USS Bejnbridž (DLGN-25)

USS Bainbridge (DGLN-25) USS Bejnbridž (DLGN-25)
USS Bejnbridž 20. septembra 1962.
Opšti podaci
Karijera	SAD
Kobilica postavljena	14. maja 1959.
Porinut	15. aprila 1961.
U službi od	6. oktobra 1962.
Sudbina	Izrezan 1996.
Glavne karakteristike
Deplasman	7.000
Dužina	456 stopa
Širina	27.9 m
Gaz	26,5 stopa
Pogon	12 x Jarov kotlovi loženi ugljenom 2 x 4 cilindrični, vertikalno postavljeni, trostruke ekspanzije
Snaga	20.888
Brzina	20,50 čvorova
Doplov	4.000 km sa 10 čvorova
Posada	890
Naoružanje	4 x 305 mm glavnih topova 8 x 240 mm teških sekundarnih topova 20 x 100 mm brzometnih topova 3 x 450 mm torpednih cevi
Oklop	230 mm

USS Bejnbridž (USS Bainbridge) (DLGN-25/CGN-25) bila je nuklearna raketna krstarica Američke ratne mornarice, deplasmana 7800 tona. Poznata je kao najmanji površinski ratni brod na nuklearni pogon u svetu.

Projekt

Krstarica Bejnbridž ostvarenje je planova Američke ratne mornarice iz pedesetih godina 20. veka o gradnji nuklearnih razarača ili fregata kako su ih tada označili. Brod je trebalo da ima nekih 7800 tona standardnog deplasmana, nuklearni pogon koji bi mu omogućio praktički neograničen doplov i najmodernije raketno naoružanje. I Bejnbridž je, kao i Long Bič projektovan bez topovskog naoružanja, ali je naknadno dobio dva dvocevna automatska topa kalibra 76 mm za blisku protivvazdušnu odbranu. Kobilica Bejnbridža položena je 14. maja 1959. u brodogradilištu Betlehem Stil Kompani, gde se u to vreme gradila i krstarica Long Bič. Kako bi se naglasila važnost celog projekta samom činu polaganja kobilice prisustvovao je viceadmiral Hajman Rikover. Događaj je, u skladu s tadašnjom klasifikacijom američkih ratnih brodova opisan kao početak gradnje prve nuklearne fregate na svetu. Porinuće je obavljeno 15. aprila 1961. pod imenom komodor Viljem Bejnbridž. Tako je DLGN-25 postao četvrti brod koji je nosio to ime u istoriji Američke ratne mornarice.

U službi Američke ratne mornarice

Nakon uspešno provedenog ispitivanja svih brodskih sistema, posebno pogonskog, brod je 6. oktobra 1962. predan Američkoj ratnoj mornarici na ceremoniji u Kvinku. Glavna osoba tom prilikom bio je admiral Arlej A. Burke, tadašnji načelnik pomorskih operacija, po kojem će dvadeset godina kasnije Američka ratna mornarica nazvati klasu svojih najsavremenijih razarača. Nakon primopredaje zapovedništvo nad brodom preuzeo je kapetan bojnog broda Rejmond E. Pit i odveo ga u njegovu prvu matičnu luku - Čarlston, Južna Karolina. Odmah nakon toga Bejnbridž je poslan na opsežni program ispitivanja te preobuke posade na novi brod. Tom je prilikom posada morala razraditi osnovne standardne postupke upravljanja brodskim sistemima. U januaru 1963. Bejnbridž se vratio u Čarlston kako bi se pridružio mešovitoj Tvelv eskadrili sastavljenoj od krstarica i razarača naoružanih raketnim sistemima. Na prvom krstarenju Bejnbridž je poslan u februaru 1963. kako bi se u Mediteranu pridružio prvom nosaču aviona na nuklearni pogon Enterprajz. Prva strana luka koju je posetio bila je Tulon u Francuskoj.

U aprilu 1964. tokom drugog krstarenja Mediteranom Bejnbridž se pridružio krstarici Long Bič i nosaču aviona Enterprajz kako bi oformili prvu udarnu grupu ratnih brodova na nuklearni pogon Task Grup 60.1 pod zapovedništvom komodora Bernarda M. Strima. Tri su broda 13. maja 1963. počeli operaciju Morska orbita (krstarenje oko sveta). Bejnbridž se vratio u Čarlston u oktobru 1964. nakon preplovljenih više od 30.000 nautičkih milja.

U decembru 1965. Bejnbridž je počeo sa svojim prvim krstarenjem Južnim kineskim morem i uz obale Vijetnama. Pritom je služio kao zapovedni brod eskortne eskadre oko nosača aviona Enterprajza koji je takođe prvi put korišćen u vazdušnim udarima po ciljevima u Severnom Vijetnamu. U novu matičnu luku Long Bič Bejnbridž se vratio u junu 1966. nakon prevaljenih više od 72.000 nautičkih milja.

Bejnbridž je mogao ploviti brzinom između 29 i 30 čvorova i više od 15 dana bez prekida Novo krstarenje uz obale Vijetnama počelo je već decembra 1966. kojom je prilikom Bejnbridž delovao i u Tonkinškom zalivu. Tokom tog krstarenja, a kako bi se posada malo odmorila od svakodnevnih naprezanja i stresova Bejnbridž je kratko posetio Remantle u Australiji. Prilikom povratka na poziciju u Tonkinškom zalivu Bejnbridž je postigao brzinski rekord u održavanju prosječne brzine krstarenja jer je 6.660 nautičkih milja preplovio u manje od dve nedelje prosječnom brzinom od 29,9 čvorova. Time je samo još jednom dokazana efikasnost nuklearnog pogona i na relativno malim površinskim brodovima.

Tokom leta 1967. Bejnbridž je ponovno promenio matičnu luku - Velejo, u Kaliforniji. Pravi duži odmor za posadu usledio je tek od 2. oktobra 1967. zbog dokiranja krstarice u brodogradilištu Nejvl Šipjard Mare Ajland zbog prve izmene nuklearnog goriva. Dokiranje je završeno 10. maja 1968. te je Bejnbridž vraćen u operativnu upotrebu. U prvih pet godina upotrebe Bejnbridž je preplovio više od 300.000 nautičkih milja bez većih kvarova te je dobio nadimak „Sivi Duh Orijenta“, ponajviše zbog svoje natprosečne brzine.

Obavljanje novih borbenih zadataka, uz Vijetnam, počelo je 6. januara 1969. Na samom početku Bejnbridž je učestvovao u dvodnevnoj operaciji spasavanja povređenih sa nosača aviona Enterprajz koji je pretrpeo razarajući požar na glavnoj palubi. Kako je Enterprajz zbog toga povučen iz borbenih delovanja Bejnbridž se pridružio eskortnim brodovima nosača aviona Kiti Hok, Bon Hom Ričard i Tokonderoga. Nakon povratka Bejnbridž je ponovno dobio novo/staru matičnu luku Long Bič.

Svoje peto i poslednje borbeno krstarenje u Tonkinškom zalivu Bejnbridž je počeo 26. maja 1971. kada je bio u pratnji nosača aviona Oriskanu, Midvej i Enterprajz. To je krstarenje okončano 23. novembra iste godine. Nakon toga Bejnbridž će još nekoliko puta krstariti vodama Južnokineskog mora ali više neće borbeno delovati u Vijetnamu.

Od 30. jula 1974. do 24. septembra 1976. Bejnbridž je prošao kroz 103 miliona dolara vredan program modernizacije i ponovne izmene goriva. U međuvremenu američka je ratna mornarica promenila svoju klasifikaciju ratnih brodova te je 30. jula 1975. Bejnbridž klasifikovan kao krstarica, a dodijeljena mu je oznaka CGN 25.

Tokom idućih šest godina krstarica Bejnbridž će djelovati u vodama Pacifika, Indijskog okeana i Persijskog zaliva. Matičnu luku još jednom je zamenila 14. aprila 1977. - San Dijego u Kaliforniji. Tokom krstarenja od 27. februara do 21. septembra 1981. krstarica Bejnbridž je spasila 50 „ljudi iz čamaca“. Još 51 osoba spašena je tokom krstarenja od 1. septembra 1982. do 29. aprila 1983. Krstarica Bejnbridž je učestvovala i u operaciji spašavanja 318 radnika sa indijske naftne platforme koju su zauzeli teroristi.

Od 23. oktobar 1983. do početka april 1985. provedena je još jedna modernizacija i izmena goriva u brodogradilištu Padžet Saund Nejvl Šipjard u Bremertonu. U julu 1985. još je jednom promenjena matična luka - Norfok, Virdžinija, što je značilo da krstarica Bejnbridž prelazi iz Pacifičke u Atlantsku flotu. Tako je u avgustu 1986., nakon 22 godine, krstarica Bejnbridž ponovno uplovila u Mediteran. Tokom krstarenja 1988. posetila je luke u Francuskoj, Izraelu, Egiptu, Maroku i Tunisu. Zanimljivo je da je Kanadu Bejnbridž prvi put posetio tek u junu 1990. kada je uplovio u luku Halifaks. To krstarenje je iskorišteno da 5. septembra prvi put uplovi u Portsmut u svoju prvu posetu Ujedinjenom Kraljevstvu.

U decembru 1991. krstarica Bejnbridž je prvi put prošla kroz Suecki kanal kao eskortni brod nuklearnog nosača aviona Ajzenhauer koji je plovio prema Persijskom zalivu kako bi učestvovao u operaciji Pustinjska oluja.

Svoje poslednje borbene zadatke krstarica Bejnbridž obavila je u Mediteranu, tačnije u Jadranskom moru gde je učestvovala u operacijama Šarp Gard, Dinaj Flajt i Redkraun. Za vreme tih operacija obavljeno je ukupno 104 pregleda sumnjivih plovila.

Krstarica Bejnbridž otpisana je iz službe nakon 33 godine služenja. S popisa operativnih brodova brisana je 13. septembra 1996. iako su njeni nuklearni reaktori ugašeni još u maju.

Opis broda

Bejnbridže je projektovan na osnovu zahtjeva Američke ratne mornarice za novim korvetama s početka pedesetih. Trebalo je da ti ratni brodovi obavljaju zadatke eskorta nosačima aviona te su stoga u originalu dobili samo raketno naoružanje namijenjeno borbi protiv aviona i podmornica. Topovsko naoružanje nije bilo predviđeno jer se nije očekivalo da bi ti brodovi, tokom djelovanja na otvorenom moru mogli doći u bliski kontakt s protivničkim brodovima ili avionima. Slično kao i kod krstarice Long Bič, i krstarica Bejnbridž je naknadno dobila dva topa kako bi joj se pružila barem teoretska mogućnost odbrane od protivničkih brzih i malih plovila.

Za razliku od Long Biča koja je, između ostalog poslužila i za ispitivanje nekih revolucionarno novih radarskih sistema, krstarica Bejnbridž je od samog početka projektovana po provjerenim standardima i opremljena provjerenim oružjem. U osnovi je rađena po projektima krstarica klase Leahu uz sve potrebne izmjene kako bi se konstrukcija broda prilagodila nuklearnom pogonu, ali su zato naoružanje i elektronska oprema bili identični.

Zbog ugradnje svih potrebnih uređaja nuklearnog pogona, ali i nekih novih borbenih sistema, puni deplasman krstarice Bejnbridž pri kraju njezine operativne službe narastao je na 8.592 tone. Pritom se mora imati na umu da Bejnbridž nije morao krcati gorivo za svoje pogonsko postrojenje te da se sva korisna nosivost mogla iskoristiti za smještaj naoružanja i hrane za posadu te je na moru bez popune mogao izdržati duže od dva mjeseca. Dužina trupa preko svega bila je 172,3 m (565 ft). Najveća širina trupa iznosila je 17,6 m uz gaz od 9,5 metra. U odnosu na klasu Leahu Bejnbridž je bila duža i šira za nepuni metar. Posadu su činila 42 oficira i 516 podoficira i mornara. Na brodu je bio osiguran smještaj i za još šest oficira i dvanaest podoficira ako bi se našao u ulozi zapovjednog broda flote.

Pogonski sistem

Osnovu pogonskog sistema krstarice Bejnbridž činila su dva nuklearna reaktora PWR D2G tvrtke Dženeral Elektrik koji su pokretali dvije parne turbine. Ta je kombinacija ostvarivala snagu od 70.000 konjskih snaga (52 MW) što je bilo dovoljno da dve brodske elise potjeraju krstaricu Bejnbridž do vršne brzine od 30 čvorova.

Zanimljivo je da su krstarice klase Leahu svojim klasičnim parnim pogonom postizale vršnu brzinu od 32 čvora, ali to su postizale zahvaljujući snazi od čak 85.000 konjskih snaga. Uz to, kako su se šipke nuklearnog goriva sporo trošile Bejnbridž je mogao svoju brzinu krstarenja približiti vrlo blizu svojoj vršnoj brzini, onoliko koliko je to dopuštala izdržljivost parnih turbina. Praksa je pokazala da je Bejnbridž mogao ploviti brzinama između 29 i 30 čvorova i više od 15 dana bez prekida, što krstarice klase Leahu nikako nisu mogle.

Elektronska oprema

Kako Bejnbridž nije trebalo da služi kao eksperimentalni brod za nove radarske sisteme nije imao tokom svog operativnog vijeka ni približno tako velike probleme sa elektronskom opremom kao krstarica Long Bič. Osnovna namjena te krstarice bila je protivvazdušna odbrana flote, posebno nosača aviona, te je opremljena u skladu s time.

Od porinuća do prve velike modernizacije osnovni sistem za kontrolu vazdušnog prostora bio je 3D radarski sistem SPS-39. Taj je radar mogao osmatrati do udaljenosti od 160 nautičkih milja (288 km), a zamijenjen je već pri prvoj velikoj modernizaciji broda obavljenoj od 1974. do 1976. godine. Na njegovo je mjesto postavljen znatno savremeniji 3D radar AN/SPS-48. Taj je radar i danas u upotrebi na mnogim ratnim brodovima. Radi u frekvencijskom rasponu od 2,9 do 3,1 GHz. Maksimalna zona osmatranja mu je 400 km i može pratiti ciljeve koji lete do visine od 30.000 m. I danas je to vrlo savremen radar.

Kako brod ne bi zavisio o samo jednom radaru za osmatranje vazdušnog prostora tokom modernizacije broda od 1983. do 1985. na krmeni je jarbol postavljena antena radarskog sistema AN/SPS-49. To je najrašireniji mornarički radar Američke ratne mornarice i među tri je najviše korišćena brodska radara u svijetu. Iako je 2D radar, očigledno je vrlo pouzdan i otporan na ometanja. Radi u frekvencijskom rasponu od 850 do 942 MHz, a zona motrenja mu je vrlo velikih 457 km. Da bi se antena mogla postaviti na brod morali su ukloniti dotadašnji cjevasti krmeni jarbol i postaviti znatno veći rešetkasti. Za navigaciju i motrenje morske površine na vrh središnjeg jarbola postavili su antenu radara AN/SPS-67. Kako je jedan od zadataka krstarice Bejnbridž bila i protivpodmornička borba u pramac je postavljen aktivni sonar Sperru CQQ-23. Taj je sonar korišćen za pretraživanje podmorja te za izračunavanje parametara za izvođenje napada protivpodmorničkim raketnim sistemom ASROC.

Naoružanje

Od samog početka krstarica Bejnbridž je naoružana moćnim vođenim raketnim protivvazdušnim sistemima. U trenutku porinuća opremili su je s dva dvostruka lansera PVO raketnog sistema Terier. Po jedan dvostruki lanser postavljen je na pramcu i krmi broda svaki s po 40 raketa spremnih za lansiranje. Vođeni raketni PVO sistem Terier ušao je u operativnu upotrebu 1956., tako da je Američka ratna mornarica njime mogla naoružati i svoje najnovije krstarice na nuklearni pogon. Prve su rakete imale vođenje po radarskom snopu, ali su već 1957. uspješno obavljene demonstracije Teriera s radarskim poluaktivnim samonavođenjem. Maksimalni domet rakete RIM-2F bio je 35 km. Na osnovama Teriera razvijen je i PVO vođeni raketni sistem Standard. Kako je rad na novom raketnom sistemu tekao vrlo dobro operativna sposobnost postignuta je već 1969. otkad je postavljen na veliki broj ratnih brodova američke i drugih ratnih mornarica u svijetu. Na Bejnbridžu Standard je postavljen tokom velike modernizacije od 1974. do 1976. Kako bi se osiguralo navođenje raketa na ciljeve postavljeni su i radarski iluminatori Speri SPG-55C dometa 51 kilometar, što je bilo dovoljno za raketu dometa 48,3 km.

I na krstarici Bejnbridž zadatak borbe protiv podmornica dobio je raketno-torpedni sistem ASROC. Taj je sistem i danas u upotrebi na najsavremenijim američkim ratnim brodovima iako je ostalo vrlo malo sličnosti s početnom verzijom. ASROC je uspio ujediniti sposobnost djelovanja s broda i brzog dolaska do cilja kroz vazduh i vodu. Leteća konstrukcija sastojala se od dvostrukog startnog motora na čvrsto gorivo i padobrana za spuštanje eksplozivnog tereta u vodu na određenoj tački nakon duge balističke putanje. Za stabilizaciju leta služila su se četiri repna krilca dok je upravljanje osigurano s četiri delta krila smještena malo iza sredine projektila. Eksplozivni teret je najčešće lako vođeni torpedo kalibra 324 mm (najčešće Mk 46). Za ASROC su se na Bejnbridž koristili lanserom Mk 16 s osam kutija. Iz tog su se lansera mogle lansirati i rakete Standard ali ne postoji podatak da se to ikada dogodilo. Verzije ASROC-a korišćena na krstarici Bejnbridž bila je dugačka 4,6 m, prečnika tijela 320 mm i raspona krila 845 mm. Domet torpedom Mk 46 bio joj je 9,9 km. ASROC je u upotrebi i u većem broju drugih ratnih mornarica.

Tokom 1979. na krstaricu Bejnbridž ugrađena su dva četvorostruka lansera protivbrodskih vođenih projektila Harpun. U trenutku postavljanja na krstaricu Harpun se smatrao najsavremenijim protivbrodskim projektilom na svijetu, a i danas je u samom vrhu. Navođenje na cilj obavlja se uz pomoć aktivnog radara smještenog u nosu rakete. Tokom leta raketa održava visoku putnu brzinu od 0,9 Maha. Maksimalni joj je domet 130 km. Bojna glava mase 227 kilograma dovoljna je da ozbiljno ošteti i brodove veličine krstarice. Lanseri su na Bejnbridž postavljeni na krmi broda, na mjesta gdje su stajali još prije uklonjeni topovi kalibra 76 mm.

Kako bi se krstarici osigurala barem teoretska mogućnost odbrane od brzih ratnih brodova (kao što su torpedni čamci) i borbenih vazduhoplova na nju su još tokom gradnje postavljena dva automatska topa Mk 33 kalibra 76 mm. Svaki je top dobio dvije cijevi dužine 50 kalibara te su imali brzinu paljbe od 50 granata u minuti po cijevi. Maksimalni domet topova bio je 12 842 metra. Vjerovatno kako bi se olakšalo postavljanje topova na brodove svaki je imao svoj autonomni radarsko/optički sistem ciljanja koji se pokazao neefikasnim. Uz to ukupna im je masa bila oko 15 tona te baš i nisu bili prikladni za postavljanje na sve brodove tim prije jer nisu pružali neku vatrenu moć a i zahtijevali su posadu od čak 12 ljudi. Topovi su na Bejnbridž postavljeni na krmenom dijelu broda, između krmenog jarbola i postolja krmenih radarskih iluminatora. Ti su se topovi u velikom broju postavljali na američke brodove ali su još bržim tempom ukljanjani, osim s nekoliko amfibijskih brodova. Razlog je bio u njihovoj neefikasnosti i nepouzdanosti te su zahtijevali stalno održavanje. Umjesto njih dio brodova je dobio Falanks CIWS topovski sistem, a dio brodova raketni PVO sistem Si Sperou.

Bejnbridž je umjesto topova Mk 33 dobio dva topa Mk 16 CIWS. Iako su ti topovi kalibra 20 mm njihova je efikasnost znatno veća od topova Mk 33, naročito protiv protivbrodskih vođenih projektila. Taj topovski sistem sjedinjuje top sa šest cijevi i nišanski radar. Brzina paljbe je 3000 granata u minuti, a maksimalni domet 1486 m. Potpuno je automatizovan. Bejnbridž je dobio dva CIWS topovska sistema na nadgrađu između dva jarbola, a postavljeni su tako da je svaki branio po jedan bok broda.

Spoljašnje veze

• Napomena: Ovaj tekst ili jedan njegov deo je preuzet sa veb sajta hrvatskog časopisa Hrvatski vojnik. Vidi dozvolu.