Bitka kod Opisa

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Bitka kod Opisa
Deo vojnih pohoda Kira Velikog

Kirova invazija Vavilonije
Vreme539. p. n. e
Mesto
Grad Opis, na obali Tigra
(severno od Vavilona)
Ishod Odlučujuća persijska pobeda
(Vavilonija anektirana i ulazi u sastav Persijskog carstva)
Sukobljene strane
Vavilonija Persijsko carstvo
Komandanti i vođe
Nabonid
Belšazar †		 Kir Veliki
Gobrias I
Jačina
Nepoznato Nepoznato
Žrtve i gubici
Veliki[1] Nepoznati

Bitka kod Opisa (oktobar 539. p. n. e.[2]) je bila glavna bitka između vojski Persijskog carstva predvođenih Kirom Velikim i Vavilonije pod Nabonidom u doba persijske invazije na Mesopotamiju. U to vreme Vavilonija je bila poslednja velika sila u zapadnoj Aziji koja nije bila pod persijskom kontrolom. Bitka je vođena pokraj obalnog grada Opisa, severno od glavnog grada Vavilona, a završila se odlučujućom pobedom Persijanaca. Nekoliko dana nakon toga grad Sipar se nakon kratkotrajne opsade predao u ruke Persijancima[3], a Kir Veliki se zatim proglasio vladarem Vavilonije i njenih teritorija, koji postaju deo većeg i moćnije Persijskog carstva.

Lokacija[uredi | uredi izvor]

Mesto na kome se bitka odigrala bio je starovekovni grad Opis na reci Tigar, oko 80 km severno od savremenog Bagdada. Za grad se smatra da je imao veliku stratešku važnost zbog mosta preko reke, koji opisuje istoričar Ksenofont[4][5]. Kao datum bitke procenjuje se rana jesen, budući da u to doba mesopotamske reke imaju najmanji vodostaj pa ih je najlakše za preći[6].

Osim što je ima stratešku važnost zbog prelaska preko reke Tigar, Opis se nalazio na jednom kraju Medijskog zida; fortifikacije severno od Vavilona koja je izgrađena nekoliko decenija ranije, u doba Nabukodonosora II Kontrola nad Opisom otvorila bi Kiru Velikom put kroz Medijski zid i omogućila otvoren put prema putu koji vodi do vavilonskog glavnog grada Vavilona[7].

Istorijski izvori[uredi | uredi izvor]

Glavni izvor informacija o Kirovom pohodu u Mesopotamiji 539. p. n. e. su Nabonidove hronike, jedna u nizu glinenih pločica koje su deo mnogo veće zbirke poznatije kao Vavilonske hronike. Ostali istorijski dokumenti uključuju Kirov cilindar, i dela antičkih istoričara Herodota i Ksenofonta (kasniji period), koja poimenično ne spominju ovu bitku ali postoje brojne sličnosti sa persijskim i vavilonskim izvorima. Većina savremenih istoričara koristi Nabonidove hronike kao glavni izvor informacija o ovoj bici[8].

Iako danas većina Nabonidovih hronika postoji tek u fragmentima, deo koji se odnosi na zadnju godinu Nabonidove vladavine (539. p. n. e.) je skoro sasvim očuvana. Međutim, ona ne daje mnogo informacija o Kirovim aktivnostima u godinama uoči bitke, već uglavnom govori o događajima usko vezanim uz Vaviloniju i njene vladare i samo povremeno beleži događanja izvan zemlje. Razdoblje od 547. do 539. p. n. e. uglavnom je nečitljivo pa je iz nekoliko sačuvanih reči nemoguće proceniti opšti razvoj događaja[9].

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Bliski istok oko 540. p. n. e. uoči persijske invazije na Vaviloniju

U vreme bitke kod Opisa, Persijsko carstvo je bilo vodeća sila Starog Istoka, čiji je vladar Kir Veliki osvojio ogroman prostranstva nekadašnjih država kao što su Medijsko carstvo i Lidijska kraljevina i stvorio najveće carstvo starog veka koje se osim Irana protezalo i preko današnje Turske, Jermenije, Azerbejdžana, Kirgistana i Avganistana. Jedina neosvojena sila tog doba bila je Vavilonija, koja je osim Mesopotamije kontrolisala i podređena kraljevstva poput Sirije, Judeje, Fenikije, i dijelove Arabije. Vavilonci su prethodno bili saveznici mnogim persijskim neprijateljima poput Kreza iz Lidije, čiju je kaljevinu Kir Veliki osvojio nekoliko godina ranije[10].

Istovremeno, Vavilonija se našla u nezavidnoj geopolitičkoj poziciji s obzirom da se na severu, istoku i zapadu graničila sa persijskom državom. Takođe, njihova zemlja je imala problema sa kugom i glađu, dok je i sam kralj Nabonid bio vrlo nepopularan zbog svoje neprimerene verske politike. Istoričar Meri Džpan Vin Leit tvrdi[11]: „Uspeh Kira Velikog temelji se na izuzetnoj vojnoj sposobnosti, zakonodavnom sistemu, i energičnoj javnoj kampanji u Vaviloniji kojom je proslavljen kao blag i tolerantan vladar.“. Takođe, Maks Malovan spominje[12]: „Verska tolerancija je bila odličan element persijske vladavine i nije upitno da je Kir Veliki bio najveći promoter ove humane i inteligentne politike.“. Istorijski dokumenti tvrde da je Kir Veliki uverio provincijskog namesnika Gobriju (ili Gubarua) da pređe na njegovu stranu, s obzirom da je njegova pokrajina Guteja bila od velike strateške važnosti, pa ju je Kir iskoristio kao polaznu točku za njegovu invaziju ostatka Vavilonije[10].

Nabonidove hronike navode da je Nabonid neposredno pre bitke naredio da se sve verske skulpture iz vavilonijskih gradova donesu u glavni grad Vavilon, zbog čega se pretpostavlja da je sukob između Persijanaca i Vavilonaca počeo godinu dana ranije, u zimu 540. p. n. e.. Prema glinenim pločicama spominju se sukobi u Ištaru i Uruku, koje moderni istoričari pripisuju obračunima sa Persijancima[9]. Bitka kod Opisa je najverovatnije bila završna bitka između odva dva carstva[10].

Bitka[uredi | uredi izvor]

Nabonid na reljefu koji ga prikazuje kako se moli Mesecu, Suncu i Veneri

Prema Nabonidovim hronikama, bitka se odigrala u mesecu Tašritu (27. septembra - 27. oktobra) kod Opisa uz obalu reke Tigar[13], ali nisu spomenuti detalji bitke, odnosno jačina trupa suprostavljenih snaga ili broj žrtava. Persijska vojska sukobila se sa „vojskom Akada“[14], što aludira na Vaviloniju uopšteno, a ne na istoimeni grad Akad. Ime vavilonskog vojnog zapovednika nije spomenuto u hronikama, ali se tradicionalno smatra da je reč o Nabonidovom sinu Belšazaru. Njegova sudbina nije poznata, ali neki izvori tvrde da je poginuo u bici[15].

Ishod bitke bio je očigledan vavilonski poraz, nakon čega se pretpostavlja da su se vavilonski vojnici povukli, jer naknadno nisu spomenuti u hronikama. Bitka kod Opisa nije spomenuta na Kirovom cilindru, koji spominje Kira Velikog kao oslobodioca Vavilona i njegovog stanovništva. Međutim, bitka je dokaz da se postojeći vavilonski režim aktivno suprostavljao Kirovoj invaziji Mesopotamije.

Posledice[uredi | uredi izvor]

Kopija reljefa sa Kirom Velikim iz Pasargada u Olimpijskom parku u Sidneju

Vavilonski poraz u bici kod Opisa označilo je kralj ozbiljnijeg otpora persijskoj invaziji. Nabonidove hronike spominju kako je 14. dana nakon bitke (6. oktobra) grad Sipar osvojen bez otpora dok je Nabonid pobegao[14], što svedoči da je vavilonski kralj bio u Siparu prilikom dolaska Persijanaca. Hronike dalje spominju da je Kir Veliki boravio u Siparu šest dana, posle čega je njegova vojska nakon lukave i kratkotrajne opsade osvojila Vavilon, dok je Nabonid uhvaćen u gradu neposredno nakon opsade[14]. Njegova sudbina nije poznata, ali prema vavilonskom istoričaru Berosu iz 3. veka p. n. e. Nabonid je pošteđen i poslan u egzil na istok carstva gde je i umro. Detalji o persijskom preuzimanju kontrole nad Vavilonom se ne spominju u Nabonidovim hronikama, ali je naglašeno da su se Persijanci tolerantno poneli prema hramovima i verskim kipovima zbog čega su brzo stekli simpatije kod domaćeg stanovništva. Sedamnaest dana kasnije (29. oktobra) Kir Veliki je lično ušao u Vavilon gde je krunisana kao novi kralj, nakon čega je imenovao namesnike koji su kontrolisali osvojene teritorije[14].

Antička grčka dela Herodota i Ksenofonta koja opisuju Kirovo osvjanje i pad Vavilona se razlikuju od onih Nabonidovih na klinastom pismu. Herodot tvrdi da je Kir napredovao Vavilonijom uz reku što se poklapa sa istočnjačkim izvorima, i da se odlučujuća bitka odigrala nedaleko od grada Vavilona. Kir je navodno postavio opsadu oko Vavilona, i naredio svojim trupama da iskopaju kanal kojim će preusmjeriti deo toka Eufrata i tako prodreti u grad na njegovim slabim točkama. Ksenofont takođe navodi da su Persijanci iskopali kanale oko grada zbog preusmeravanja Eufrata (koji je prolazio kroz Vavilon), nakon čega su koritom ušli u grad. Osim Herodota i Ksenofonta, i biblijska knjiga o Danielu takođe spominje da su Persijanci iznenadili Vavilonce dok su proslavljali lokalni praznik[16].

Vavilonski istoričar Beros nudi drugačiju verziju priče, i navodi da je Kir Veliki porazio Nabonida koji se zajedno sa ostacima svojih pristalica povukao u grad Borsipu. Kir je zatim porazio Vavilon i naredio uništenje utvrđenja oko grada, budući da su predstavljala veliki problem prilikom opsade i da bi mogla da poslužeu vavilonskim pobunama. Nakon toga, Kir je krenuo u pohod na grad Borisipu gde je postavio opsadu, ali Nabonid nije želio da sačeka kraj opsade pa se ubrzo predao[8].

Istoriografija[uredi | uredi izvor]

Poraz Vavilonije kod Opisa je omogućio persijskoj vojsci dalje napredovanje prema Vavilonu što je pak označilo kraj vavilonske nezavisnosti, uprko s kasnijim pobunama protiv persijske vladavine. Pad Vavilonije je zabeležen u svim istorijskim dokumentima toga doba, što se posebno odnosi na glinene zapise na klinastom pismu koji datiraju neposredno nakon Kirovog osvajanja Vavilona. Postoji nekoliko objašnjenja o padu Vavilonije. Na primer, na Kirovom cilindru se spominje da vavilonski kralj Nabonid nije imao potporu boga Marduka jer je vladao protiv njegove volje. Ton u kome je pisan taj dokument svedoči da vavilonska sveštenička elita nije bila zadovoljna Nabonidovom politikom pa je raširenih ruku dočekala Persijance. Drugi autori imaju različita objašnjenja za vavilonijski poraz protiv Persijskog carstva. M. A. Dandamaev tvrdi da vavilonski režim nije imao podršku sopstvenog naroda, dok su pak vavilonski robovi poput Jevreja u Persijancima videli oslobodioce. Takođe, se navodi i persijska brojčana superiornost i bolja opremljenost njihove vojske[8].

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ John Boardman. str. 249.
  2. ^ Opis (Livius.org, Jona Lendering)
  3. ^ Kir Veliki (enciklopedija Iranica, M. A. Dandamayev)
  4. ^ A. L. Oppenheim. str. 539.
  5. ^ Briant 2002, str. 362.
  6. ^ Gauthier Tolini, 3. bilješka
  7. ^ T. Cutler Young. str. 39.
  8. ^ a b v Dandamaev 1989, str. 41-42, 49
  9. ^ a b Kuhrt 1982, str. 112–138
  10. ^ a b v Briant 2002, str. 40–43
  11. ^ Michael D. Coogan i Mary Joan Winn Leith, 376-377.
  12. ^ Max Mallowan. str. 392-419.
  13. ^ A. K. Grayson
  14. ^ a b v g Amélie Kuhrt. str. 48—51.
  15. ^ Rainer Albertz. str. 69—70.
  16. ^ Paul-Alain Beaulieu. str. 226.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • John Boardman: „Nabonid: Vavilonija od 605. do 539. p. n. e.“ (Nabonidus: Babylonia from 605-539 B.C.), The Cambridge Ancient History, izdavač: Cambridge University Press, 3. sveska, 1991.
  • A. L. Oppenheim: „Vavilonski izvori o ahemenidskoj vladavini u Mesopotamiji“ (The Babylonian Evidence of Achaemenian Rule in Mesopotamia), Ilya Gershevitch, The Cambridge History of Iran, izdavač: Cambridge University Press, 2. tom, 1993.
  • Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire. Eisenbrauns. ISBN 978-1-57506-120-7. 
  • Gauthier Tolini: Quelques elements concernant la prise de Babylone par Cyrus, ahemenidski istraživački tekstovi i arheologija, 2005. (Link)
  • T. Cutler Young: „Uspon Persijanaca da imperijalne sile pod Kirom Velikim“ (The rise of the Persians to imperial power under Cyrus the Great), John Boardman, The Cambridge Ancient History, izdavač: Cambridge University Press, 4. tom, 1982.
  • Dandamaev, M. A. (1989). A Political History of the Achaemenid Empire. BRILL. ISBN 978-90-04-09172-6. 
  • Kuhrt, Amélie (1982). Babylonia from Cyrus to Xerxes. IV. Cambridge University Press. 
  • Coogan, Michael D. i Mary Joan Winn Leith (1998). Israel among the Nations: The Persian Period. Oxford University Press. 
  • Max Mallowan: „Kir Veliki“ (Cyrus the Great), 2. tom: Medijsko i ahemenidsko razdoblje, izdavač: Cambridge University Press
  • A. K. Grayson: „Asirske i vavilonske hronike“ (Assyrian and Babylonian Chronicles), Locust Valley, New York, 1975.
  • Rainer Albertz: „Jevreji u egzilu:istorija i literatura 6. veka p. n. e.“(Israel in Exile: The History and Literature of the Sixth Century B.C.E.), preveo: David Green, Society of Biblical Literature, 2003.
  • Paul-Alain Beaulieu (1990). The Reign of Nabonidus, King of Babylon, 556-539 B.C. Yale University Press. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Битка_код_Описа&oldid=26825087”