksualnu orijentaciju.

Od otkrića, početkom 20. veka, hormoni predstavljaju široko područje istraživanja koja ubrzo daju odgovore na mnoga, dotada neodgovorena, pitanja iz oblasti različitih područja čovekove fiziologije i svakodnevnog života.

Hormoni se nazivaju još i hemijskim glasnicima u organizmu jer se putem krvotoka prenose do raznih ćelija i tkiva, u kojima utiču na brojne metaboličke procese, opšti rast i razvoj, formiranje polnih funkcija i reprodukciju, raspoloženje i sl. O njihovom uticaju i važnosti govore primeri hormonalnih poremećaja, kod kojih kratki period neuobičajenog delovanja određenog hormona ili manja promena u nivou hormona može rezultovati dalekosežnim posledicama.[4][5]

Jedno od, takođe, širokih i neiscrpnih tema vezano za dejstvo hormona je razvoj pola kod ljudi. Od polnog razvoja i diferencijacije, koji se velikim delom odvijaju još za vreme fetalnog razvoja, sve do seksualne funkcije i njenih promene tokom života, hormoni leže u osnovi svih tih značajnijih procesa u formiranju ljudskog pola. U tom smislu ukupan učinak hormona na razvoj pola kod čoveka može se svrstati u dve grupe: organizaciju i aktivaciju.[6][2]

Posebnu ulogu hormoni imaju u procesu prenatalne polne diferencijacije, kao i poremećaji do kojih može doći ukoliko tokom procesa diferencijacije nastanu promena u nivou izlučenih hormona. Značaj hormona ogleda se i u razvoju polno tipiziranog ponašanja, uključujući razvoj rodnih uloga i seksualne orijentacije, s ranim naznakama obeju karakteristika tokom dečje rodno tipizirane igre. Na kraju treba reći da polni hormoni utiču i na seksualnu želju muškaraca i žena, kao i da određenim periodima imaju pri tome veći značaj muški ili ženski polni hormoni.[7] [2]

Tokom intrauterinog perioda, rodni identitet, seksualna orijentacija i druga ponašanja se programiraju u mozgu na seksualno dimorfan način. Ljudski fetalni mozak se razvija u muškom pravcu direktnim dejstvom testosterona i u ženskom pravcu kroz odsustvo takvog delovanja. Polna diferencijacija genitalija odvija se pre polne diferencijacije mozga. Stepen genitalne maskulinizacije stoga ne odražava nužno stepen polne diferencijacije.

Hormoni i neurohumoralni faktori[uredi | uredi izvor]

Kao jedan od mogućih etioloških faktora homoseksualnosti, navodi se hormonalna predispozicija, zbog različitog nivoa hormona u krvi odrasle osobe. Budući da polni hormoni, naročito testosteron, delimično regulišu seksualno ponašanje, jedna od prvih bioloških hipoteza o homoseksualnosti bila je da je u njenoj osnovi poremećaj lučenja polnih hormona ili gonadotropina.[8][9][2]

Hormonski testovi otkrili su čudnu asimetriju. Dok će novorođeni mužjak pacova lišen testosterona, kako je otkrio Haris, naginjati ka ženskim osobinama, novorođena ženka pacova lišena estrogena će nastaviti da se razvija kao ženka. U odraslom dobu ona neće izgledati nekako muški. Kada se pacovima ukloni jajnik, njihov mozak će i dalje proizvoditi podsticaj za ovulaciju. Naučnici su shvatili da bez testosterona genetički osnov za muškost je u suštini bezvredan. Zato su zaključili, da bi se mozak muškog pacova mogao i stvarno da organizuje kao muškarac, njegov mozak mora biti izložen uticaju testosterona u prvih pet dana života. Nakon petog dana prostor za maskulinizaciju je zatvoren, a genetički muško će se razviti i rasti sa „ženskim“ mozgom. Nasuprot tome, mozak ženke pacova ne treba estrogen za svoju organizaciju. Prepušten sam sebi, on će postati „ženski“ mozak.[10]

Međutim životinje su jedno a ljudi drugo. Brojna istraživanja definitivno su pokazala da nema hormonalnog uticaj na homoseksualnost u odraslom dobu, jer je kod većine homoseksualnih muškaraca nivo hormona ista kao i kod heteroseksualnih.[11]

Hormoni i poremećaji polnog razvoja[uredi | uredi izvor]

Podaci donekle govore u prilog hipotezi da prenatalni nivoi polnih hormona imaju ulogu u javljanju homoseksualne orijentacije, ali nalaze na osnovu malog broja aberantnih slučajeva ne možemo generalizovati na opštu populaciju homoseksualaca i zato navodimo neke moguće varijante (hipoteze);[12][2]

Prenatalna androgenizacija

Kod žena bi prema ovoj hipotezi prenatalna androgenizacija mogla uticati na homoseksualnost kod žena. Naime žene sa kongenitalnom adrenalnom hiperplazijom su se u jednom istraživanju u 30% slučajeva izjasnile kao homoseksualne ili biseksualne.[13]

Sindrom neosetljivosti na androgene

Muškarci koji imaju testise, ali i ženske spoljne polne organe, dok su im unutrašnji nerazvijeni - uvek imaju rodni identitet žene te su u pravilu seksualno orijentisane prema muškarcima.[12]

Teorija Martin-a i Nguyen-a (2004) o uticaju hormona

Ova teorija tumači da je razlika u relativnoj dužini kostiju u rukama i nogama između heteroseksualnih i homoseksualnih muškarca i žena, najverovatnije uzrokovana razlikom u njihovoj izloženosti polnim hormonima u toku intrauterinog razvoja.

Hipoteza prenatalnog stresa

Ova teorija se zasniva se na pretpostavci da majčin stres, ima za posledicu manju proizvodnju androgena i manja polno dimorfna jezgra u preoptičkom području.[14]

Ženke pacova koje su u trudnoći izložene stresu kote (rađaju) muško potomstvo koje je u seksualnom ponašanju demaskulinizovano i feminizirano, što se pripisuju odloženom lučenju testosterona.[15]

Hipotezom prenatalnog stresa objašnjava se većim brojem „dijagnostikovanih“ homoseksualaca u generacijama rođenim u Nemačkoj tokom i neposredno nakon Drugog svetskog rata. Kasnija poređenja između broja stresnih događaja u trudnoćama majki koje su rodile homoseksualnu i heteroseksualnu decu, nisu pokazala značajnu razliku.

Endokrini disruptori[uredi | uredi izvor]

Hemikalije koje ometaju rad endokrinog sistema (EDC) su hemikalije koje, u određenim dozama, mogu ometati endokrini sistem kod sisara.[16]  Rad na mogućim neurotoksičnim efektima endokrinih disruptora i njihovim mogućim efektima na seksualnu orijentaciju kada im je fetus izložen je u povojima: tako da do danas uglavnom znamo o odnosu između izloženosti EDC-u i neurobihejvioralne funkcije kroz ispitivanje ishoda unutar ograničene sfere pitanja.  Dok su neke studije otkrile da ksenoestrogeni i ksenoandrogeni mogu promeniti seksualnu diferencijaciju mozga kod brojnih vrsta koje se koriste kao životinjski modeli.[17]

Iz podataka koji su dostupni danas, obmanjujuće je ... očekivati da EDC proizvodi profile efekata, kao što su seksualno dimorfno ponašanje, kao doslovne kopije onih koje proizvode prirodni hormoni. Kako takvi agensi nisu hormoni, ne treba očekivati da će oni delovati upravo kao hormoni.[18]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Garcia-Falgueras A, Swaab DF. Sexual hormones and the brain: an essential alliance for sexual identity and sexual orientation
  2. ^ a b v g d Hines, Melissa (2011). „Prenatal endocrine influences on sexual orientation and on sexually differentiated childhood behavior”. Frontiers in Neuroendocrinology. 32 (2): 170—182. ISSN 0091-3022. PMC 3296090 Slobodan pristup. PMID 21333673. doi:10.1016/j.yfrne.2011.02.006. 
  3. ^ Hines,M. (2006). Prenatal testosterone and gender-related behaviour. European Journal of Endocrinology. London: Department of Psychology
  4. ^ Auyeung B, Baron-Cohen S, Chapman E, Knickmeyer R, Taylor K, Hackett G, Hines M. Fetal testosterone predicts sexually differentiated childhood behavior in girls and in boys. Psychological Science. 2009;20:144–148. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
  5. ^ Grubić, M. (2010). Utjecaj ranog izlaganja androgenima na ponašanje povezano sa spolom u bolesnika s kongenitalnom adrenalnom hiperplazijom. Zagreb: Medicinski fakultet
  6. ^ Bailey JM, Willerman L, Parks C. A test of the maternal stress theory of human male homosexuality. Archives of Sexual Behavior. 1991;20:277–293. [PubMed] [Google Scholar]
  7. ^ Arnold AP, Gorski RA. Gonadal steroid induction of structural sex differences in the central nervous system. Annual Review of Neuroscience. 1984;7:413–442. [PubMed] [Google Scholar]
  8. ^ Bartlett NH, Vasey PL. A retrospective study of childhood gender-atypical behavior in Samoan Fa’afafine. Archives of Sexual Behavior. 2006;35:659–666. [PubMed] [Google Scholar]
  9. ^ Bailey JM, Zucker KJ. Childhood sex-typed behavior and sexual orientation: A conceptual analysis and quantitative review. Developmental Psychology. 1995;31:43–55. [Google Scholar]
  10. ^ Wilhelm D, Palmer S, Koopman P. Sex determination and gonadal development in mammals. Physiol Rev. 2007;87:1–28. PMID 17237341
  11. ^ Scott HM, Mason JI, Sharpe RM. Steroidogenesis in the fetal testis and its susceptibility to disruption by exogenous compounds. Endocr Rev. 2009;30:883–925.
  12. ^ a b Ehrhardt, Anke A.; Meyer-Bahlburg, Heino F. L. (1981). „Effects of Prenatal Sex Hormones on Gender-Related Behavior”. Science. 211 (4488): 1312—1318. ISSN 0036-8075. 
  13. ^ Bell A, Weinberg M, Hammersmith S. Sexual preference: its development in men and women. Indiana University Press; Bloomington: 1981.
  14. ^ Gooren, Louis (2006-11-01). „The biology of human psychosexual differentiation”. Hormones and Behavior. Translational Topics in Behavioral Neuroendocrinology (na jeziku: engleski). 50 (4): 589—601. ISSN 0018-506X. doi:10.1016/j.yhbeh.2006.06.011. 
  15. ^ Bao, Ai-Min; Swaab, Dick F. (2011-04-01). „Sexual differentiation of the human brain: Relation to gender identity, sexual orientation and neuropsychiatric disorders”. Frontiers in Neuroendocrinology. Sexual Differentiation of Sexual Behavior and Its Orientation (na jeziku: engleski). 32 (2): 214—226. ISSN 0091-3022. doi:10.1016/j.yfrne.2011.02.007. 
  16. ^ „Endocrine Disruptors”. National Institute of Environmental Health Sciences (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-05-27. 
  17. ^ Roselli, C.E.; Stormshak, F. (1. 3. 2009). „Prenatal Programming of Sexual Partner Preference”. Journal of neuroendocrinology. 21 (4): 359—364. ISSN 0953-8194. PMC 2668810 Slobodan pristup. PMID 19207819. doi:10.1111/j.1365-2826.2009.01828.x. 
  18. ^ Weiss, Bernard (1. 12. 2012). „The Intersection of Neurotoxicology and Endocrine Disruption”. Neurotoxicology. 33 (6): 1410—1419. ISSN 0161-813X. PMC 3458140 Slobodan pristup. PMID 22659293. doi:10.1016/j.neuro.2012.05.014. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пренатални_хормони_и_сексуална_оријентација&oldid=27755029”