Borci (vojska)

Borci (kombatanti) su osobe koje učestvuju u vršenju ratnih dejstava. U literaturi se obično razlikuju redovni borci (privilegovani, stariji naziv legitimni) i neredovni borci (neprivilegovani, stariji naziv nelegitimni).

Redovni borci učestvuju u vojnim operacijama kao uniformisani pripadnici oružanih snaga. Neredovni borci učestvuju u ratnim dejstvima ali nemaju status pripadnika oružanih snaga. Oni ne uživaju zaštitu koje ratno pravo pruža redovnim borcima.

Korišćenje neredovnih boraca nije povreda ratnog prava, niti država koja ih koristi za to pravno odgovara. Protivnik međutim ka njima može koristiti strože mjere. Mogu biti izvedeni pred sud i kažnjeni. Razlika između jednih i drugih je samo u tome što ratno pravo pruža veću zaštitu redovnim borcima.

Neborcima se po Haškoj konvenciji iz 1907. smatraju lica koja ne učestvuju neposredno u sukobu a oružje nose radi lične odbrane (tehničko osoblje, intendantsko i drugo osoblje). Koliko je moguće treba da budu pošteđeni dejstava, a ako i učestvuju u borbi ne čine time nezakonit akt.

Istorija

U antička vremena, neprijateljima se često smatralo čitavo stanovništvo protivnika, borci i neborci. Tek od 18. vijeka podjela se jasnije definiše. Danas je svuda prihvaćena podjela na vojsku i civilno stanovništvo koje treba poštedjeti od borbenih dejstava.

Haške konvencije iz 1899. i 1907. su pružile zaštitu ustanicima i neredovnim vojnim jedinicama. 1899. godine, uz veliko protivljenje Njemačke i Austrougarske usvojeni su neki principi kojima je dozvoljeno djelovanje milicije ili dobrovoljačke vojske uz 4 uslova:

• Da na čelu imaju komandanta odgovornog za potčinjene
• Da imaju stalan znak raspoznavanja, uočljiv na daljini
• Da nose oružje vidljivo (ne sakriveno) i
• Da se pridržavaju običaja i zakona rata.

I stanovništvo ustalo u borbu je dobilo status boraca pod uslovom da se pridržavaju običaja i zakona rata. Konvencija iz 1907. je dodala da ustaničko stanovništvo mora da otvoreno nosi oružje.

Nijemci nikada nisu prihvatili interpretaciju da su narodni ustanci dozvoljeni po međunarodnom pravu. Zato su vršili zvjerstva pri gušenju ustanka u Belgiji 1914. i Srbiji 1917. (Toplički ustanak). Austrougari su 1914. strijeljali pripadnike četničkih jedinica i srpske vojske trećeg poziva zato što nisu imali uniforme. Centralne sile su osporavale i pravni status kolonijalnih trupa smatrajući ih divljacima koji ne mogu poštovati običaje rata.

U Drugom svjetskom ratu Sile Osovine nisu priznavali status boraca partizanima i borcima pokreta otpora. Naredba Hitlera od 17. juna 1938, uputstvo trupama pred napad na SSSR, dekret Noć i Magla (Nacht und Nebel), i razna naređenja i odredbe komandanata u okupiranim zemljama su predviđali smrtnu kaznu za neredovne borce, pa i za skrivanje oružja, pomoć gerilcima i tako dalje.

Samo u Grčkoj, Belgiji i Francuskoj je tako ubijeno preko 100 000 ljudi. Jugoslavenski partizani, i partizanski ranjenici su zvjerski ubijani poslije zarobljavanja. Naredba VŠ NOV i POJ od 8. novembra 1941. je zabranjivala pod prijetnjom smrti odmazdu za ove postupke.

Ženevska konvencija iz 1949. konačno nedvosmisleno priznaje pravo ratnih zarobljenika i pripadnicima gerilskih i neredovnih organizacija, pod uslovom da poštuju 4 gorenavedena pravila. Osporavanje ovog uglavnom dolazi od zahtjeva da neredovni borci budu respoznatljivi na daljini, što otvara prostor za dvosmislena tumačenja i osporavanje statusa.

Vidi još

• Gerilski rat
• Borba
• Vojska

Literatura

• Vojna enciklopedija, Beograd, 1970, knjiga prva, strane 741-742.

Spoljašnje veze

• Zakoni i rat