Kanadska funta
| Kanadska funta | |
|---|---|
| Canadian pound | |
_Canada_City_Bank_One_Penny_(Deux_Sous)_Bank_Token_1837.jpg) 1 peni (2 solida) bankovni token (1837) | |
| |
| Datum uvođenja | 1841. |
| Korisnici | Provincije Kanade |
| Konstituent | |
| 1⁄20 | šiling |
| 1⁄240 | peni |
| 1⁄480 | solid |
| Simbol | £ |
| šiling | s |
| peni | d |
| Množina | funte |
| šiling | šiling |
| peni | peni |
| solid | solid |
| Vrednost | £1 = $4 |
Ova infokutija prikazuje poslednji status pre nego što je valuta zastarela. | |
Kanadska funta (engl. Canadian pound),(simbol £ ili C£) je bila obračunska jedinica za valutu Kanade do 1858. Podeljena je na 20 šilinga (s), svaki od po 12 penija (d). U Donjoj Kanadi se koristio solid ili sou, vredan 1⁄2 penija. Iako računovodstveni sistem funti, šilinga i penija vodi poreklo od britanske funte sterlinga, kanadska funta nikada nije bila formalno povezana sa britanskom valutom.[1]
Istorija[uredi | uredi izvor]
U Severnoj Americi, oskudica britanskih kovanica dovela je do široke upotrebe španskih dolara. Ovi španski dolari su ubačeni u sistem računanja sa funtom, šilingom i pensom (£sd), postavljanjem procene ovih kovanica u jedinici funte. U jednoj fazi, dve takve jedinice bile su u širokoj upotrebi u britanskim severnoameričkim kolonijama. Dominirao je rejting Halifaksa, koji je postavio španski dolar na 5 šilinga. Pošto je ovo bilo 6 penija više od vrednosti u srebru, halifaksova funta je posledično bila niža u vrednosti od funte sterlinga koja je bila prvobitna osnova za računovodstveni sistem funti, šilinga i penija. Jorkovski rejting od jednog španskog dolara koji je jednak osam šilinga korišćen je u Gornjoj Kanadi, zvanično sve dok nije stavljen van zakona 1796. godine, ali nezvanično sve do 19. veka.[2]
Godine 1825. donesena je imperijalna naredba u savetu sa ciljem da se sterling kovanica cirkuliše u britanskim kolonijama. Ideja je bila da ova naredba u veću učini da kovanice sterlinga budu legalno sredstvo plaćanja po kursu od 4s 4d za španski dolar. Ova stopa je u stvari bila nerealna i imala je negativan efekat tako što je zapravo izbacila ono malo kovanog novca sterlinga koje je već kružilo i bilo u upotrebi. Novi zakon je uveden 1838. godine, ali nije primenjen na britanske severnoameričke kolonije zbog tadašnjih svežih ustanaka u Gornjoj i Donjoj Kanadi.
Provincija Kanada je 1841. godine usvojila novi sistem zasnovan na Halifaks rejtingu. Nova valuta bila je jednaka 4 američka dolara (92,88 zrna zlata), čime je jedna funta sterlinga bila jednaka kanadskom £1 4s 4d. Nasuprot tome, nova kanadska funta je vredela približno 16s 5 1⁄4d sterlinga. Najranije kanadske poštanske marke bile su denominirane u ovoj jedinici u Halifaksu.
Tokom 1850-ih bile su decenija prepirki oko toga da li da se usvoji monetarni sistem sterlinga ili decimalni monetarni sistem zasnovan na američkom dolaru. Lokalno stanovništvo, iz praktičnih razloga u odnosu na sve veću trgovinu sa susednim Sjedinjenim Državama, imalo je ogromnu želju da asimiluje kanadsku valutu sa američkom jedinicom, ali su imperijalne vlasti u Londonu ipak više volele da ideja sterlinga bude jedina valute širom Britanske imperije. Kanadski parlament je 1851. godine doneo zakon za uvođenje jedinice sterlinga u vezi sa decimalnim frakcionim kovanjem. Ideja je bila da decimalni novčići odgovaraju tačnim iznosima u odnosu na kovanice američkog dolara. Vlasti u Londonu odbile su da daju saglasnost na akt iz tehničkih razloga, nadajući se da će umesto toga biti izabrana valuta zasnovana na sterlingima. Kao kompromis kanadskom zakonodavstvu predložena je valuta sa tri nove decimalne jedinice: 10 „minimuma“ bi vredelo 1 „marku“, 10 „marka“ u vrednosti od 1 šilinga, a 10 šilinga u vrednosti od 1 „rojal“. „Marka“ bi tako vredela 1,2 penija, a „rojal“ bi vredeo 2 krune ili pola funte.
Ova izmišljena mešavina decimalne i sterling valute je napuštena i aktom Zakonodavne skupštine iz 1853. godine uveden je zlatni standard u Kanadu, sa funtama, šilingom, pensima, dolarima i centima koji su legalni za vođenje vladinih računa. Ovaj zlatni standard je ponovo potvrdio vrednost britanskih zlatnih suverena postavljenih 1841. na £1 4s 4d u lokalnoj valuti, a američkog zlatnog orla na 10$ u lokalnim dolarima. U stvari, ovo je stvorilo kanadski dolar na nivou američkog dolara i kanadsku funtu na 4.86 2⁄3. Zakonom iz 1853. godine nije bilo kovanog novca, ali su zlatni orlovi i britanski zlatni i srebrni novci postali legalno sredstvo plaćanja. Svi ostali srebrnjaci su demonetizovani.
Godine 1857. Zakon o valuti je izmenjen, ukidajući račune u funtama i korišćenje sterlinga kao zakonskog sredstva plaćanja. Umesto decimalnih kovanica od 1¢, 5¢, 10¢ i 20¢ uvedene su 1858. u paru sa američkim dolarom, a poštanske marke su izdate sa decimalnim apoenima po prvi put 1859. Britanski zlatni suvereni i drugi zlatnici su nastavili da biti zakonito sredstvo plaćanja.
Nju Bransvik je pratio Kanadu u usvajanju decimalnog sistema vezan za američki dolar u novembru 1860. Nova Škotska je takođe decimalizovala i usvojila dolar 1860. godine, ali su „Novoškoti” postavili vrednost novoškotskog dolara na 5 dolara po zlatnom suverenu umesto $4.86 2⁄3.
Njufaundlend je uveo zlatni standard zajedno sa decimalnim kovanim novcem 1865. godine, ali za razliku od provincija Kanade i Nju Brunsvik, odlučili su da usvoje jedinicu zasnovanu na španskom dolaru, a ne na američkom dolaru, po ceni od 4,80 dolara po zlatnom suverenu. Ovo je napravilo da je vrednost od 2 njufaundlendska centa jednaka jednom peniju, i u stvari je dolar iz Njufaundlenda imao malo uvećanu vrednost, neznatne premije, od ($1 = 4s 2d) u odnosu na kanadski ($1 = 4s 1.3d) i novoškotski ($1 = 4s) dolara. Njufaundlend je bio jedini deo Britanske imperije koji je uveo svoj zlatni standard: zlatni novčić od dva dolara koji je kovan sa prekidima sve dok Njufaundlend nije usvojio kanadski monetarni sistem 1895. godine, nakon bankovnog kraha Njufaundlenda.
Godine 1867. provincije Kanade, Nju Bransvik i Nova Škotska su se ujedinile u federaciju pod nazivom Kanada i njihove tri valute su spojene u kanadski dolar.
Godine 1871. Ostrvo Princa Edvarda je prešlo na decimalni sistem sa dolarom vezanim za američki i kanadski dolar i uveo kovanice od 1 centa. Međutim, valuta Ostrva Princa Edvarda je apsorbovana u kanadski sistem ubrzo nakon toga kada se ostrvo Princa Edvarda pridružilo Kanadi 1873. godine.
Kovanice[uredi | uredi izvor]
I Gornja Kanada (Zapadna Kanada, savremeni južni Ontario) i Donja Kanada (Istočna Kanada, savremeni južni Kvebek) su izdavali bakarne žetone. Između 1835. i 1852. godine, Montrealska banka, Banke du Peuple, Siti Bank i Banka Kvebeka izdale su žetone od 1 i 2 solida (1⁄2 i 1 peni) za upotrebu u Donjoj Kanadi. Banka Gornje Kanade je izdala žetone od 1⁄2- i 1 penija između 1850. i 1857. godine.
Novčanice[uredi | uredi izvor]
Na novčanicama izdatim od strane ovlašćenih banaka, apoeni su davani u dolarima i funtama/šilinzima, sa £1 = $4 and $1 = 5s. Mnoge banke su izdavale novčanice, počevši od Banke Montreala 1817. godine. Denominacije su uključivale 5s, 10s, 15s, £1, £1 1⁄4, £2 1⁄2, £5, £12 1⁄2 i £25. Pored toga, novčanice male vrednosti izdate su 1837. godine u Kvebečkoj banci, u apoenima od 6d (12 solida), $1⁄4 (30 solida, 1s 3d) i $1⁄2 dolara (60 solida, 2s 6d) , i Armanove banke, u apoenima od 5d, 10d and 15d (10, 20 i 30 solida).
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Krause, Chester L. & Clifford Mishler (1978). Standard Catalog of World Coins: 1979 Edition. Colin R. Bruce II (senior editor) (5th izd.). Krause Publications. ISBN 0873410203.
- Pick, Albert (1990). Standard Catalog of World Paper Money: Specialized Issues. Colin R. Bruce II & Neil Shafer (editors) (6th izd.). Krause Publications. ISBN 0-87341-149-8.
.svg){kind=small}