Rjurikovo gorodišče

Rjurikovo gorodišče
Rjurikovo gorodišče
	Ostaci Blagoveštenjske crkve na području Gorodišča
Opšte informacije
Mesto	Veliki Novgorod
Država	Rusija
Vrsta spomenika	ruševine nekadašnjeg utvrđenja
Vreme nastanka	oko 862. godine
Tip kulturnog dobra	arheološki lokalitet
Stepen zaštite	spomenik od nacionalnog značaja
Vlasnik	Ministarstvo kulture Ruske Federacije

Rjurikovo gorodišče (rus. Рюриково городище), ili samo Gorodišče (rus. Городище), u skandinavskim istoriografskim spisima poznato i kao Holmgard (šved. Holmgård), arheološki je lokalitet iz 9. veka koji se nalazi na oko 2 kilometra južno od centra grada Velikog Novgoroda, na severozapadu evropskog dela Ruske Federacije. Nalazi se na mestu gde reka Volhov otiče iz jezera Iljmenj, nasuprot Jurjevog manastira. Gorodišče, čijim osnivačem se smatra legendarni ruski i slovenski vojskovođa Rjurik, bilo je jedno od najvažnijih političkih, trgovačkih i vojnih središta srednjovekovne ruske države.

Rjurikovo gorodišče se danas nalazi na listi kulturnog nasleđa Ruske Federacije gde je zavedeno pod brojem 5310156000,^[1] a takođe se kao deo Istorijskog centra Novgoroda i okoline nalazi na listi Svetske baštine Uneska.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvobitno gorodišče (ruski naziv za drveno utvrđenje oko kojeg su bili podignuti stambeni objekti) verovatno je podignuto tokom 9. veka od strane Iljmenskih Slovena.^[2] Utvrđenje opasano jednostavnim drvenim zidinama u početku je jednostavno nazivano „naseljem“, a sadašnji naziv potiče iz 19. veka i vezano je za legendu koja se odnosi na legendarnog knjaza Rjurika, odnosno na neke letopisne podatke po kojima je to naselje bilo sedište Rjurikove države – prve ruske države Novgorodske kneževine koju je Rjurik osnovao 862. godine.^[3]

Prva sveobuhvatnija arheološka istraživanja lokaliteta započeo je 1901. godine tim novgorodskih arheologa, i tom prilikom otkriveno je postojanje tri kulturna arheološka sloja na lokalitetu. U kulturnim slojevima koji se odnose na period od 9. do 11. veka pronađeni su brojni arheološki artefakti, oruđa i oružja koja se odnose na Varjage, rukopisi na brezovim korama, arapski, vizantijski i zapadnoevropski kovani novac, skandinavski religijski predmeti (uključujući i srebrnu figurinu sa jednom od valkira). Godine 2003. na lokalitetu je pronađen brezovi svitak (registrovan pod brojem № 950) na kojem se na više mesta pominje samo naselje i knjaz.^[4] Sudeći prema arheološkim istraživanjima Gorodišče je još u periodu od 9. do 10. veka imalo status urbanog naselja, prvog na području današnjeg Novgorodskog rejona, pa i ne čudi da se u drevnim ruskim letopisima nazivalo „Novim Gradom“. Naselje se nalazilo na malenom uzvišenju koje se u sezoni poplava pretvaralo u ostrvo. Ukupna površina naselja je verovatno iznosila od 6 do 7 hektara. Centralni deo naselja bio je okružen rovom i zemljanim nasipima, a u unutrašnjosti su se nalazile drvene konstrukcije. Tu se nalazio i knjažev dvor, a nasuprot dvora bilo je pagansko svetilište Perinj. Utvrđenje se nalazilo na strateški važnom lokalitetu sa kojeg je bilo moguće kontrolisati celokupan trgovački saobraćaj koji se odvijao jezerom Iljmenj i rekom Volhov. Stanovništvo se uglavnom bavilo zanatskim aktivnostima, posebno livenjem predmeta od bronze, stolarskim radovima i rezbarenjima ukrasa od kostiju.

U jednom novgorodskom letopisu iz 1103. godine pominje se Gorodišče kao mesto gde je tadašnji veliki novgorodski knjaz Mstislav Veliki naredio gradnju Blagoveštenjske crkve – drugog velikog hrišćanskog hrama polse Sofijskog sabora koji je podignut knjaževskim novcem. U letopisu se kao glavni neimar hrama pominje izvesni majstor Petar, prvi staroruski graditelj čije ime se pominje i u analima Jurjevog manastira i Nikoljskog sabora.

Već krajem 10. veka značaj naselja kao privrednog i političkog centra Priiljmenja postepeno opada, a njegovu ulogu sve više preuzima novo naselje koje se razvija nekoliko kilometara severnije na području današnjeg Novgorodskog kremlja. Nakon 1136. godine i proglašenja Novgorodske republike Gorodišče postaje rezidencijom knjaževa koji su imali ograničenu vlast u Republici i koji su bili podređeni novgorodskim posadnicima. Na teritoriji Gorodišča je tokom istorije postojalo 6 drvenih i kamenih crkava, a jedina čije zidine su i danas vidljive je Blagoveštenjska crkva.

U Gorodišu je jedan deo svog detinjstva proveo Aleksandar Nevski, a tu su boravili i Dmitrij Donski, Vasilij II Slepi, Ivan III i Ivan Grozni.