Kompleks Duvanske industrije (Niš)
.jpg)
Zgrada Duvanske industije Niš (poznata u narodu kao Monopol) je jedna od prvih modernijih objekata u Nišu. Zgrada je prostrana sa brojnim otvorima i simetrična sa kulom u središnjem delu, u kojoj je smešten satni mahanizam. Zgradu je projektovao profesor Beogradskog univerziteta arh. Đorđe Mijović u duhu eklekticizma, sa smirenom monumentalnom arhitekturom uprošćenih oblika.[1]
Građena je od armiranog betona. U kompleksu fabrike izgrađeno je ukupno 27 pomoćnih objekata.[1]
Istorija i izgradnja[uredi | uredi izvor]
Istorijat nastanka fabrike duvana u Nišu otpočinje 1911. godine, kada je na Stočnom trgu trebalo da se gradi fabrička zgrada. Međutim zbog balkanskih ratova, od 1912. do 1913. godine, izgradnja je odložena. Izgradnja je ponovo aktuelna na početku Prvog svetskog rata u jesen 1914. godine, kada je Austrougarska razarajućim granatama bombardovala Beograd, preteći da uništi tadašnju beogradsku fabriku duvana. U Niš je u oktobru preneto sedam preostalih mašina beogradske fabrike duvana, uništene austrougarskom artiljerijom. Mašine su instalirane u zgradi niškog Stovarišta duvana, današnjeg Monopola kod Starog groblja, gde se punom parom radilo godinu dana. Proizvodnja cigareta je prekinuta oktobra 1915. godine, kada su, zbog bugarskog napada na Niš, evakuisane mašine prema Kraljevu. Po završetku rata, fabrika duvana je obnovljena u istoj zgradi Stovarišta duvana, odnosno Monopola. Bugari su vratili deo odnetih mašina, a deo mašina je kupljen, tako da je već 1. juna 1919. godine fabrika duvana u Nišu nastavila rad. Ali, stara zgrada nije bila pogodna za proizvodnju. Morala se podići nova. Njena izgradnja bila je veoma duga. Zemljište je kupljeno 1923. godine na Crvenom krstu. Novac za izgradnju nove zgrade odobren je 1925, a izgradnja je otpočela 1926. godine. Naredne, 1927. godine, kupljene su u Holandiji, Engleskoj i Nemačkoj mašine za novu fabriku. Zgrada je završena 1928 godine i u štampi je najavljeno preseljenje. Međutim, fabrika duvana u Nišu je zvanično predata na upotrebu tek 1. maja 1930. godine, a proslava osvećenja fabrike, uz mnoštvo visokih zvanica iz čitave Jugoslavije, otpočela je 15. septembra.[1]
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- "Vreme", 5. dec. 1936 (poseta premijera Stojadinovića, opisana i fabrika)
