Arnobije

Arnobije Stariji, Arnobije Afrikanac je ranohrišćanski teolog i apologeta 4. veka, autor dela „Protiv pagana“, učitelj Laktancija. Početkom 4. veka bio je učitelj elokvencije u Siki (El-Kef) u Numidiji i zato su ga često nazivali Arnobije Afrikanac ili Arnobije iz Sike.

Biografija

Arnobije je, u mladosti, bio vatreni protivnik hrišćana, ali je potom promenio svoja verovanja i prihvatio hrišćanstvo oko 300. godine nove ere. Jeronim Stridonski, želeći da izrazi svoju hrišćansku veru episkopu koji je trebalo da ga krsti, napisao je sedam tomova pod naslovom „Adversus nationes“, gde pobija optužbe pagana protiv hrišćanstva, ali istovremeno meša Platonsko-gnostičke ideje u hrišćanstvo. Njegova knjiga sadrži dosta materijala za proučavanje rimskog paganizma.

Opisujući svoj život u neznaboštvu, Arnobije, priznaje kako se je on jednom kamenu, koji je stojao kraj puta, obraćao s molbom i pohvalnim riječima. Sve ovo bili su, očigledno, ostatci iz epohe fetišizma, kojima su se starali dati politeistički smisao.

Prema Jeronimovoj Hronici, Arnobije je, pre no što se preobratio na hrišćanstvo (oko 295), bio istaknuti retor u numidskom gradu Sika Veneria (danas El Kef u Tunisu), koji je u to doba bio jedan od glavnih. hrišćanskih središta u prokonzularnoj provinciji Africi, a hrišćanstvo je prihvatio zahvaljujući jednom snu koji je usnuo. Kako sam Arnobije u svom spisu o snoviđenjima piše kritički, moguće je da je Jeronim projektovao svoje vlastito poštovanje koje je gajio prema onome što se ljudima ukazuje u snovima. Prema Jeronimu, da bi prevazišao sumnje lokalnog episkopa u iskrenost Arnobijevog preobraćenja, ovaj je oko 303. godine napisao apologetsko delo u sedam knjiga, koje Jeronim naziva Adversus gentes, no koje se u jedinom rukopisu u kojem je sačuvano (iz 9. veka) zove Adversus nations. Ovi podaci kod Jeronima, njegova napomena da je Laktancije bio Arnobijev učenik, i Arnobijev sačuvani spis sve je što se danas o njemu zna.

Protiv pagana

Delo Protiv pagana Arnobije je napisao u svetlu Dioklecijanove politike progona hrišćana i u njemu nastojao pobiti argumente pagana o tome zašto je taj progon opravdan. Arnobije napada one koji su tvrdili, kao i kasniji protivnici Avgustinovi, da svet srlja u propast otkad su se u njemu pojavili hrišćani te da je Isus Hrist bio smrtni mag, ništa bolji od Apolonija iz Tijane ili Zoroastera.

Arnobije se pokazuje kao žestok i borben apologeta i vešt retor, koji niže retorske ukrase, pitanja i gradacije, te po stilu nalikuje Tertulijanu. Više se poziva na platonski nego na hrišćanski nauk i pritom, osuđujući paganska verovanja i kultove, donosi obilje važnih podataka o staroj rimskoj religiji. Hrista poredi s antičkim filozofima, npr. Sokratom i Pitagorom, a kad ga hvali, ugleda se na Lukrecijevu pohvalu Epikura. Potonji hrišćanski pisci Arnobija ili uopšte ne spominju ili ga čak osuđuju.

Delo Protiv pagana sačuvano je u jednom jedinom pariskom rukopisu, nastalom u 9. veku, te jednoj rđavoj belgijskoj kopiji tog rukopisa. U pariskom se rukopisu nalazi se i Oktavije Municije Feliksa.

Arnobije Stariji je preminuo oko 327. godine.