Aberdin

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Aberdin (višeznačna odrednica).

Aberdin Aberdeen Obar Dheathain Aiberdeen
Kolažni prikaz gradskih znamenitosti
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Ujedinjeno Kraljevstvo
Konstitutivna zemlja	Škotska
Osnovan	1179.
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2007.	184.334 (procena)
Aglomeracija	202 370
Geografske karakteristike
Koordinate	57° 09′ S; 2° 06′ Z
Površina	65,1 km2
Aberdin Aberdin na karti Ujedinjenog Kraljevstva
Ostali podaci
Gradonačelnik	Piter Stiven
Pozivni broj	1224
Veb-sajt
aberdeencity.gov.uk

Aberdin (engl. Aberdeen, škotski gelski: Obar Dheathain, škotski Aiberdeen) je grad u Ujedinjenom Kraljevstvu u Škotskoj. Prema proceni iz 2007. u gradu je živelo 184.334 stanovnika. Glavni je komercijalni centar i luka u severoistočnoj Škotskoj. Često je nazivan „Naftnom prestonicom Evrope“, jer je 1970-ih postao najveća baza za vađenje nafte iz Severnog mora.

Istorija

Abedin je nastao od dva razdvojena grada, Starog Aberdina na ušću reke Don i Novog Aberdina, koji je bio ribarsko i trgovačko naselje na ušću Denberna u estuarij Dia. Najranija povelja je iz 1179. od kralja Vilijama I od Škotske. Robert Brus je velikom poveljom iz 1319. omogućio da Aberdin postane finansijski nezavisna zajednica. Građani Aberdina su bili zahvalni Robertu Brusu, pa su ga sakrivali kad je bio progonjen, a i pomogli su mu u borbi protiv Engleza. Aberdinu je dao i obližnju šumu Stoket. Engleski kralj Edvard III je spalio grad 1336. Aberdin je brzo ponovo izgrađen i zvao se Novi Aberdin. Vekovima je grad bio na udaru okolnih plemića i zato je bio jako utvrđen. Za vreme Škotskog građanskog rata 1644.- 1647. obe strane su pljačkale grad. Posle bitke kod Aberdina 1644. opljačkali su ga rojalisti. Kuga je izbila 1647. i četvrtina stanovništva je poglegla kugi.

U 18. veku sagrađena je nova gradska skupština, ukrašena mramornim kaminima iz Holandije. U 19. veku Aberdin je značajno napredovao. Postao je značajan zbog brodogradnje i ribarstva, pa je luka bitno proširena i izgrađena. Zbog velikih građevinskih zahvata grad je 1817. dospeo na ivicu bankrotstva. Ali posle Napoleonskih ratova usledilo je razdoblje opšteg ekonomskog oporavka. Ulična rasveta popravlja se 1824. upotrebom gasa, a vodoopskrba 1830. Zatvorena kanalizacija je izvedena 1865. Oko 1901. grad je imao 153.000 stanovnika.

Stanovništvo

Prema proceni, u gradu je 2008. živelo 184.334 stanovnika.

Demografija

1981.	1991.	2001.
190.465	182.133	184.788

Industrija i istorija industrije

Aberdin je jedan od najprosperitetnijih gradova Škotske. Dugo je bio poznat po jako trajnom sivom granitu, koji se seče već 300 godina. Izvozi se u sve krajeve sveta. Delovi parlamenta u Londonu i poznatih mostova bili su od toga granita. Kamenolom granita je prestao sa radom 1971. Ribolov je postao glavna grana i zbog unapređenja postojećih tehnologija donosio je sve veću zaradu. Međutim preveliki ulov i zagađenje luke naftnim brodovima smanjio je količinu ribe. Aberdin je ipak ostao značajna ribarska luka, ali sada severnije luke pretiču Aberdin u ribolovu. Rovetov istraživački institut je svetski poznat po izučavanjima hrane. Aberdin je dosad imao tri nosioca Nobelove nagrade i ima veliku koncentraciju naučnika u oblasti biloških nauka. Vodeće industrije pre 1970. poticale su iz 18. veka, a to su bile prerada vune, pamuka i konoplje. Industrija papira je jedna od najstarijih, a započela je radom 1694. Dve velike fabrike papira su zatvorene 2001. i 2005. Aberdin je bio poznat po brodogradnji, a poslednje veliko brodogradilište zatvoreno je kasnih osamdesetih.

Otkrićem rezervi nafte u Severnom moru Aberdin je postao centar evropske naftne industrije. Aberdinova luka je posluživala velike naftne platforme. Oko pola miliona zaposlenih je u i oko Aberdina zaposleno u energetskom sektoru. Mnogo ljudi je 1988. stradalo u nesreći na jednoj naftnoj platformi.

Obrazovanje, i arhitektura

Prvi univerziteti su osnovani 1495. i 1593. To su bili Kings koledž i Marišal koledž. Sadašnji univerzitet u Aberdinu stvoren je spajanjem ta dva koledža 1860.

Marišal Koledž, otvoren 1905, predstavlja posle Eskorijala drugu najveću granitnu zgradu na svetu. Gradska skupština je građena u francusko-škotskom gotičkom stilu i predstavlja jednu od najveličanstvenijih granitnih građevina u Škotskoj.

Partnerski gradovi

• Gomelj (1990)
• Stavanger (1990)
• Bulavajo (1986)
• Klermon Feran (1983)
• Regenzburg (1955)

Spoljašnje veze

• Aberdeen City Council
• Aberdeen Facts
• Guide to Aberdeen and Aberdeenshire
• Aberdeen Built Ships
• The World Festival of Youth Arts - based in Aberdeen
• A brief history of Aberdeen