Vučedolska brigada

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vučedolska brigada je vojna jedinica koja je formirana na prostoru Banjana, Grahova, Oputnih Rudina, Trepačkih Rudina i Vučjeg dola. Formirana je 1906. a pod ovim nazivom učestvovala je u Balkanskim ratovima, Prvom i Drugom svjetskom ratu.

Osnivanje[uredi | uredi izvor]

Proširenjem teritorije i povećanjem broja stanovništva u Crnoj Gori, povećao se i broj vojnika sposobnih za vojnu službu. U januaru 1906. godine teritorija Crne Gore podijeljena je na jedanaest brigadnih okruga. Formirana su tri nova brigadna okruga, sa po jednom brigadom na okrug i jednim bataljonom rezervne vojske. Od tri novoformirane brigade na teritoriji Grahova, Banjana, Oputnih i Trepačkih Rudina, te Vučjeg dola, formirana je Vučedolska brigada od 4 bataljona i to; Grahovski, Banjski, Oputno - Rudinski i Rudinsko - Trepački. Prvobitno za komandanta brigade bio je postavljen komandir Milutin Nikolić. Komanda brigade bila je u Grahovu. Nikolić se na ovoj poziciji zadržao do 1909, pošto je unaprijeđen u čin brigadira i postavljen za vršioca dužnosti Treće divizije u osnivanju, a ujedno postavljen i za komandanta Nikšićke brigade, dok je dotadašnji komandant Nikšićke brigade, komandir Đuro Jovović, sin čuvenog junaka Novaka Ramova Jovovića, prekomandovan za komandanta Vučedolske brigade. Međutim, Jovović se na toj funkciji zadržao svega 10 mjeseci, kada je opet prekomandovan za komandanta Nikšićke brigade, jer je Treća divizija zvanično formirana i brigadir Milutin Nikolić je postavljen na njegovo mjesto.Jovovića je zamjenio komandir Marko Radović iz Muževica u Banjanima, sin čuvenog banjskog junaka Đoka Banjanina. Postavljenjem komandira Marka Radovića za komandanta brigade komanda brigade prešla je u selo Velimlje.[1]

Uredbom od 1908. godine Crna Gora je podijeljena na 4 diviziska i 11 brigadnih okruga, 52 bataljonska i 322 četna područja. Vučedolska brigada bila je sastavni dio Treće (Nikšićke) divizije pod komandom brigadira Milutina Nikolića. Osim četiri bataljona pješadije u svojem sastavu imala je i jednu brdsku bateriju od 2 topa 76 mm, ruskog porijekla, četiri mitraljeske čete i komorski bataljon[2].

Balkanski ratovi[uredi | uredi izvor]

Crna Gora je stupila u rat 1912. god, a učestvovale su 4 divizije: Cetinjska, Podgorička, Nikšićka, Kolašinska. Vučedolska brigada je bila sastavni dio Nikšićke divizije a brojila je 4 bataljona (Grahovski, Banjski, Oputnorudinski i Rudinsko-Trepački). Vučedolska brigada imala je 4 mitraljeske čete, jednu brdsku bateriju i pionirsku četu[3]. Komandir Marko Radović[4] je bio komandant brigade tokom Balkanskih ratova. Kasnije je prekomandovan za komandanta Druge divizije, pa je na njegovo mjesto došao komandir Đoko Perović. Vučedolska brigada postrojena je na Kapinom Polju, Nikšić, 23. septembra 1912. pred polazak na Skadar.Prva je zauzela vrh Veliki Bardanjolt, 28. oktobra 1912, tokom opsade Skadra. Pošto su se prikupile na lijevoj obali rijeke, Vučedolska i Nikšićka brigada su 28. oktobra u jednoj koloni izvršile pokret ka V. Bardanjoltu i na čitavom putu do Bardanjolta nisu naišle ni na kakav otpor. Tek na samom vrhu, u rejonu k. 274, dva redifska bataljona, koji su posedali ovaj položaj, otvorili su vatru na jedinice Vučedolske brigade. Ova brigada je, posle kraće borbe i s minimalnim gubicima, uspjela da potisne neprijatelja i ovlada Velikim Bardanjoltom. U Prvom Balkanskom ratu 1912., iz Vučedolske brigade poginuo je; 2 oficira, 122 podoficira i vojnika, umrlo je 33 podoficira i vojnika, a ranjeno 7 oficira i 270 podoficira i vojnika.

Drugi svjetski rat[uredi | uredi izvor]

Vučedolska vojnočetnička brigada JVuO. Borci iz sastava Rudinsko - Trepačkog bataljona.

Vučedolska vojnočetnička brigada bila je vojna jedinica Jugoslovenske vojske u otadžbini. Formirana je naređenjem pukovnika Baja Stanišića septembra 1943. u okviru Nikšićkog korpusa pod komandom majora Boška Pavića. Formiranje brigade izvršeno je sa područja četiri opštine Nikšićkog sreza: grahovske, banjske, vučedolske i rudinsko trepačke. U Kraljevini SHS te opštine su predstavljale Velimski srez, do 1931. kada su administrativno pripale Nikšićkom srezu. Nakon pogibije pukovnika Baja Stanišića i đenerala Blaža Đukanovića u Gornjem manastiru Ostrog, 21. oktobra 1943, Vučedolska vojnočetnička brigada priključila se Komandi operativnih jedinica istočne BiH, odnosno Trebinjskom korpusu JVuO. Bila je potčinjena neposredno Vrhovnoj Komandi, tačnije Istaknutom dijelu Štaba Vrhovne Komande, a u operativnom pogledu Komandi operativnih jedinica istočne BiH. Tek što je formirana Vučedolska vojnočetnička brigada imala je 350 boraca pod oružjem, dok je već marta 1944. brojala 1035 boraca pod oružjem.

Vučedolsku vojnočetničku brigadu činili su:

  1. Grahovski bataljon kojim je komandovao rezervni potporučnik Nikola Vujačić (1893—1945, Slovenija)
  2. Banjski bataljon kojim je komandovao rezervni žandarmerijski potporučnik Simo Eraković (1893—1944), poginuo na planini Jelovici
  3. Oputno - rudinski bataljon kojim je komandovao rezervni poručnik i učitelj Vasilije Komnenić (1910—1996, Cleveland), a potom rezervni žandarmerijski potporučnik Dušan Aleksić (1918—1944, Grahovo),
  4. Rudinsko - trepački bataljon kojim je komandovao rezervni potporučnik Blažo Pešikan (1895 — ?,), zatim vazduhoplovni potporučnik Radoslav - Rako Lalić (umro od zadobijenih rana kod Risna 1944), potom rez. poručnik Đoko Gardašević (? — 1944, Rudine) i potporučnik Rade Kovač (1909—1984, Chicago) .

Komanda i Štab Vučedolske vojnočetniče brigade (Gorski štab 209):

Teritorija: Velimski srez Komandant sreza: major Đorđije Draganić (1895, Broćanac Viluški - 1945, Broćanac Viluški)


  • Štapska četa, komandir potporučnik Gavrilo Vujičić (1911, Dolovi - 1978, Engleska),
  • Brigadna komora, komandir kapetan Nikola Milović. [6].

Vučedolska brigada borila se protiv partizanskog pokreta, sa posebnim zadatkom da drži Grahovo, koje bi kao zaleđe Boke Kotorske u slučaju savezničkog iskrcavanja u Boki, igralo vrlo važnu ulogu. Vodila je teške borbe sa partizanskim jedinicama iz sastava Drugog Udarnog korpusa, 29. hercegovačke partizanske divizije, a potom sa partizanskim jedinicama iz sastava Primorske operativne grupe. Krah je doživjela na Grahovu 1944. godine. Baza brigade je bila u Vilusima, a od druge polovine 1944. na Grahovu koje je predstavljalo dobro strateško mjesto. U oktobru 1944. komanda na čelu sa Stevanom Mićovićem (Ivan Janičić je bio ranjen) je odlučila da se izvrši proboj, jer su bili opkoljeni od strane komunista koji su sužavali obruč. Proboj je počeo 12. oktobra 1944. godine u 6 sati ujutru. U međuvremenu stigao im je ultimatum od strane partizana da se predaju koji je odlučno odbijen. Proboj je vršen ka Risnu i Jankovom vrhu. Najžešće borbe vođene su u noći 21/22. oktobra 1944 godine.[7]. U borbama na Grahovu i u proboju veliki broj pripadnika Vučedolske vojnočetničke brigade je izgubio život. U prečniku od jednog kilometra nakon žestokog okršaja od 24 sata borbe na Grahovu je izbrojano 267 mrtvih četnika.[8]. Preživjeli dio Vučedolske brigade se okupio u Risnu gdje se priključio Ivan Janičić koji je preuzeo komandu. Iz Risna Vučedolska brigada se zajedno sa Bokokotorskom brigadom prebacuje do Skadra, pa preko Skadarskog jezera do Podgorice, gdje se priključila crnogorskim jedinicama pod komandom potpukovnika Pavla Đurišića u odstupanju ka Bosni. U varošici Rudo u januaru 1945. prilikom preformiranja crnogorskih četničkih jedinica u pukove i divizije, Vučedolska vojnočetnička brigada zvanično je rasformirana kao teritorijalna jedinica i priključila se 1. Puku, 1. Divizije. čiji je komandant postao kapetan Ivan Janičić. Uslijedio je pokret ka Sloveniji gdje je većina pobijena u Kočevskom rogu i na Zidanom mostu, a mali dio je uspio da emigrira ili da se vrati u Crnu Goru.

Braćo, živi u ruke komunistima ne smijemo pasti. Znate im ćud, znate koliko su nam ljudi na vjeru ubili. Ovdje nam nestaje hrane i municije. Užasno je vrijeme. Donijeli smo odluku o povlačenju. No, braćo, ako neko vjeruje da će mu komunisti oprostiti život, neka ostaje na svoju odgovornost, a ja im ne vjerujem.

— Stevan Mićović povodom partizanskog ultimatuma

Spomenici i znamenja[uredi | uredi izvor]

Kapela Sv. Apostola Luke u porti manastira Kosijerevo


Vučedolskoj vojnočetničkoj brigadi JVuO podignut je spomenik na planini Somini u porti manastira Sv. Preobraženja Gospodnjeg (metoh manastira Kosijerevo). Osvještan je 19. avgusta 2010. godine.

U porti drevnog manastira Kosijerevo pripadnicima Vučedolske vojnočetničke JVuO, izginulim u borbama za Grahovo oktobra 1944, podignuta je kapela Sv. Apostola Luke u čijoj kripti se čuva oko 100 posmrtnih ostataka Vučedolskih četnika, što je manje od polovine izginulih i ubijenih u borbi 21./22. oktobra 1944. godine. Njihovo vađenje iz nekadašnjih rovova u Grahovu u koje su bili potrpani, organizovano je 1994. godine. Ostatak je za sada nemoguće ekshumirati.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Vojislav Miljanić: Vučedolska brigada u burnim danima crnogorske istorije: 1906—1916., Nikšić, 2004. (Podgorica : Pobjeda)
  2. ^ Velimir Terzić i dr., Operacije crnogorske vojske u Prvom svetskom ratu, Beograd: Vojnoistorijski institut JNA, 1954.
  3. ^ Dušan Babac, Čedomir Vasić, Miladin Marković: Crnogorska vojska 1896-1916, Beograd
  4. ^ Komandir Marko Đokov Radović interniran je u mađarski logor Boldogasonj, gdje je umro 10./23. jula 1916. godine kao prva žrtva među crnogorskim internircima ovoga logora. Vojislav Miljanić: Vučedolska brigada u burnim danima crnogorske istorije: 1906—1916., Nikšić, 2004. (Podgorica : Pobjeda)
  5. ^ Ivan Janičić je zajedno sa još 18 ljudi osuđen 15. januara 1942. godine na smrtnu kaznu strijeljanjem od strane prijekog vojnog suda nikšićkog partizanskog odreda zbog pomaganja ili učestvovanja u narodnoj vojsci Draže Mihailovića. Predsjednik suda je bio Sava Kovačevića ostali članovi Milinko Đurović, Nikola A. Đurković, Dimitrije S. Bulajić, Mato Đ. Antunović. Sekretar suda bila je Marija Koš. Neki od njih su osuđeni uslovno dok su neki odmah strijeljani. Prva žrtva je bio poznati sudija tog kraja Novica S. Kovačević. Pored Ivana Janičića i Novice S. Kovačevića osućeni su i još: Đorđije R. Marković, kapetan u penziji iz Jabuke, Blažo S. Kovačević, učitelj iz Spile; Nikola V. Bulajić; Marko K. Kovačević, Mirko J. Kovačević, Marko R. Bulajić, Petar V. Kovačević, Lazo J. Kovačević, Luka S. Kovačević, Novakl J. Krivokapić, Krsto N. Kovačević, Ivan Lj. Kovačević, Momir N. Bulajić, Janko B. Kovačević, Mirko A. Marković, Stevo M. Kovačević i Petar N. Bulajić. Kompletnu presudu sa obrazloženjem vidi u Boško S. Vukčević: Tito: arhitekta razbijanja jugoslavije, pp. 28-35, Podgorica
  6. ^ Drago Filipov Kešeljević: Zločin i zločinci, izdavač Ogledalo-Podgorica, 1998.
  7. ^ Stevan Mićović: Jedna borba Vučedolske brigade, GSKID Njegoš sveska 16., Čikago, Ilinois, SAD 1961.
  8. ^ Vojin K. Janičić: Dva svjedoka, Vindzor, Ontario - Kanada, 1977.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Drago Filipov Kešeljević: Zločin i zločinci, izdavač Ogledalo-Podgorica, 1998.
  • Dušan Babac, Čedomir Vasić, Miladin Marković: Crnogorska vojska 1896-1916, Beograd

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Вучедолска_бригада&oldid=26846513”