Bitka kod ostrva Renel

Drugi svetski rat
Krstarica Čikago tone nakon torpednih pogodaka, 30. januara 1943.
Vreme 29. januar 1943 — 30. januar 1943. Mesto Ostrvo Renel - Solomonova ostrva Ishod Japanska pobeda
Sukobljene strane
SAD Australija	Japan
Komandanti i vođe
Vilijam Helsi Robert Gifen	Isoroku Jamamoto Džiniči Kusaka
Jačina
1 nosač aviona 2 eskortna nosača aviona 3 teške krstrice 3 lake krstarice 8 razarača 14 lovačkih aviona	32 bombardera
Žrtve i gubici
1 teška krstrica potopljena 1 razarač teško oštećen 85 poginulih	12 uništenih aviona 60-84 poginulih

Bitka kod ostrva Renel je vođena od 29. januara do 30. januara 1943. godine i bila je to poslednja bitka između mornarice SAD i japanske mornaričke avijacije za vreme duge Gvadalkanalske kampanje tokom Drugog svetskog rata. bitka se odigrala na južnom Pacifiku između ostva Rendel i ostrva Gvadalkanal, koja se nalaze u sastavu južnih Solomonovih ostrva.

U bici, japanski mornarički torpedni bombarderi bazirani na aerodromima, trebalo je da obezbede zaštitu predstojeće evakuacije japanskih snaga sa Gvadalkanala i da izvrše nekoliko napada tokom dva dana na ratne brodove Sjedinjenih Američkih Država koji su operisali južno od Gvadalkanala. Osim što su imali zadatak da napadnu bilo koji japanski brod koji im se nađe u dometu, američki brodovi su štitili saveznički konvoj transportnih brodova, koji je prevozio zamenu za umorne vojnike na Gvadalkanalu. Rezultat japanskog vazdušnog napada; jedna američka teška krstarica potopljena, a jedan razarač teško oštećen. Ostali američki ratni brodovi su bili prisiljeni da odstupe ka južnoj oblasti Solomonovih ostrva. Delom zbog tog uspeha, i vraćanja američkih ratnih brodova nazad, Japanci su uspeli da izvrše uspelu evakuaciju svojih preostalih snaga sa Gvadalkanala (Operacija Ke), ostavljajući u savezničke ruke Gvadalkanal i to je ujedno kraj borbe za ovo ostrvo.

Pozadina

Savezničke snage (prvenstveno američke) su se 7. avgusta 1942. godine iskrcale na ostrva; Gvadalkanal, Tulagi, Gavutu i Tanamboga, sva iz sastava Solomonovih ostrva. Iskrcavanje saveznika na ova ostrva izvedeno je da bi se sprečilo njihovo korišćenje od strane Japanaca kao baze za presecanje snabdevačkih puteva iz SAD za Australiju i ujedno obezbedili ostrva kao startne tačke za pohod, čiji bi eventualni cilj bio: izolacija glavne japanske baze na tom delu Pacifiku - luka Rabaul, a u isto vreme, podrška savezničkoj kampanji na Novoj Gvineji. Ova iskrcavanja su podstakla šestomesečnu Gvadalkanalsku kampanju.

Poslednji veliki pokušaj Japanaca da odbace savezničke snage sa Gvadalkanala i Tulagija je propao tokom odlučujuće mornaričke bitke za Gvadalkanal u novembru 1942. godine. Od tada japanska mornarica je bila u stanju da isporuči samo osnovne zalihe i malo novih vojnika za popunu svojih snaga na Gvadalkanalu. Zbog stalne pretnje od savezničkih aviona baziranih na Gvadalkanalskom aerodromu „Hendersenova polja“, plus obližnji američki nosači aviona, Japanci su isporučivali ove zalihe noću, obično razaračima i podmornicama, u operaciji koju su saveznici nazvali „Tokio ekspres“. Međutim te zalihe i popune nisu bile dovoljne za održavanje japanskih trupa na ostrvu, na kome su počevši od 7. decembra 1942. godine gubile oko 50 vojnika svakog dana zbog neuhranjenosti, bolesti i napada savezničkih aviona. Dana, 12. decembra japanska mornarica predlaže da se Gvadalkanal napusti. Uprkos protivljenju vođa u japanskoj armiji, koji su se još nadali da bi Gvadalkanal mogao da se preuzme od saveznika, japanski imperijalni generalštab sa dozvolom cara, se 31. decembra 1942. godine saglasio da se evakuišu sve japanske snage sa ostrva i uspostavi nova linija odbrane Solomonovih ostrva na ostrvu Nova Džordžija.

Japanci su nameravali da sprovedu evakuaciju njihovih snaga sa Gvadalkanala - Operacija Ke, i planiraju da izvršenje operacije počne 14. januara 1943. godine.. Značajni element u tom operacijskom planu je izvesna vazdušna nadmoć u kampanji koja je trebalo da počne 28. januara, sa zadatkom sprečavanja savezničkih aviona i ratnih brodova da ometaju finalni stadijum operacije Ke, koji je bio, stvarna evakuacija svih japanskih snaga sa Gvadalkanala..

Savezničke snage pogrešno tumače, da je operacija Ke priprema za početak još jedne japanske ofanzive, i pokušaj da povrate Gvadalkanal. U isto vreme, admiral Vijam Helsi, opšti komandant svih savezničkih snaga angažovanih u bici za Gvadalkanal, je bio pod pritiskom svojih pretpostavljenih da kompletno zameni američku 1. diviziju mornaričke pešadije (marinci), koja je bila angažovana u toj bici od kad je počelo iskrcavanje u avgustu 1942. godine, svežim američkim trupama. Helsi se nadao da će steći prednost u, kako je verovao, predstojećoj japanskoj ofanzivi, uvlačeći japanske mornaričke snage u bitku, i u isto vreme, on će isporučiti zamenu za snage na Gvadalkanalu. Admiral Helsi 29. januara sprema i šalje prema južnoj oblasti Solomonovih ostrva pet grupa ratnih brodova sa zadatkom da zaštite konvoj sa trupama i uvuku u borbu bilo koje japanske mornaričke snage koje bi došle u njihov domet. U ovih pet grupa se nalazilo: 2 nosača aviona, 2 eskortna nosača aviona, 3 bojna broda, 12 krstarica i 25 razarača.

U frontalnom delu ove flote brodova, nalazio se konvoj sa trupama TG 62.8 (Task Group-TG 62.8), sastavljen od 4 transportna broda i 4 razarača. Ispred ovog konvoja, između ostrva Renel i Gvadalkanala, bližu zaštitu je pružala operativna eskadra TF 18 (Task Force 18-TF 18), pod komandom kontraadmirala Roberta Gifena, sastavljena od teških krstarica Vičita, Čikago i Luisvil; lakih krstarica Monpelje, Klivlend i Kolumbija; eskortnih nosača aviona Čenango i Suvan; i 8 razarača. Admiral Gifen je komandovao grupom TF 18 sa krstarice Vičita. Grupa u kojoj je bio nosač aviona Enterprajz, nalazila se 250 nautičkih milja iza TG 62.8 i TF 18. Grupe u kojima se nalazio drugi nosač aviona i bojni brodovi bile su još 150 nautičkih milja iza grupe u kojoj se nalazio Enterprajz. Admiral Gifen, zajedno sa krstaricom Vičita i dva eskortna nosača aviona, upravo je prispeo na Pacifik, posle učestvovanja u operaciji baklja, u sklopu severno afričke kampanje. Takođe, krstarica Čikago se upravo vratila na južni Pacifik, nakon kompletnog remonta oštećenja zadobijenih tokom bitke kod ostrva Savo, skoro šest meseci ranije..

Bitka

Uvod

Američke krstarice iz TF 18 na putu ka Gvadalkanalu 29. januara 1943. godine, par sati pre prvog japanskog noćnog napada kod ostrva Renel. Fotografija je načinjena sa krstarice Vičita i u prvom planu se vidi krstarica Čikago, a iza nje krstarica Lujsvil.

Da bi zaštitio konvoj sa trupama, TF 18 je zadužen za susret sa grupom od 4 američka razarača, stacioniranih kod Tulagija, u 21:00 29. januara da bi izvršili operaciju čišćenje „Rupe“, severno od Gvadalkanala sledećeg dana, i zaštitili iskrcavanje trupa na Gvadakanal. Međutim, prateći eskortni nosači aviona, pod komandom komodora Bena Vajta, bili su suviše spori (18 čvora) i onemogućavali Gifenove snage da se sastanu u određeno vreme, zato Gifen ostavlja eskortne nosače aviona sa dva razarača u 14:00 i nastavlja dalje brzinom od 24 čvora. Svesni opasnosti od japanskih podmornica, koje je obaveštajna služba prijavila u ovoj oblasti, Gifen je naredio svojim brodovima da se postave odbrambeno, protiv-podmornički, ne očekujući vazdušni napad. Krstarice su bile poređane u dve kolone, međusobno odvojene 2.500 jardi. Vičita, Čikago i Luisvil, tim redosledom, u starbordu (gledano od zadnjeg broda, svaki ispred njega se nalazi udesno) i Montpelje, Klivlend i Kolumbija u portu (gledano od zadnjeg broda, svaki ispred njega se nalazi ulevo). Šest razarača je bilo rašireno u polukrugu 2 nautičke milje isred kolone sa krstaricama.

Gifenove snage bile su praćene od strane japanskih podmornica, koje su javljale Gifenovu lokaciju i pokrete svom mornaričkom štabu. Oko podneva, na osnovu podmorničkih izveštaja, 32 bombardera Micubiši G4M - „Beti“ stacioniranih na aerodromima kod Munde i na ostrvo Buka na Solomonovim ostrvima, a verovatno, i sa aerodroma u Rabaulu, uzletela su noseći torpeda kako bi napali Gifenove snage. Jedan bombarder „Beti“ se vratio zbog problema sa motorom, dok su ostalih 31 nastavili napad.

Napad 29. januara

Pomorska karta japanskog vazdušnog napada (crvena linija) na američku operativnu eskadru TF 18 (crna linija) između ostrva Renel i Gvadalkanala tokom večeri 29. januara.

U suton, iz operativne eskadre TF 18, koja se kretala u pravcu severozapada i nalazila 50 nautičkih milja severno od ostrva Renel i 100 nautičkih milja južno od Gvadalkanala, nekoliko brodova otkriva na svojim radarima nepoznati avion 60 nautičkih milja zapadno od njihove formacije. Držeći se ranijeg insistiranja na potpunoj radio tišini, Gifen nije imao nikakvo naređenje u pogledu susreta sa nepoznatim avionima, ili bilo koje naređenje u opšte, u vezi s tim. Po zalasku sunca lovačka zaštita operativne eskadre TF 18 se vratila na dva eskortna nosača aviona zbog noći, ostavljajući Gifenove brodove bez vazdušne zaštite.

Ostvareni radarski kontakt je bio, u stvari, približavanje 31 japanskih „Beti“ torpednih bombardera, koji su kružili na jugu od operativne eskadre TF 18 i mogli su da napadnu sa istoka, jer ih je štitila tamna pozadina istočnog nebeskog svoda iza njih. Bombarderi „Beti“ se dele u dve grupe, i prva, koju je činilo 16 aviona, vrši napada na TF 18 u 19:19. U ovom napadu sva torpeda izbačena iz prve grupe bombardera su promašila, a jedan avion je oboren dejstvom protiv-avionskih topova sa Gifenovih brodova.

Verujući da je napad gotov, Gifen naređuje brodovima da prekinu cik cak plovidbu i da nastave ka Gvadalkanalu, istim kursem i istom brzinom. U međuvremenu, drugi japanski avioni su bacali osvetljavajuće projektile i svetleće plutače, kako bi označili kurs i brzinu operativne eskadre TF 18 i na taj način pomogli napadu koji će uslediti od druge grupe „Beti“ bombardera.

U 19:38, druga grupa torpednih bombardera „Beti“ napada; dva torpeda pogađaju krstraricu Čikago, izazivajući velika oštećenja, koja dovode do zaustavljanja broda. Jedno torpedo je pogodilo krstaricu Vičita ali nije eksplodiralo, dva aviona „Beti“ su oborena dejstvom protiv-avionske artiljerije. U 20:08, Gifen naređuje svojim brodovima da okrenu smer kretanja, uspore na 15 čvora i da prestanu paljbu iz protiv-avionskih topova, što je dovelo do maskiranja brodova. Japanski avioni napuštaju područje tek u 23:35. Po velikom mraku, Luisvil je uspela da prikači na šlepovanje oštećenu krstaricu Čikago i polako su krenule na jug, udaljavajući se od bojnog polja, praćene ostalim brodovima operativne eskadre TF 18.

Napad 30. januara

Američka krstrica Luisvil (desno) tegli krstaricu Čikago, jutro 30. januar.

Admiral Helsi je odmah preduzeo korake da zaštiti oštećenu krstaricu Čikago, obaveštavajući eskortne nosače aviona da imaju osiguranu lovačku zaštitu na mestu sa prvim zracima sunca, dajući zadatak operativnoj eskadri Enerprajza da se približi i poveća lovačku zaštitu eskortnih nosača aviona, i šalje trupni tegljač Navajo da preuzme vuču Čikaga od Luisvila, što je i završeno do 08:00. Između zore i 14:00, brojni japanski izviđački avioni su se približili operativnoj eskadri TF 18. Iako ih je sve razjurila lovačka zaštita, oni su imali vremena da vide i prijave poziciju Čikaga. U 12:15, grupa od 11 bombardera „Beti“ je krenula u napad na oštećenu krstaricu. Američki brodovi su znali da dolaze „Beti“ bombarderi, jer su ih na to upozorili australijski obalni posmatrači na Solomonovim ostrvima, sa procenom vremena njihovog dolaska oko 16:00. Međutim, Helsi naređuje ostatku krstarica da ostave krstaricu Čikago i idu ka ostrvu Efatu na Novim Hebridima, što su one i učinile u 15:00, ostavljajući 6 razarača da štite krstaricu Čikago i tegljač Navajo.

U 15:40, Enterprajz se nalazio 43 nautičke milje udaljen od krstarice Čikago, a 10 njegovih lovaca su formiralu vazdušnu patrolu iznad oštećenog broda. U to vreme, 4 lovaca vazdušne patrole su gonili i oborili izviđački bombarder „Beti“. U 15:54, radar na Enterprajzu je otkrio dolazak „Beti“ bombardera i sa nosača aviona uzleću novih 10 lovaca da napadnu dolazeće japanske avione. Eskortni nosači aviona, međutim, su imali poteškoća sa uzletanjem svojih aviona, i to ih je sprečilo da se priključe napadu na japansku formaciju, sve dok se napad nije završio.

Japanski vazdušni napad (isprekidana crvena liniji) na Čikago (žuti krug) 30. januara. Crne strelice označavaju pravac dejstva američkih lovačkih aviona sa nosača aviona.

Prvi avion iz japanske formacije se trudio da se približi i napadne Enterprajz ali se okrenuo ka Čikagu nakon što se 6 lovaca uključilo u borbu sa njim. Četiri druga lovca su jurili japanske bombardere i upali u protiv-avionsku vatru sa Čikaga i pratećih razarača. Sve u svemu, 8 od 10 bombardera „Beti“ je oboreno dejstvom lovačkih aviona i protiv-avionske artiljerije, ali je većina njih izbacila torpeda pre nego što su uništeni.

Jedno torpedo je pogodilo razarač La Valeta u prednje pogonsko odeljenje, ubivši 22 člana posade i uzrokujući teško oštećenje. Čikago je pogođen sa 4 torpeda; jedno u prednji deo i tri u zadnji deo broda. Kapetan Čikaga, Ralf Dejvis, naređuje da se brod napusti i krstarica tone nakon 20 minuta. Navajo i prateći razarači su spasili 1049 članova posade, dok je 62 člana posade poginulo. Finalni napad japanskih bombardera nije uspeo da pronađe preostale američke brodove. Navajo je uzeo da vuče razarač La Valeta, a svi ostali brodovi iz operativne eskadre TF 18, bili su sposobni da nastave plovidbu ka luci na ostrvu Espiriti Santo, bez daljih incidenata..

Posledice

Japanci su naširoko objavili rezultat svog angažovanja, navodeći kako su potopili „jedan bojni brod“ i „tri krstarice“." Amerikanci, sa druge strane, su pokušali da sakriju gubitak Čikaga od javnosti za neko vreme, sam admiral Čester Nimic, glavni komandant savezničkih pacifičkih snaga je pretio da će da „upuca“ bilo kog iz njegovog štaba, ko dozvoli da procuri informacija o gubitku Čikaga do novinara. Helsi i Nimic su krivili Gifena za poraz i optužili ga u zvaničnim izveštajima za taj period. Poraz i rezultat međusobnih optužbi, nisu se pokazali za karijeru Gifena previše nepovoljni; on nastavlja da vodi operativne eskadre sa bojnim brodovima i krstaricama do 1944. godine i kasnije je unapređen u viceadmirala.

Zbog japanskih vazdušnih napada samo na brodove eskadre TF 18, saveznički transport je bio sposoban da dovrši svoju misiju dovoženja američke 2. divizije mornaričke pešadije na Gvadalkanal, tokom zadnja dva dana u januaru. Za to vreme ostale savezničke mornaričke snage, uključujući i dva flotna nosača aviona, bile su stacionirane u Koralnom moru, isčekujući izvesnu japansku ofanzivu u području Solomonovih ostrva.

U stvarnosti, međutim, japanski plan je bio, dovršiti tajno evakuaciju njihovih postojećih snaga sa Gvadalkanala, tokom tri noći između 2. februara i 7. februara. Nakon što je eskadra TF 18 bila prinuđena da se vrati, veoma malo savezničkih mornaričkih snaga je ostalo u neposrednoj oblasti Gvadalkanala, dopuštajući Japancima da uspešno spasu sve njihove kopnene snage. Saveznici nisu shvatili da se evakuacija dešava, sve dok se nije završila. Ove evakuisane kopnene snage će predstavljati važan deo u budućim bitkama između Japana i saveznika u kritičnoj Solomonskoj kampanji.

Literatura

• Braun, Dejvid (1990). 'Warship Losses of World War Two'. Naval Institute Press. ISBN 978-1-55750-914-7. 
• Krenšo, Rasel Sidnor (1998). 'South Pacific Destroyer: The Battle for the Solomons from Savo Island to Vella Gulf'. Naval Institute Press. ISBN 978-1-55750-136-3. 
• Dul, Pol S. (1978). 'A Battle History of the Imperial Japanese Navy, 1941–1945'. Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-097-6. 
• Frenk, Ričard B. (1990). 'Guadalcanal: The Definitive Account of the Landmark Battle'. Njujork: Penguin Group. ISBN 978-0-14-016561-6. 
• Makgi, Vilijam L. (2002). „The Six-Month Struggle for Guadalcanal”. 'The Solomons Campaigns, 1942–1943: From Guadalcanal to Bougainville—Pacific War Turning Point, Volume 2 (Amphibious Operations in the South Pacific in WWII)'. BMC Publications. ISBN 978-0-9701678-7-3. 
• Morison, Semjuel Eliot (1958). „Poglavlje 15”. 'The Struggle for Guadalcanal, August 1942 – February 1943, vol. 5 of History of United States Naval Operations in World War II'. Boston: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-316-58305-3. 
• Staford, Edvard P. (2002novo izdanje). 'The Big E: The Story of the USS Enterprise'. Pol Stilvel (uvod). Naval Institute Press. ISBN 978-1-55750-998-7. 

Spoljašnje veze

• Čen, Piter (2004 — 2006). „Battle of Rennell Island”. World War II Database. Arhivirano iz originala 23. 3. 2006. g. Pristupljeno 13. 7. 2006. 
• Hog, Frenk O. „Pearl Harbor to Guadalcanal”. History of U.S. Marine Corps Operations in World War II. Ludvig, Verl E., i Šo, Henri I. Pristupljeno 16. 5. 2006. 
• Vuković, Džon (2006). „Battle of Rennell Island: Setback in the Solomons”. TheHistoryNet.com. Pristupljeno 13. 7. 2006.