Amazonomahija

U grčkoj mitologiji, Amazonomahija (prevod na engleski: „Amazonska bitka“) je bila jedna od raznih mitskih bitaka između starih Grka i Amazonki, nacije samo ženskih ratnica. Mnogi od prikazanih mitova bili su mitovi o Heraklovom devetom poslu, koji je bio preuzimanje pojasa Hipolite, kraljice Amazonki; i Tezejeve otmice Hipolite (ili Antiope), za koju je tvrdio da je njegova žena, što je izazvalo Atički rat. Još jedna poznata prikazana scena je scena Ahilejeve pobedničke bitke protiv Pentezileje tokom Trojanskog rata.

Tema je bila popularna u antičkoj grčkoj i rimskoj umetnosti.

Simbolika amazonomahije[uredi | uredi izvor]

Amazonomahija predstavlja grčki ideal civilizacije. Amazonke su prikazane kao divlja i varvarska rasa, dok su Grci prikazani kao civilizovana rasa ljudskog napretka. Prema mišljenju Bruna Snela o amazonomahiji:

Za Grke su titanomahija i bitka protiv divova ostali simboli pobede koju je njihov svet izvojevao nad čudnim univerzumom; zajedno sa bitkama protiv Amazonki i Kentaura, oni nastavljaju da signaliziraju grčko osvajanje svega varvarskog, svih monstruoznosti i grubosti.^[1]

Amazonomahija se takođe smatra usponom feminizma u grčkoj kulturi. U Padu Troje Kvinta iz Smirne, Pentezileja, amazonska kraljica, koja se pridružila Trojancima tokom Trojanskog rata, citirana je u Troji, rekavši:

Nismo po snazi inferiornije od muškaraca; iste su naše oči, naši udovi su isti; jedno je zajedničko svetlo koje vidimo, jedan je vazduh koji udišemo; niti se razlikuje hrana koju jedemo. Šta nam je onda uskratilo nebo što je muškarcu darovalo? ^[2]

Prema Josine Blok, amazonomahija pruža dva različita konteksta u definisanju grčkog heroja. Ili su Amazonke jedna od katastrofa od kojih junak oslobađa zemlju posle pobede nad čudovištem; ili su izraz osnovnog Atisovog motiva, u kojem se junak kloni ljudske seksualnosti u braku i razmnožavanju.^[3]

U 5. veku, Ahemenidsko carstvo Persije započelo je seriju invazija na Staru Grčku. Zbog toga, neki naučnici veruju da su u većini grčke umetnosti 5. veka Persijanci prikazani alegorijski, kroz lik kentaura i Amazonki.^[1]

U umetnosti[uredi | uredi izvor]

Ratovanje je bilo veoma popularna tema u antičkoj grčkoj umetnosti, predstavljeno u velikim skulpturalnim scenama na hramovima, ali i bezbrojnim grčkim vazama. Izmišljene i mitske bitke su bile omiljene kao teme u odnosu na mnoge dostupne istorijske bitke. Zajedno sa scenama iz Homera i Gigantomahije, bitke između divova i olimpijskih bogova, amazonomahija je bila popularan izbor.

Kasnije, u rimskoj umetnosti, postoje mnogi prikazi na bočnim stranama kasnijih rimskih sarkofaga, kada je postala moda da se prikazuju složeni reljefi scena bitke. Prikazane su i scene na mozaicima. Protok srednjovekovnih prikaza povećao se u renesansi, a posebno u periodu baroka.

Zapadne metope Partenona[uredi | uredi izvor]

Kalamisu, grčkom vajaru, pripisuje se dizajn zapadnih metopa Partenona, hrama na atinskom Akropolju posvećenog grčkoj boginji Atini.^[4]^[5] Zapadne metope Partenona prikazuju bitku između Grka i Amazonki. Uprkos oštećenom stanju, naučnici se uglavnom slažu da scena predstavlja invaziju Amazonki na Atiku.^[6]

Štit Atine Partenos[uredi | uredi izvor]

Štit Atine Partenos, koji je izvajao Fidija, prikazuje palu Amazonku. Atina Partenos je bila masivna hriselefantinska skulptura Atine, glavna kultna figura unutar Partenona u Atini, koja je sada izgubljena, iako je poznata iz opisa i malih drevnih kopija.^[6]

Friz iz Base u Apolonovom hramu[uredi | uredi izvor]

Friz u Apolonovom hramu u Basi sadrži brojne ploče koje prikazuju trojansku amazonomahiju i Herakleansku amazonomahiju. Trojanska amazonomahija prostire se na tri bloka, prikazujući konačnu smrt Pentezileje od Ahilove ruke. Heraklijska amazonomahija prostire se na osam blokova i predstavlja borbu Herakla da preuzme pojas amazonske kraljice Hipolite.^[7]

Friz amazonomahije iz Mauzoleja u Halikarnasu[uredi | uredi izvor]

Nekoliko delova friza amazonomahije iz Mauzoleja u Halikarnasu sada se nalazi u Britanskom muzeju. Jedan deo prikazuje Herakla kako hvata Amazonku za kosu, dok na upečatljiv način drži toljagu iza glave. Veruje se da je ova Amazonka amazonska kraljica Hipolita. Iza Herakla je scena grčkog ratnika koji se sukobljava štitovima sa amazonskom ratnicom. Na drugoj ploči prikazana je Amazonka koji juriša na Grka, koji se brani podignutim štitom. Veruje se da je ovaj Grk Tezej, koji se pridružio Heraklu tokom njegovih napora.

Ostalo[uredi | uredi izvor]

Mikon je naslikao aAmazonomahiju na Stoa Poikile atinske Agore, koja je sada izgubljena.^[8] Fidija je prikazao amazonomahiju na podnožju hriselefantinske statue Zevsa u Olimpiji.^[9]

Arheolozi su 2018. otkrili reljefno ukrašene naramenice napravljene od bronze koje su bile deo oklopa grčkog ratnika na keltskom žrtvenom mestu u blizini sela Slatina na Bebravi u Slovačkoj. Zamenik direktora Slovačkog arheološkog instituta rekao je da je to najstarija originalna grčka umetnička relikvija na području Slovačke. Istraživači su analizirali delove i utvrdili da su nekada bili deo reljefa koji je prikazivao amazonomahiju.^[10]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Amazonska ratnica u borbi sa hipeusom; 4. vek nove ere; rimski mozaik iz Dafne u Antiohiji na Orontu
Herakle u bici, 6. vek pre nove ere
Ahil ubija Pentezileju. Tondo sa atičkog crveno-figuralnog kiliksa, 470–460. p. n. e.
Fragmenti amazonomahije na zapadnom frontonu Asklepijevog hrama. Oko 380. godine p. n. e.
Amazonka iz grupe terakota koje čine amazonomahiju, oko 300. p. n. e.
Amazonomahija, mermerni sarkofag, oko 160–170 nove ere, Vatikanski muzej
Arheološki muzej Kutahja, sarkofag, amazonomahija
Detalj mozaika iz ranog 3. veka iz modernog Tunisa
Mermerni sarkofag, amazonomahija, Arheološki muzej u Solunu
Minijatura iz 15. veka iz Istorije Troje; Tezej je prikazan kao savremeni vitez.
Bitka Amazonki, Rubens, 1617-1618.
Jedna od dve verzije borbe Amazonki Nemca Anselma Fojerbaha, 1873

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b DuBois, Page (1982). Centaurs and Amazons: Women and the Pre-History of the Great Chain of Being
^ Quintus Smyrnaeus. "The Fall of Troy." Translated by Way. A. S. Loeb Classical Library Volume 19. London: William Heinemann, 1913.
^ Blok, Josine (1994). The Early Amazons: Modern and Ancient Perspectives on a Persistent Myth
^ Jenifer Neils (5. 9. 2005). The Parthenon: From Antiquity to the Present. Cambridge University Press. str. 67. ISBN 978-0-521-82093-6. „The Parthenon (Plate 1, Fig. 17) is probably the most celebrated of all Greek temples.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Jay Hambidge; Yale University. Rutherford Trowbridge Memorial Publication Fund (1924). The Parthenon and other Greek temples: their dynamic symmetry. Yale university press.
^ ^a ^b Castriota, David (1992). Myth, Ethos, and Actuality: Official Art in Fifth Century B.C. Athens
^ Cooper, Frederick (1992). The Temple of Apollo Bassitas: The Sculpture, Volume 2
^ Micon-Britannica
^ Woodard, Roger D. (januar 2008). The Cambridge Companion to Greek Mythology. Cambridge University Press. str. 298. ISBN 978-0521607261. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
^ Archaeologists find oldest Greek relic in Slovak area

Literatura[uredi | uredi izvor]

Jenifer Neils (5. 9. 2005). The Parthenon: From Antiquity to the Present. Cambridge University Press. str. 67. ISBN 978-0-521-82093-6. „The Parthenon (Plate 1, Fig. 17) is probably the most celebrated of all Greek temples.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Weitzmann, Kurt, ed., Age of spirituality: late antique and early Christian art, third to seventh century, no. 200, 1979, Metropolitan Museum of Art, New York. ISBN 9780870991790; full text available online from The Metropolitan Museum of Art Libraries

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[DuBois,_Page_1982-1] DuBois, Page (1982). Centaurs and Amazons: Women and the Pre-History of the Great Chain of Being

[2] Quintus Smyrnaeus. "The Fall of Troy." Translated by Way. A. S. Loeb Classical Library Volume 19. London: William Heinemann, 1913.

[3] Blok, Josine (1994). The Early Amazons: Modern and Ancient Perspectives on a Persistent Myth

[Neils2005-4] Jenifer Neils (5. 9. 2005). The Parthenon: From Antiquity to the Present. Cambridge University Press. str. 67. ISBN 978-0-521-82093-6. „The Parthenon (Plate 1, Fig. 17) is probably the most celebrated of all Greek temples.” CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[HambidgeFund1924-5] Jay Hambidge; Yale University. Rutherford Trowbridge Memorial Publication Fund (1924). The Parthenon and other Greek temples: their dynamic symmetry. Yale university press.

[Castriota,_David_1992-6] Castriota, David (1992). Myth, Ethos, and Actuality: Official Art in Fifth Century B.C. Athens

[7] Cooper, Frederick (1992). The Temple of Apollo Bassitas: The Sculpture, Volume 2

[8] Micon-Britannica

[9] Woodard, Roger D. (januar 2008). The Cambridge Companion to Greek Mythology. Cambridge University Press. str. 298. ISBN 978-0521607261. CS1 održavanje: Format datuma (veza)

[10] Archaeologists find oldest Greek relic in Slovak area

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]