Anbar

Koordinate: 33° 13′ 14″ S; 43° 25′ 49″ I / 33.2205° S; 43.4301666667° I / 33.2205; 43.4301666667
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Anbar
arap. الأنبار
Administrativni podaci
Država Irak
PokrajinaAnbar[1]
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2003.110.000
Geografske karakteristike
Koordinate33° 13′ 14″ S; 43° 25′ 49″ I / 33.2205° S; 43.4301666667° I / 33.2205; 43.4301666667
Anbar na karti Iraka
Anbar
Anbar
Anbar na karti Iraka

Anbar (arapski: الأنبار‎, romanizovano: al-ʾAnbār) poznat i po izvornom drevnom imenu, Peroz-Šapur, bio je drevni i srednjovekovni grad u centralnom Iraku. Igrao je ulogu u rimsko-persijskim ratovima od III do IV veka, i nakratko postao prestonica Abasidskog kalifata pre osnivanja Bagdada 762. Ostao je umereno uspešan grad tokom 10. veka, ali je ubrzo potom propao. Kao lokalni administrativni centar, opstao je do 14. veka, ali je kasnije napušten.

Njegove ruševine se nalaze u blizini moderne Faludže. Po gradu je ime dobila pokrajina Anbar.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Grad se nalazi na levoj obali srednjeg Eufrata, na mestu spajanja sa kanalom Nahr Isa, prvim od plovnih kanala koji povezuju Eufrat sa rekom Tigar na istoku.[2] Poreklo grada je nepoznato, ali drevno, možda datira iz vavilonske ere i još ranijeg perioda: lokalno groblje Tel Asvad datira oko 3000 pre nove ere.

Sasanidski period[uredi | uredi izvor]

Grad je prvobitno bio poznat kao Musike ili Masike.[2][3] Kao glavni prelaz Eufrata zauzimao je najseverniju tačku složene irigacione mreže Savad, grad je bio od velikog strateškog značaja.[1] Kao zapadnu kapiju u središnju Mesopotamiju, sasanidski vladar Šapur I (vladao 241–272) učvrstio ga je da bi zaštitio svoj glavni grad, Ktesifon, od Rimskog carstva.[1] Nakon svoje ubedljive pobede nad rimskim carem Gordijanom III u bici kod Misiče 244. godine, Šapur je grad preimenovao u Peroz-Šapur (Peroz-Šapur ili Peroz-Šabuhr, iz srednjoasijskog: 𐭯𐭥𐭩𐭥𐭦𐭱𐭧𐭯𐭥𐭧𐭥𐭩, što znači „pobednički Šapur“; na partskom : 𐭐𐭓𐭂𐭅𐭆𐭔𐭇𐭐𐭅𐭇𐭓, romanizovan: prgvzšhipvhr; na aramejskom: פירוז שבור).[2][3] Grcima i Rimljanima postao je poznat kao Pirisapora ili Bersabora (grčki: Βηρσαβωρα).[1]

Grad je bio ojačan dvostrukim zidom, verovatno izgrađenim korišćenjem rimskih zarobljenika čijim je radom zid bio podignut; ipak rimski car Julijan je tokom svoje invazije na Sasanidsko carstvo opustošio i spalio u martu 363.[2][4] Obnovio ga je Šapur II.[4] Do 420. godine on se potvrđuje kao sedište eparhije,[2] kako za Crkvu Istoka, tako i za Sirijsku pravoslavnu crkvu.[1] Gradski garnizon bio je persijski, ali je takođe sadržao arapsko i jevrejsko stanovništvo u značajnom broju.[1] Anbar je bio susedan ili identičan vavilonskom jevrejskom centru Nehardea (aramejski: icרדעא), i nalazi se na maloj udaljenosti od današnjeg grada Faludže, nekadašnjeg vavilonskog jevrejskog centra Pumbedita (aramejski: פומבדיתא).

Islamski period[uredi | uredi izvor]

Grad je pao u ruke Rašidunskog kalifata u julu 633. godine, nakon žestoke borbe opsade.[4] Arapi su zadržali ime (Firuz Šabur) za obližnji okrug, ali sam grad je postao poznat kao Anbar (srednje persijska reč za "žitnica" ili "skladište") po žitnicama u njegovoj citadeli, nazivu koji se pojavio već tokom 6. vek.[1][5] Prema Baladuriju, treću džamiju koja je sagrađena u Iraku u gradu je podigao Sad ibn Abi Vakas.[6] Ibn Abi Vakas je u početku smatrao Anbar kandidatom za lokaciju jednog od prvih muslimanskih garnizonskih gradova, ali groznica i bube, endemske pojave na tom području, ubedile su ga u suprotno.[6]

Prema srednjovekovnim arapskim izvorima, većina stanovnika grada migrirala je na sever, da bi osnovala grad Hdata južno od Mosula.[7] Čuveni guverner El Hadžaj ibn Jusuf očistio je kanale grada.[6]

Abul Abas as Safah (vladao 749–754), osnivač Abasidskog kalifata, svoj glavni grad osnovao je 752. godine, izgradivši novi grad na pola farsaka (oko 2,5 kilometra) na severu za njegove Horasanske trupe. Tamo je umro i sahranjen u palati koju je sagradio. Njegov naslednik, El Mansur (vladao 754–775), ostao je u gradu do osnivanja Bagdada 762.[6][8] Abasidi su takođe iskopali veliki kanal Nahr Isa na jugu grada, koji je dovodio vodu i omogućavao trgovinu istočno do Bagdada.[6][9]Kanal Nahr al Saklavija ili Nahr el Karma, koji se odvaja od Eufrata zapadno od grada, za koji se ponekad pogrešno smatra da je Nahr Isa, ali verovatnije je da će se on može identifikovati sa pre- Islamski Nahr el Rufail.[6]

Ovaj grad je nastavio da bude mesto od velikog značaja tokom čitavog perioda Abasida.[10]Kalif Harun el Rašid (vladao 786–809) boravio je u gradu 799. i 803.[6] Prosperitet grada bio je zasnovan na poljoprivrednim aktivnostima, ali i na trgovini između Iraka i Sirije. Grad je još uvek bio uspešan u ranom 9. veku, ali su se pojavile trzavice vlasti Abasida tokom kasnijeg 9. veka što ga je izložilo beduinskim napadima 882 i 899. Godine 927., Karmati pod Abu Tahir el Džanabiom opustošili i spalili grad, a zatim je usledio još jedan napad beduina dve godine kasnije.[6] Pad grada ubrzao se nakon toga: dok rani geograf iz 10. veka Istahri još uvek naziva grad skromnim, ali naseljenim, a ostaci gradnji As-Safa su još uvek vidljivi, Ibn Havkal i el Makdisi, koji su pisali jednu generaciju kasnije, svedoče o njegovom padu i smanjenju broja njegovog stanovništva.[6]

Grad su 1262. godine ponovo otpustili Mongoli pod Kerbokom.[6] Ilhanidi su zadržali Anbar kao administrativni centar, koji je takvu ulogu zadržao do prve polovine 14. veka; Ilhanidski ministar Šams el Din Džuvajni imao je prokopan kanal od grada do Nadžafa, a grad je bio okružen zidom od suve opeke.[6]

Crkvena istorija[uredi | uredi izvor]

Anbar je nekada bio sedište asirske zajednice iz petog veka: grad je bio sedište episkopije Crkve Istoka. Poznata su imena četrnaest njenih epikopa iz perioda 486–1074. godine, od kojih su tri postala Haldejski patrijarsi Vavilona.[11]

  • Nerzes n. 540
  • Simeon n. 553
  • Salibazahi n. 714
  • Pavle n. 740
  • Teodosije
  • Jovan n. 885
  • Enos n. 890
  • Elije n. 906-920
  • Džabalaha n. 960
  • Sebardžesus
  • Elije II n. 987
  • Neimenovani episkop n. 1021
  • Mandar n. 1028
  • Maris n. 1075
  • Zaharije n. 1111

Pregled starešina[uredi | uredi izvor]

Katolička crkva Anbar navodi kao titularni deo Haldejske katoličke crkva,[12] osnovane kao titularna biskupija 1980. godine. Ima sledeće delatnike:

  • Titularni nadbiskup Stefn Katču (1980.10.03. - 1981.11.10.), Kao koadjutorski arhijepiskop Basre i Haldejaca (Irak) (1980.10.03 – 1981.11.10)
  • Titularni biskup Ibrahim Namo Ibrahim (1982.01.11 - 1985.08.03), kao apostolski egzarh u Sjedinjenim Američkim Državama (1982.01.11 - 1985.08.03)
  • Titularni biskup Šlemon Varduni (od 2001.01.12), kurijski episkop Haldejske katoličke crkve

Danas[uredi | uredi izvor]

Sada je potpuno napušten, zauzimaju ga samo nasipi ruševina, čiji veliki broj ukazuje na nekadašnju važnost grada.[10] Njegove ruševine su 5 km (3,1 mi) severozapadno od Faludže, sa obimom od oko 6 km (3,7 mi). Posmrtni ostaci uključuju tragove kasnosrednjovekovnog zida, kvadratnu utvrdu i ranu islamsku džamiju.[6]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e Streck & Duri 1960, str. 484
  2. ^ a b v g d Brunner 1975, str. 759
  3. ^ a b Frye 1983, str. 125
  4. ^ a b v "Peroz-Shapur" (J. Wienand), p. 1159.
  5. ^ Le Strange 1905, str. 65–66
  6. ^ a b v g d đ e ž z i j k Streck & Duri 1960, str. 485
  7. ^ Lewis, Bernard (1986). "Ḥadīt̲a". In Hertzfeld, E (ed.). Encyclopaedia of Islam. 3 (Second ed.). BRILL. p. 29.
  8. ^ Le Strange 1905, str. 66
  9. ^ Le Strange 1905, str. 66–67
  10. ^ a b Peters 1911
  11. ^ Michel Lequien, Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus, Paris 1740, Vol. II, coll. 1171-1174
  12. ^ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana. 2013. ISBN 978-88-209-9070-1. str. 832.)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Анбар&oldid=26810657”