Haredi

Haredi (hebr. חרדים) je opšte ime i donekle samoimenovane različite ultra-ortodoksne jevrejske verske zajednice i članova ovih zajednica u Izraelu i van njega. Doslovno znači „drhtanje“ pred Bogom. Način života haredskih zajednica određen je konzervativnim običajima koji su se formirali u evropskom jevrejstvu do 20. veka, kao i tradicionalnim kanonima judaizma. Doživotno proučavanje Tore i marljivo poštovanje zapovesti smatraju se najvišom duhovnom vrednošću i idealom. Podstiče se poštovanje pravila i običaja s najvećom strogošću.

Interese Haredita u izraelskom parlamentu i lokalnoj vladi u velikoj meri predstavljaju ultrareligiozne političke stranke. U izraelskoj politici, ove stranke se protive kršenju zakona Tore na državnom nivou. Članovi Haredi Kneset obično u principu ne zauzimaju ministarska mesta, ali ponekad vode ministarstva u rangu zamenika ministra. U Izraelu haredim čini oko milion ljudi - ovo je 19% jevrejske populacije Izraela starije od 20 godina.

Grupe[uredi | uredi izvor]

Aškenazi haredimi su potomci istočnoevropskih i srednjoevropskih Jevreja.

Sefardski Haredimi su sa Mediterana, severne Afrike i Bliskog istoka.

Hasidi su verski jevrejski pokret nastao sredinom 18. veka. Baal Šem Tov se smatra njegovim osnivačem. Razlikuje se u emotivnijem pristupu verskom životu. Među „hasidima" ima mnogo „dvorišta" (zajednica) ("Gur", "Belz", "Satmar", "Bobov", "Makhnovka" itd.). Svakim "dvorištem" upravljao je (u "Lubaviču" "i„ Breslev "je stajao u prošlosti) rabin koji je vodio svoje sledbenike. Razlikuju se u određenoj odeći i običajima.

Litvanski trend je konzervativna grupa u ortodoksnom judaizmu. Počeo je da se formira u istočnoj Evropi u 18. veku. Razlikuje se u racionalnom pristupu proučavanju Tore. Među rabinima koji su uticali na formiranje pogleda na svet bili su Vilenski Gaon, Kafetz-Haim, Hazon-Ish i drugi. Poznati i kao misnagdim, doslovno protivnici, odnosno protivnici Hasidima.

Sefardi Haredim - trend među izraelskim haredimima, uključujući i ortodoksne Sefarde (prema CBS-u, ima oko 300 hiljada ljudi).

HARDAL, hardalniks - (skraćenica za „nacionalni haredim“) - najkonzervativniji deo pristalica religioznog cionizma, čiji je životni stil bliži ultra-ortodoksnima (haredi) nego modernim jevrejima koji nisu uključeni u broj haredim.

Podela na pravce je u određenoj meri uslovna, jer i među sledbenicima litvanskog trenda i među hasidima ima Sefarda; ne postoji jasna granica između „Hardal-a“ i dela Breslavlja i Lubavither-a Hasida, koji zauzimaju pro-cionističke položaje, kao i između „Litvaka“ i „modernih orrtodoksnih“ (ne Haredi).

Karakteristike[uredi | uredi izvor]

Dečaci Haredi koji studiraju u ješivama izuzeti su od služenja izraelske vojske od osnivanja države. U početku je to bilo oko nekoliko stotina ljudi, ali s vremenom se broj Haredima vojnog doba znatno povećao. U julu 2002, Tal zakon je stupio na snagu, omogućavajući studentima ješive da dobiju automatski grejs period od regrutacije do 22. godine. Tada je odlaganje bilo produženo godišnje za one koji su nastavili studije u ješivi ili kolel, a drugima je ponuđen izbor između regrutacije na 16 meseci ili alternativne službe na godinu dana. U isto vreme, učenicima ješiva i koleleja bilo je zabranjeno da se zaposle, čak i honorarno. Zakon je donet kao privremena mera na period od pet godina i produžen je na još pet godina. U februaru 2012. godine Vrhovni sud je proglasio neustavnim Zakon o Talu, a u avgustu 2012. ovo pravilo je ukinuto. Prema važećem zakonu, haredim, pošto je dobio poziv, mora da se pojavi na regrutnoj stanici u skladu sa opštom procedurom (i može biti uhapšen zbog nedolaska), ali tada se njihov poziv obično odlaže po nalogu ministra odbrane kao neprimeren.^[1]

2002. godine, u sastavu brigade Kfir, 97. bataljon „Netzah Jehuda“, dok strogo poštujući verske obrede, na primer, devojke ne služe u njihovim bazama, proučavanje Talmuda deo je svakodnevne rutine, a nadzor nad košer (košer hranom) vrši se na nivou usvojenom u zajednicama haredi. Ipak, značajan deo bataljona čine ljudi iz porodica haredi koji su bili proterani ili isključeni iz ješive i pre nego što su pozvani u vojsku (mnogi od njih ili njihovi roditelji pridružili su se harediju samo u nekoj fazi svog života i nisu se u potpunosti uklopili u ovu zajednicu), kao i imigranti iz najpravovernijih krugova religioznih cionista, to jest nisu poreklom haredi, više vole da služe zajedno sa haredima u okviru Hasder programa, odnosno kombinovanja studija u ješivi sa vojnom službom pet godina, od kojih je 16 do 24 meseca u vojnoj službi.

Obrazovni sistem[uredi | uredi izvor]

Postoji zaseban nevladin sistem obrazovnih institucija. Dečaci uče odvojeno od devojčica. Dečaci započinju svoje obrazovanje sa 3 godine. Prvo, dečaci uče u chederu, gde detaljno proučavaju Khumasha sa komentarom, nastavljaju u ješivi, a nakon venčanja u kolelu. Vavilonski Talmud i Halača se duboko proučavaju. Sekularni predmeti se izučavaju na minimumu ili se uopšte ne proučavaju.

Odeća[uredi | uredi izvor]

Odeća muškaraca Haredi slična je uniformi. Tokom cele godine muškarci se uglavnom oblače u crna odela, bele košulje i crne kape (jarmulke). Mnogi muškarci nose visoki katan ispod košulje.

Žene se oblače skromno. Duge suknje, dugi rukavi. Udate žene pokrivaju kosu šalom ili perikom ili perikom sa kapom. U nekim hasidskim zajednicama, Haredim, supruge nose na glavi samo maramu, u drugima, naprotiv, nose burke koje prekrivaju lice i celo telo. Crvena odeća se ne smatra skromnom i stoga nije prihvaćena u društvu. Trend poslednjih godina je da su žene Haredi počele da koriste više boja u odeći.

Porodica[uredi | uredi izvor]

Haredim ideologija zagovara rađanje mnogo dece. Većina porodica ima mnogo dece, prosečno 7-8 dece. Roditelji traže par za sina ili ćerku, obično koristeći usluge shadkhan-a. Predbračni odnosi su zabranjeni.

Radni odnos[uredi | uredi izvor]

Samo je manjina muškaraca Haredi u Izraelu zvanično zaposlena. Broj ultraortodoksnih izraelskih muškaraca koji su trenutno zaposleni je 47% od ukupnog broja. Istovremeno, broj žena Haredi se povećava i iznosio je 81%. Porodični budžet zasnovan je na državnim subvencijama i, često, na prihodima supruge. Oni takođe uživaju beneficije, zdravstveno osiguranje itd., kao i svi građani Izraela. Međutim, mali deo haredima u osnovi ne koristi nikakve beneficije države, protiv čijeg se postojanja protivi, i uglavnom izbegava da stupa u bilo kakve odnose sa njom, sve do obezbeđivanja svojih četvrti električnom energijom koju proizvode njihovi sopstveni generatori (takođe zbog strahovi od kršenja zakona o šabatima od strane zaposlenih u kompaniji Elektrik).^[2]^[3]

Oblasti prebivališta[uredi | uredi izvor]

U Izraelu postoje odvojeni gradovi u kojima je većina stanovnika su haredi (Bnej Brak, Elad, Beitar Ilit, Bet Šemeš, Modiin Ilit, Rehasim itd.). U mnogim velikim gradovima, uključujući Jerusalim, postoje odvojene četvrti u kojima se uglavnom naseljavaju haredimi, na primer Mea šearim. Postoji nekoliko haredi okruga u Sjedinjenim Državama i Kanadi, uglavnom u Bruklinu, Torontu i Montrealu, kao i nekoliko malih gradova u državama Njujork i Nju Džersi, gde Haredi čine značajan deo stanovništva.^[4]