Pređi na sadržaj

Invaliditet i seksualnost

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Maženje između ljudi sa Daunovim sindromom

Seksualnost i invaliditet je oblast života koja se tiče seksualnog ponašanja i prakse osoba sa invaliditetom, koje imaju niz seksualnih želja i koje se razlikuju u načinima koje biraju osobe sa invaliditetom da izraze svoju seksualnost. Obično, osobama sa invaliditetom nedostaje sveobuhvatno seksualno obrazovanje koje bi pomoglo u njihovom seksualnom životu. Ovo potiče od ideje da su osobe sa invaliditetom aseksualne prirode i da nisu seksualno aktivne. Iako su neke osobe sa invaliditetom aseksualne, pogrešno je sve označavati kao takve. Mnogim osobama sa invaliditetom nedostaju prava i privilegije koje bi im omogućile intimnost i odnose.[1][2] Kada su u pitanju seksualnost i invalidnost, postoji seksualni diskurs koji ih okružuje. Ukrštanje seksualnosti i invaliditeta često se povezuje sa viktimizacijom, zlostavljanjem i čistoćom.[3]

Za fizičke smetnje koje menjaju seksualno funkcionisanje osobe, kao što je povreda kičmene moždine, postoje metode koje pomažu tamo gde je to potrebno. Osoba sa invaliditetom može uživati u seksu uz pomoć seksualnih igračaka i fizičkih pomagala (kao što su modifikacije kreveta), pronalaženjem odgovarajućih seksualnih položaja ili putem usluga koje pruža kvalifikovana seksualna radnica.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Veliki deo seksualnih predrasuda u Sjedinjenim Američkim Državama potiče iz puritanske etike. Pitanja o prihvatanju seksualnosti i invaliditeta sežu do 2000 godina. Pregled istorije o seksualnosti u filozofiji, religiji i nauci vodi do savremenih pogleda na seksualnost i invaliditet.

Verske institucije su bile prvi subjekti koji su se borili protiv seksualnosti. Verovali su da je seks greh i da ga ne treba praktikovati osim ako se radi o namerama reprodukcije. Tada su lekari počeli da razvijaju medicinske poglede na seks. Seksualno zadovoljstvo se smatralo bolešću. Tabu oko toga da je seksualnost bolest i greh ograničio je mnoge ljude da izraze svoju seksualnost, posebno osobe sa invaliditetom.[3]

Nakon mnogo revolucionarnih istraživanja, seks i zadovoljstvo su se normalizovali tek u 20. veku. Sa normalizacijom seksa, zadovoljstvo je postalo glavni fokus. Zdrav seks je značio dobar nastup koji je doveo do orgazma. Ako osoba nije bila u stanju da doživi orgazam tokom seksa, smatrala se neadekvatnom za seksualni odnos. Ovim osobama bi seksualni terapeuti pomogali da istraže oralni seks i orgazam klitorisa. Kada osoba sa invaliditetom nije u stanju da postigne orgazam to se nije smatralo problematičnim, jer nije imala seksualne želje. Zanemarivanje seksualnog života osoba sa invaliditetom potiče od ideje da su oni kao i deca aseksualni. Pošto osobe sa invaliditetom ne spadaju u kategoriju seksualnih, nije bilo resursa za njih da traže seksualnu pomoć.[3]

Tokom godina seksualno obespravljene grupe radile su na seksualnom prihvatanju za sve ljude, uključujući kver zajednice i zajednice sa invaliditetom. Rad ovih grupa počeo je da otvara vrata osobama sa invaliditetom da više izraze svoju seksualnost. Čak i sa ovim novootkrivenim mogućnostima, seksualno zadovoljstvo za osobe sa invaliditetom ostalo je neizgovoreno.[3]

Opšte informacije[uredi | uredi izvor]

Par u kome je jedan od članova u invalidskim kolicima.

Prema stavovima Svetske zdravstvene organizacije,

...seksualnost je centralni aspekt ljudskog bića tokom celog života i uključuje pol, seksualnu orijentaciju, rodne identitete i uloge, erotiku, zadovoljstvo, intimnost i reprodukciju...da bi se očuvalo seksualno zdravlje, seksualna prava svih osoba moraju se poštovati, štititi i ispunjavati.[4]

Za invaliditet i seksualnost ključne reči u stavovima Svetske zdravstvene organizacije su seksualna prava svih osoba jer su osobe sa invaliditetom u svakodnevnoj praksi uglavnom isključene kada se govori o seksualnosti,[4] iako osobe sa invaliditetom čine približno 15% svetske populacije kojoj je onemogućeno da vidi, čuje, kreće se, ili ima neko od razvojnih, intelektualnih ili psihosocijalnih oštećenja. [5] Samo u Sjedinjenim Američkim Državama, osobe sa invaliditetom su najveća i najraznovrsnija manjina koja čini otprilike 26% populacije[6] svih uzraste, rase, etničke pripadnosti, pola, seksualne orijentacije, religije i socio-ekonomskog porekla.[7]

Društvo ih najčešće posmatra kao osobe o kojima je prvenstveno potrebno brinuti kao da imaju neku tešku, neizlečivu bolest. Zbog toga i ne očekuje od njih da imaju posao, osnuju porodicu, da budu produktivni članovi društva. Takođe i njihova seksualnost biva negirana, potiskivana i eksploatisana, jer se do skora smatralo da se njihova seksualnost razlikuje od seksualnosti većine i osobe sa invaliditetom često su posmatrane kao aseksualne - i da ne samo da ne mogu imati seksualne odnose sa drugima, već i da one lično nemaju ni potrebu za tim.[8]

Odnosi[uredi | uredi izvor]

Pristup osobama sa invaliditetom seksualnim i emocionalnim partnerima je ograničen zbog deerotizacije njihove seksualnosti u društvu.[9] Iskustva osoba sa invaliditetom su pokazala da je osnovna ljudska potreba za formiranjem bliskih odnosa podjednako relevantna za osobe sa invaliditetom kao i za ljude bez invaliditeta. Štaviše, društvene mreže osoba sa invaliditetom mogu biti male i to ograničava mogućnost stvaranja novih odnosa.[10] Pogled društva na invaliditet takođe vrši pritisak na osobe sa invaliditetom u pronalaženju odnosa. Iako je naše društvo napravilo velike korake u stvaranju prihvatljivijeg sveta, osobe sa invaliditetom se i dalje doživljavaju kao autsajderi. Roditelji sprečavaju svoju decu da postavljaju pitanja osobama sa invaliditetom, što dovodi do toga da osobe sa invaliditetom posmatraju kao „druge“.[11]

Dok se većina osoba bez invaliditeta susreće sa drugim ljudima na javnim mestima, postoje mnoge fizičke i društvene barijere.[12] Nedostatak pristupa javnim prostorima, bilo da se radi o stepenicama; odsustvo menija napisanih na Brajevom pismu; ili bez ASL tumača; moglo otežati i gotovo onemogućiti izlazak osobe sa invaliditetom.

Pojedinci sa invaliditetom takođe učestvuju u onlajn upoznavanju. Ne samo da postoje veb-sajtovi za upoznavanje na mreži, već postoje i veb-sajtovi koji su namenjeni isključivo osobama sa invaliditetom da pronađu nekoga ko je takođe invalid ili nekoga ko želi da izlazi sa osobom sa invaliditetom.

Prema jednom istraživanju, do 50% odraslih osoba sa invaliditetom uopšte nije ni u kakvoj seksualnoj vezi. Internet sajtovi za upoznavanje posebno namenjeni osobama sa invaliditetom su osnovani potrebe da popune ovu prazninu.[13]

Stereotipi o invaliditetu[uredi | uredi izvor]

Valter Kistler, 53 (nosilac Daunovog sindroma) sa svojom devojkom. Njegova priča je objavljena u ZEITmagazinu 1994. godine  . Nisu sve osobe sa invaliditetom dovoljno srećne da nađu partnera za svoj romantični život, i pogrešno je misliti da većini njih nisu potrebne seksualne i romantične veze da bi bile srećne

Stereotipi o invaliditetu doprinose poteškoćama i stigmi koju doživljavaju osobe sa invaliditetom. Identifikovani su sledeći mitovi o osobama sa invaliditetom:[14]

  • Osobama sa invaliditetom nije potreban seks da bi bili srećni.
  • Osobe sa invaliditetom nisu seksualno privlačne.
  • Osobe sa invaliditetom su „preterano seksualne“.
  • Osobe sa invaliditetom imaju važnije potrebe od seksa.
  • Osobe sa invaliditetom ne trebaju seksualno obrazovanje.
  • Osobe sa invaliditetom ne mogu imati pravi seks.
  • Pojedinci sa invaliditetom, posebno oni sa intelektualnim invaliditetom, ne bi trebalo da imaju decu i ne bi im trebalo dozvoliti da imaju decu.

Invaliditet i seksualnost LGBT+[uredi | uredi izvor]

Zdravstvene i socijalne nejednakosti koje srećemo u svakodnevnom životu, kod pojedinačnih socijalnih kategorija, u koje spadaju i LGBT+ zajednice sa invaliditetom, ukorenjene su u vezama koje su definisane; rasom, klasom, starošću, invaliditetom, religijom, polom, rodnim identitetom ali i mnogim nedovoljno istraženim specifičnim vezama unutar jedne homogene grupe.[15][16]

LGBT+ osobe sa invaliditetom suočavaju se sa dvostrukom marginalizacijom.[17] Na osobe sa invaliditetom se često gleda kao na neseksualne ili hiperseksualne. Zbog ovih zabluda, teško je pronaći kvir osobe[18] sa invaliditetom prikazane u zdravom seksualnom životu.[19] Tokom poslednjih decenija, naučnici su radili na uključivanju studija invaliditeta u kvir teoriju, sa namerama normalizacije invaliditeta u kvir i LGBT+ prostorima. Oslobođenje kvira i invalida počinje odbacivanjem istorijskih ideja o seksualnosti i invalidnosti.[20] Takođe je retkost da se kvir osoba sa invaliditetom prikazuju u medijima.[20]

U medicinskoj, ali i drugoj literaturi, postoji veliki broj verodostojnih dokaza, o neopravdanom konsenzusu među profesionalnim medicinskim organizacijama, koje prave razlike u zdravstvenoj zaštiti LGBT+ kao pacijenta, ali i u njihovim porodicama, što zahteva hitno rešavanje ovog problema u svim zemljama sveta.[21] Primeri iz Mičigena, Ohaja i Nebraske, gde su usvojeni ustavni amandmani o zabrani istopolnog civilnog udruživanja ili braka, su najbolji primer takvih diskriminatorskih odnosa prema manjinskoj populaciji, drugojačije seksualne orijentacije od heteroseksualne.

Seksualno zdravlje je javno dobro i ono pripada svima pa i manjinskim grupama kao što je LGBT+ zajednice, iako seksualnost sama po sebi nije prioritetni cilj jer predstavlja osnovni resurs (input) ličnog razvoja svakog pojedinca.[22] Zato su diskriminatorski zakoni i amandmani (ne tako retki i u mnogim drugim sredinama širom sveta) neshvatljivi jer su ozbiljno ugrozili donošenja odluka o seksualnom ponašanju i javnom zdravlju i zdravstvenoj zaštiti, pravima poseta bolnicama, pristupu zdravstvenom osiguranje i pravnoj zaštiti iz oblasti zdravstven i socijalne zaštite LGBT+ osoba u odnosu na heteroseksualne.[23]

Većina ljudi su seksualna bića i imaju seksualne misli, stavove, osećanja, želje i fantazije. Fizički ili intelektualni invaliditet ne menja seksualnost i želju LGBT+ osoba sa invaliditetom da je izrazi – niti emocije koje mogu da idu uz to. Imajući ovo u vidu Svetska zdravstvena organizacija zauzela je stav da je seksualnost osnovna potreba i aspekt ljudskog bića koji se ne može odvojiti od drugih aspekata života.

Ako invaliditet narušava fizičku sposobnost neke LGBT+ osobe da se bavite redovnim seksualnim životom ili mu nedostaje samopouzdanja, možda će on postati zabrinuta zbog neupražnjavanja seksa, to kod osoba sa invaliditeta utiče na razvoj anksioznosti u vezi sa seksom i seksualnim učinkom, iako su ova osećanja potpuno prirodna. Takvim osobama potrebna je pomoć u razvijanju odnosa, istraživanju i izražavanju njegove seksualnosti ili pristupu informacijama i uslugama o seksualnom zdravlju. Ovo takođe važi i za LGBT+ osobe kod kojih invaliditet potiče od hronične bolesti, jer imaju zakonsko pravo na privatnost i izbor u vezi sa svojom seksualnošću i seksualnim aktivnostima.[24]

Prevencija[uredi | uredi izvor]

Da bi se promenila slika o osobama sa invaliditetom i njihovoj seksualnosti, sprečila diskriminacija i omogućio ravnopravan seksualni život život, ključ problema je obrazovanje na svim nivoima, od osnovnoškolskog obrazovanja do šireg obrazovanja društva i usavršavanja stručnih radnika.[4]

Odnos porodice a potom i društva prema mladim osoba sa invaliditetom mora da bude takav da u njima razvije svest o seksualnosti, i da razbije predrasude da će biti seksualno iskorišćavani i da ih niko neće doživljavati kao ravnopravnog partnera. Ako porodica promoviše seksualnu i rodnu adaptaciju u socijalizaciji svog deteta, dete će sutra imati kvalitetniju sliku o svojoj seksualnosti i širiti je dalje u socijalizaciji.[4]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Edwards, Coleman, Weston, Eli (jun 2004). „Defining Sexual Health: A Descriptive Overview”. Archives of Sexual Behavior. 33 (3): 189—95. PMID 15129038. S2CID 37198876. doi:10.1023/B:ASEB.0000026619.95734.d5. 
  2. ^ a b „Sex and disability: Sex after spinal cord injury”. Pristupljeno 6. 12. 2022. 
  3. ^ a b v g Tepper, Mitchell S. (2000). „Sexuality and Disability: The Missing Discourse of Pleasure”. Sexuality and Disability. 18 (4): 283—290. S2CID 140755132. doi:10.1023/A:1005698311392. 
  4. ^ a b v g Ćirović, Milica (2021). „Seksualnost osoba sa invaliditetom”. www.univerzitetskiodjek.com. Pristupljeno 6. 12. 2022. 
  5. ^ „Disability Inclusion Overview”. World Bank (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-04. 
  6. ^ CDC (2022-10-28). „Disability Impacts All of Us Infographic | CDC”. Centers for Disease Control and Prevention (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-04. 
  7. ^ „Disability Stats and Facts | Disability Funders Network – The Social Justice Movement of the 21st Century…Building a Bridge Between Disability and Community Philanthropy”. www.disabilityfunders.org. Pristupljeno 2022-12-04. 
  8. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Invaliditet i predrasude o seksualnosti”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-12-06. 
  9. ^ Robert McRuer; Anna Mollow, eds.: Sex and Disability. Duke University Press. 2012. ISBN 978-0-8223-5140-5. 
  10. ^ Whyte, Sarah (2012-11-10). „A touch of kindness”. The Sydney Morning Herald (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-06. 
  11. ^ Buljevac, Marko; Majdak, Marijana; Leutar, Zdravka (2011). „The Stigma of Disability: Croatian Experiences”. Disability and Rehabilitation. 34 (9): 725—32. .
  12. ^ „Mythbusting”. Sexuality and Disability (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-06. 
  13. ^ Barrow, Karen (2010-12-27). „Difference Is the Norm on These Dating Sites”. The New York Times (na jeziku: engleski). ISSN 0362-4331. Pristupljeno 2022-12-06. 
  14. ^ „Buck vs. Bell Trial”. www.eugenicsarchive.org. Pristupljeno 2022-12-06. 
  15. ^ CRENSHAW, K. (1993). „Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence against Women of Color”. Stanford Law Review. 43 (6): 1241—1279. .
  16. ^ KITZINGER, C. (1987) The Social Construction of Lesbianism. London: Sage.
  17. ^ Santinele Martino, Alan (2017). "Cripping sexualities: An analytic review of theoretical and empirical writing on the intersection of disabilities and sexualities". Sociology Compass. 11 (5): e12471.
  18. ^ „queer”. Oxford English Dictionary. Oxford University Press. 2014.
  19. ^ „Queers with Disabilities: An Annotated Bibliography” (PDF). Pristupljeno 6. 12. 2022. 
  20. ^ a b McRuer, Robert (2003). "As Good as it Gets: Queer Theory and Critical Disability". GLQ: A Journal of Lesbian and Gay Studies. 9  (1–2):  79–105
  21. ^ MCCALL, L. (2005). The Complexity of Intersectionality. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 30, 1771–1800.
  22. ^ Komisija za makroekonomiku i zdravlje: “Investiranje u zdravlje za ekonomski razvoj” (WHO 2001)
  23. ^ Grossberg, P. M. (2006). „An evidence-based context to address health care for gay and lesbian patients”. WMJ : Official Publication of the State Medical Society of Wisconsin. 105 (6): 16—18. PMID 17042413. 
  24. ^ Services, Department of Health & Human. „Disability and sexuality”. www.betterhealth.vic.gov.au (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-12-06. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Инвалидитет_и_сексуалност&oldid=27875151”