Kavkaski lovci-sakupljači
Kavkaski Lovci-sakupljači (KLS)[1] je naziv korišćen u arheogenetici za posebnu genetsku lozu i predačku komponentu, koja je prvi put identifikovana u studiji iz 2015.[2][3] na osnovu populaciono genetske analize jednog broja zapadno-evroazijskih (evropskih, kavkaskih i bliskoistočnih) populacija.[4][5]
Loza Kavkaskih Lovaca-sakupljača se odvojila od loze Ranih Evropskih Zemljoradnika (REZ) pre oko 25.000 godina tokom poslednjeg glacijalnog maksimuma, a zajednički preci ove dve loze potiču od populacije, koja se veoma rano, pre oko 45.000 godina, odvojila od hipotetičke loze „Bazalnih Evroazijata”.[3] Kavkaski Lovci-sakupljači su uspeli da, u izolaciji, prežive poslednji glacijalni maksimum kao posebna populacija.[2]
Početkom neolita, oko 8000 godine pre nove ere, KLS su verovatno bili rasprostranjeni širom Kavkaza i zapadnog Irana,[6] a njima blisko stanovništvo je oko 6000 pre nove ere naselilo Pakistan i severozapadnu Indiju.[7] Deo Istočnih Lovaca-sakupljača iz pontsko-kaspijskih stepa se mešao sa Kavkaskim Lovcima-sakupljačima, što je dovelo do nastanka Zapadnih Stepskih Stočara (ZSS), koji su stvorili kulturu jamnog groba, koja se proširila širom Evrope tokom kasnog neolita i ranog bronzanog doba.[8]
Najzastupljenija haplogrupa Y-DNK kod Kavkaskih Lovaca-sakupljača je bila haplogrupa J (J1 i J2), dok su haplogrupa K i haplogrupa H njihove najzastupljenije mtDNK haplogrupe.
Poreklo[uredi | uredi izvor]
,_western_hunter-gatherers_and_early_farmers_(Jones_at_al,_2015).png)
Džons i saradnici su u svojoj studiji iz 2015. objavili rezultate analize genoma muškaraca, čiji su kosturi pronađeni u zapadnoj Gruziji, a koji potiču iz doba kasnog paleolita (13.300 godina) i mezolita (9.700 godina). Ova dva muškarca su prema prvim rezultatima bili nosioci Y-DNK haplogrupa J* i J2a, a prema novijim preciznijim rezultatima J1-FT34521 i J2-Y12379*, i mitohondrijalne haplogrupe K3 i H13c, redosledno.[9] Analiza njihovih genoma je pokazala da su se Kavkasci ukrštali sa bliskoistočnim populacijama sve do pre 25.000 godina, kada je počeo najhladniji period poslednjeg ledenog doba.[4]
Otkriveno je da skelet iz gornjeg paleolita pronađen u pećini Sacurblija (živeo oko 11000 p. n. e.), kao i skelet pronađen u pećini Kotijas Klde u zapadnoj Gruziji (živeo oko 7700 p. n. e.) iz mezolita imaju kavkasko lovčko-sakupljačko poreklo. Čovek iz pećine Sacurblija je najbliži modernim populacijama sa Južnog Kavkaza.[2]
Fu i saradnici su 2016, upoređujući genom KLS[a] sa 13.700 godina starim genomom Bišonskog čoveka (pronađenog u Švajcarskoj) otkrili grananje na dve loze, jedne čiji je izdanak loza KLS i druge loze Zapadnoevropskih Lovaca-sakupljača (ZLS), pre oko 45.000 godina, u doba za koje se pretpostavlja da je vreme prvobitnog naseljavanja Evrope. Loza KLS se kasnije odvojila od loze „Ranih Anadolijskih Zemljoradnika” (RAZ), pre 25.000 godina, tokom poslednjeg glacijalnog maksimuma.[3]
Margarijan i saradnici su 2017. u svojoj studiji u kojoj su analizirali drevnu mitohondrijsku DNK stanovnika južnog Kavkaza otkrili brz porast populacije na kraju poslednjeg glacijalnog maksimuma, pre oko 18.000 godina. U istoj studiji je takođe otkriveno postojanje kontinuiteta majčinskih loza ove oblasti tokom 8.000 godina.[10]
Prema Narasimhanu populacija srodna iranskim zemljoradnicima se oko 6000 godine pre nove ere doselila u Pakistan i severozapadnu Indiju, pre pojave poljoprivrede u severnoj Indiji. Prema njima, postoji mogućnost da je ovo „poreklo povezano sa iranskim zemljoradnicima [...] bilo [takođe] karakteristično za stanovnike severnog Kavkaza i lovce-sakupljače sa iranskih visoravni”.[7]
(Pra)Indoevropljani[uredi | uredi izvor]
Na osnovu trenutno raspoloživih saznanja, izgleda da su Pra-Indoevropljani, tj. nosioci kulture jamnog groba i srodnih kultura, bili mešavina Istočnoevropskih Lovaca-sakupljača (ILS); i populacija koje potiču sa Bliskog istoka,[11] bilo od Kavkaskih Lovaca-sakupljača[2] ili stanovnika Irana iz doba eneolita sa komponentom Kavkaskih Lovaca-sakupljača.[12][4] [b] Doprinos obadve populacije genetskom rezervoaru nosilaca kulture jamnog groba je oko polovine.[14][4] Prema koautorki Andrei Maniki sa Univerziteta u Kembridžu:
Prema Džonsu i saradnicima (2015), genom Kavkaskih Lovaca-sakupljača (KLS) „je imao značajan udeo u genomu novostvorenih Zapadnih Stepskih Stočara, nosilaca kulture jamnog groba, koji su se u velikoj seobi naselili u Evropu oko 3000 pre nove ere, što podržava tezu o formativnom kavkaskom uticaju na ovu važnu kulturu ranog bronzanog doba. KLS su ostavili svoj trag u današnjim populacijama Kavkaza, Srednje i Južne Azije, a njihovo širenje je verovatno označilo dolazak indoarijevskih jezika”.[15]
Lazaridis i saradnici su 2016. predložili drugi narod, verovatno iz Irana, kao izvor bliskoistočnog porekla nosilaca kulture jamnog groba, prema njima „populacija srodna stanovnicima Irana iz doba eneolita doprinela je ~43% poreklu populacije evroazijske stepe iz ranog bronzanog doba”.[16][v] Prema tvrdnjama iz te studije, ovaj iranski eneolitski narod je bio mešavina „Kavkaskih Lovaca-sakupljača i neolitskog naroda iz zapadnog Irana i Levanta”.[16]
Galego-Ljorente i saradnici su 2016. izneli zaključak da iransko stanovništvo nije verovatniji izvor južne komponente u genomu nosilaca kulture jamnog groba od Kavkaskih Lovaca-sakupljača.[17]
Vang i saradnici su u studiji iz 2018. analizirali genetske podatke fosila sa Severnog Kavkaza datiranih između 4. i 1. milenijuma pre nove ere i pronašli korelaciju sa savremenim etničkim grupama Južnog Kavkaza, na osnovu čega su zaključili da je tada „za razliku od danas – Kavkaz delovao kao most, a ne kao nepremostiva barijera za kretanje ljudi”.[18]
Primesa KLS koja je pronađena u Južnoj Aziji, je moguće marker tamošnje indoarijevske seobe.[2]
Drevna Grčka i egejska obala[uredi | uredi izvor]
Osim što su Kavkaski Lovci-sakupljači dali svoj doprinos stanovništvu kontinentalne Evrope putem stepskih stočara, nosilaca kulture jamnog groba iz bronzanog doba, KLS koji nisu bili mešani sa Istočnim Lovcima-sakupljačima, su izgleda takođe sami stigli u oblast oko Egejskog mora i doprineli sa približno 9–32% genomu Minojaca. Ovi KLS su verovatno poreklom bili iz Srednje Anadolije.[19]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ KLS je ekstrapoliran iz, između ostalih izvora, genoma dva fosila iz zapadne Gruzije – jednog starog oko 13.300 godina (iz kasnog gornjeg paleolita) i drugog starog oko 9.700 godina (iz mezolita).
- ^ Eurogenes Blog: „Lazaridis i saradnici dokazuju da je stepske populacije iz ranog do srednjeg bronzanog doba, uključujući nosioce kulture jamnog groba, koje su oni označili kao „Steppe EMBA”, najbolje moguće statistički modelirati kao mešavinu Istočnoevropskih Lovaca-sakupljača (ILS) i eneolitskih zemljoradnika iz zapadnog Irana. Pri čemu su udeli predačkih populacija 56,8% i 43,2%, redosledno. Međutim, oni dodaju da je, takođe, odgovarajuće i uverljivo moguće modelirati „Steppe EMBA” kao trosmernu mešavinu ILS, eneolitskih zemljoradnika i Kavkaskih Lovaca-sakupljača (KLS)”.[13]
Vidi još:- Stephanie Dutchen (2014), New Branch Added to European Family Tree. Genetic analysis reveals Europeans descended from at least three ancient groups;
- Eppie Jones (2015), Europe's fourth ancestral 'tribe' uncovered;
- For what they were… we are (2016), Caucasus and Swiss hunter-gatherer genomes.
- ^ Vidi još:
- eurogenes.blogspot, The genetic structure of the world's first farmers (Lazaridis et al. preprint)
- For what they were […] we are (2016) Ancient genomes from Neolithic West Asia
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Eisenmann, S.; Bánffy, E.; van Dommelen, P.; et al. (2018). „Reconciling material cultures in archaeology with genetic data: The nomenclature of clusters emerging from archaeogenomic analysis”. Scientific Reports. 8 (1): 13003. Bibcode:2018NatSR...813003E. PMC 6115390
. PMID 30158639. doi:10.1038/s41598-018-31123-z.
- ^ a b v g d Jones et al. 2015.
- ^ a b v Fu et al. 2016.
- ^ a b v g „Europe's fourth ancestral 'tribe' uncovered”. BBC. 16. 11. 2015.
- ^ Dutchen, Stephanie (2. 5. 2016). „History on Ice”. Harvard Medical School. Pristupljeno 11. 5. 2016.
- ^ Anthony 2009b, str. 29.
- ^ a b Narasimhan et al. 2019, str. 11.
- ^ Jeong 2019.
- ^ „YFull | NextGen Sequence Interpretation”.
- ^ Margaryan, Ashot; Derenko, Miroslava; Hovhannisyan, Hrant; Malyarchuk, Boris; Heller, Rasmus; Khachatryan, Zaruhi; Avetisyan, Pavel; Badalyan, Ruben; Bobokhyan, Arsen; Melikyan, Varduhi; Sargsyan, Gagik; Piliposyan, Ashot; Simonyan, Hakob; Mkrtchyan, Ruzan; Denisova, Galina; Yepiskoposyan, Levon; Willerslev, Eske; Allentoft, Morten E. (jul 2017). „Eight Millennia of Matrilineal Genetic Continuity in the South Caucasus”. Current Biology. 27 (13): 2023—2028.e7. PMID 28669760. doi:10.1016/j.cub.2017.05.087 .
- ^ Haak 2015, str. 3.
- ^ Lazaridis 2016, str. 8: „Ranije se, bez pristupa drevnim uzorcima, hipotetisalo da je širenje bliskoistočnog porekla među stanovnicima evroazijske stepe, povezano sa populacijom koja je srodna današnjim Jermenima”.
- ^ Eurogenes.blogspot, The genetic structure of the world's first farmers (Lazaridis et al. preprint)
- ^ Mathieson 2015.
- ^ Jones et al. 2015: "Caucasus hunter-gatherers (CHG) belong to a distinct ancient clade that split from western hunter-gatherers ~45 kya, shortly after the expansion of anatomically modern humans into Europe and from the ancestors of Neolithic farmers ~25 kya, around the Last Glacial Maximum."
- ^ a b Lazaridis et al. 2016, str. 5.
- ^ Gallego-Llorente, M.; Connell, S.; Jones, E. R.; Merrett, D. C.; Jeon, Y.; Eriksson, A.; et al. (2016). „The genetics of an early Neolithic pastoralist from the Zagros, Iran”. Scientific Reports. 6: 31326. Bibcode:2016NatSR...631326G. PMC 4977546 . PMID 27502179. doi:10.1038/srep31326.
- ^ Wang et al. 2018.
- ^ Lazaridis, Iosif; Mittnik, Alissa; Patterson, Nick; Mallick, Swapan; Rohland, Nadin; Pfrengle, Saskia; Furtwängler, Anja; Peltzer, Alexander; Posth, Cosimo; Vasilakis, Andonis; McGeorge, P. J. P.; Konsolaki-Yannopoulou, Eleni; Korres, George; Martlew, Holley; Michalodimitrakis, Manolis; Özsait, Mehmet; Özsait, Nesrin; Papathanasiou, Anastasia; Richards, Michael; Roodenberg, Songül Alpaslan; Tzedakis, Yannis; Arnott, Robert; Fernandes, Daniel M.; Hughey, Jeffery R.; Lotakis, Dimitra M.; Navas, Patrick A.; Maniatis, Yannis; Stamatoyannopoulos, John A.; Stewardson, Kristin; Stockhammer, Philipp; Pinhasi, Ron; Reich, David; Krause, Johannes; Stamatoyannopoulos, George (2017). „Genetic origins of the Minoans and Mycenaeans”. Nature. 548 (7666): 214—218. PMC 5565772 . doi:10.1038/nature23310.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Anthony, David (2009b), „Ancient DNA, Mating Networks, and the Anatolian Split”, Ur.: Serangeli, Matilde; Olander, Thomas, Dispersals and Diversification: Linguistic and Archaeological Perspectives on the Early Stages of Indo-European, BRILL
- Fu, Q.; Posth, C.; Hajdinjak, M.; Petr, Martin; et al. (2016). „The genetic history of Ice Age Europe”. Nature. 534 (7606): 200—205. Bibcode:2016Natur.534..200F. PMC 4943878 . PMID 27135931. doi:10.1038/nature17993. hdl:10211.3/198594 .
- Jeong, Choongwon; Balanovsky, Oleg; Lukianova, Elena; Kahbatkyzy, Nurzhibek; Flegontov, Pavel; Zaporozhchenko, Valery; Immel, Alexander; Wang, Chuan-Chao; Ixan, Olzhas; Khussainova, Elmira; Bekmanov, Bakhytzhan; Zaibert, Victor; Lavryashina, Maria; Pocheshkhova, Elvira; Yusupov, Yuldash; Agdzhoyan, Anastasiya; Koshel, Sergey; Bukin, Andrei; Nymadawa, Pagbajabyn; Turdikulova, Shahlo; Dalimova, Dilbar; Churnosov, Mikhail; Skhalyakho, Roza; Daragan, Denis; Bogunov, Yuri; Bogunova, Anna; Shtrunov, Alexandr; Dubova, Nadezhda; Zhabagin, Maxat; Yepiskoposyan, Levon; Churakov, Vladimir; Pislegin, Nikolay; Damba, Larissa; Saroyants, Ludmila; Dibirova, Khadizhat; Atramentova, Lubov; Utevska, Olga; Idrisov, Eldar; Kamenshchikova, Evgeniya; Evseeva, Irina; Metspalu, Mait; Outram, Alan K.; Robbeets, Martine; Djansugurova, Leyla; Balanovska, Elena; Schiffels, Stephan; Haak, Wolfgang; Reich, David; Krause, Johannes (29. 4. 2019). „The genetic history of admixture across inner Eurasia”. Nature Ecology & Evolution. 3 (6): 966—976. PMC 6542712 . PMID 31036896. doi:10.1038/s41559-019-0878-2.
- Jones, E.; Gonzalez-Fortes, G.; Connell, S.; Siska, V.; et al. (2015). „Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians”. Nature Communications. 6 (8912): 8912. Bibcode:2015NatCo...6.8912J. PMC 4660371 . PMID 26567969. doi:10.1038/ncomms9912 .
- Lazaridis, I.; Nadel, D.; Rollefson, G.; Merrett, D.; et al. (2016). „Genomic insights into the origin of farming in the ancient Near East”. Nature. 536 (7617): 419—424. Bibcode:2016Natur.536..419L. PMC 5003663 . PMID 27459054. doi:10.1038/nature19310.
- Narasimhan, Vagheesh M.; Patterson, N.J.; Moorjani, Priya; Rohland, Nadin; et al. (2019), „The Formation of Human Populations in South and Central Asia”, Science, 365 (6457): eaat7487, PMC 6822619 , PMID 31488661, doi:10.1126/science.aat7487
- Wang, C.; Reinhold, S.; Kalmykov, A.; Wissgott, A.; et al. (16. 5. 2018), The genetic prehistory of the Greater Caucasus
Za dalje čitanje[uredi | uredi izvor]
- Anthony, David (2019). „Archaeology, Genetics, and Language in the Steppes: A Comment on Bomhard”. Journal of Indo-European Studies. Pristupljeno 9. 1. 2020.
- Anthony, David W. (2019). „Ancient DNA, Mating Networks, and the Anatolian Split”. Ur.: Serangeli, Matilde; Olander, Thomas. Dispersals and Diversification: Linguistic and Archaeological Perspectives on the Early Stages of Indo-European. BRILL. str. 21—54. ISBN 978-9004416192.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Caucasus Hunter-Gatherer ancestry and Indo-Hittite Arhivirano 2019-04-25 na sajtu Wayback Machine