Sveti praviteljstvujušči sinod
 |
| Ovaj članak je dio serije o političkom sistemu Ruske Imperije |
Sveti praviteljstvujušči sinod (rus. Святейший Правительствующий Синод) bio je najviša jerarhijska vlast u Ruskoj pravoslavnoj crkvi tokom tzv. sinodalnog perioda (1721—1917).
Politički predstavnik Ruske Imperije pri Sinodu je bio ober-prokuror.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nakon smrti patrijarha moskovskog Adrijana (1700) car Petar Veliki je postavio mitropolita rjazanjskog Stefana (Javorskog) za mjestobljustitelja patrijaraškog prestola. Novi patrijarh nije biran i time je faktički ukinuta patrijaršija. Međutim, zvanično ukidanje patrijaršije je izvršeno tek dvadesetak godina kasnije, 25. januara 1721. godine (po starom kalendaru), kada je ustanovljen Sveti praviteljstvujušči sinod (tada pod nazivom „Duhovni kolegijum”)[1] potčinjen imperatoru sveruskom. Time je uveden cezaropapizam u Ruskoj pravoslavnoj crkvi. Članovi Sinoda su bili: predsjednik i dva potpredsjednika (iz reda arhijereja), četiri savjetnika (iz reda arhimandrita) i četiri asesora (iz reda sveštenika).
Sveti praviteljstvujušči sinod je imao cjelokupnu jerarhijsku vlast (koja je danas podijeljena između patrijarha, Svetog sinoda, Arhijerejskog Sabora i Pomjesnog sabora). Od 1726. godine predsjedavajući Sinoda je bio poznat kao prvenstvujući član (rus. первенствующий член), a ostali sinodski članovi kao prisustvujući (rus. присутствующие). Tokom sinodalnog perioda (1721—1917) najpreča eparhija i prva po časti bila je Sanktpeterburška eparhija. Sinod je po svome nazivu „praviteljstvujušči” bio stavljen u ravan sa državnim Praviteljstvujuščim senatom.
Prema Osnovnim državnim zakonima Ruske Imperije (1832) određeno je da imperator sveruski posredstvom Svetog praviteljstvujuščeg sinoda ostvaruje funkciju vrhovnog zaštitnika i čuvara dogmata pravoslavne vjere. Jedno vrijeme Sinod se sastojao iz tri arhijereja, dva arhimandrita i jednog protojereja. Za vrijeme imperatora Nikolaja I Pavloviča (1825—1855) arhimandritska mjesta u Sinodu su popunjavali glavni sveštenik garde i glavni sveštenik vojske i mornarice. Kasnije se Sveti praviteljstvujušči sinod sastojao samo iz arhijereja što je bilo u skladu sa crkvenim kanonima. Sinodski stalni članovi su bili mitropoliti sanktpeterburški, kijevski i moskovski i egzarh gruzijski, a drugi eparhijski arhijereji su pozivani u Sinod imperatorovim ukazima.[2]
Ober-prokuror[uredi | uredi izvor]
Pri Svetom praviteljstvujuščem sinodu postojao je tzv. ober-prokuror koji je bio svetovni činovnik tj. politički predstavnik imperatora sveruskog u vrhu Ruske pravoslavne crkve. Funkcija ober-prokurora pri Sinodu je prvobitno postojala u periodu 1722—1726. kada se nalazila u podređenosti general-prokuroru. Međutim, ova funkcija je vaspostavljena krajem 1741. kao samostalna i sa značajnim ovlašćenjima. Kao što je često sam general-prokuror preovladavao nad senatorima tako je isto i ober-prokuror nad sinodskim članovima.
Nakon dolaska na presto imperatora Aleksandra I (1801) izvršena je značajna reforma državnih organa (tzv. ministarska reforma). Umjesto dotadašnjih kolegijuma osnovana su ministarstva. General-prokuror je sjedinjen sa funkcijom ministra pravde. Međutim, ober-prokuror pri Sinodu nije pretvoren u ministarsku funkciju već je zadržao svoj samostalni položaj i neposrednu podređenost imperatoru sveruskom (osim u periodu 1817—1824. kada je postojalo tzv. sugubo Ministarstvo duhovnih poslova i narodne prosvjete).[3]
Ober-prokuror je po položaju bio izjednačen sa ministrima i glavnim upravnicima resora. Prisustvovao je sjednicama Komiteta ministara i Državnog savjeta. Od 1864. postojao je i zamjenik ober-prokurora (rus. товарищ обер-прокурора) sa pravima i dužnostima zamjenika ministra. Nakon što je oktobra 1905. ustanovljen Savjet ministara Ruske Imperije kao državni organ sa kolektivnom odgovornošću (vlada), njegov član je zajedno sa ministrima i glavnim upravnicima resora bio i ober-prokuror pri Svetom praviteljstvujuščem sinodu.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Reglament ili Ustav Duhovnoй Kollegii (1721)
- ^ Vladislav Cыpin, Cerkovnoe pravo (Organы cerkovnogo upravleniя. Vыsšee upravlenie Russkoй Cerkvi v sinodalьnuю эpohu), 1994.
- ^ Sinod pravitelьstvuющiй; Эnciklopedičeskiй slovarь Brokgauza i Efrona, t. XXX (1900), s. 38—43
| Međunarodne | |
|---|---|
| Ostale | |
