Katedrala Sv. Ivana Nepomuka u Zrenjaninu

Katedrala Sv. Ivana Nepomuka
Katedrala Sv. Ivana Nepomuka
	Katedrala Sv. Ivana Nepomuka
Opšte informacije
Mesto	Zrenjanin
Opština	Zrenjanin
Država	Srbija
Vreme nastanka	1868.
Tip kulturnog dobra	Spomenik kulture
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Zrenjanin
	www.zrenjaninheritage.com

Katedrala Sv. Ivana Nepomuka u Zrenjaninu sagrađena je 1868. godine na mestu starije katoličke crkve sagrađene pod patronatom temišvarske biskupije i po nalogu carice Marije Terezije, između 1758. i 1763. godine.^[1] Nalazi se na glavnom gradskom trgu, u okviru Starog jezgra, kao Prostorno kulturno-istorijske celine od velikog značaja.

Izgradnja današnje crkve velikih razmera, počela je 1864. godine. Sagrađena je u duhu romantizma u stilu neoromanike, karakteristično za period druge polovine 19. veka, kada se katolička crkva arhitekturom svojih novih hramova okreće tradiciji i korenima srednjovekovne duhovnosti kroz formu romanike i gotike.

Velikobečkerečka župna crkva, posle Prvog svetskog rata, postaje glavni hram (protokatedrala) 1923. godine kada je utemeljena banatska apostolska administracija. Jovan Pavle II svojom bulom iz 1986. godine, dotadašnju apostolsku administraciju podiže na rang biskupije, a glavna crkva ovog regiona postaje Katedrala.

Katedrala, zajedno sa još dva objekta, čini jednu celinu. Tu su zgrada rimokatoličkog župnog ureda, podignuta u drugoj polovini 19. veka u neorenesansnom stilu, i zgrada rimokatoličkog biskupskog ordinarijata podignuta 1912. godine, arhitekte Ištvana Barta, koja predstavlja jednu od najznačajnijih i najvrednijih secesijskih ostvarenja u Zrenjaninu.

Arhitektura crkve[uredi | uredi izvor]

Zgrada je krstobrazne osnove, sa polukružnom apsidom na severnoj strani i visokim tornjem iznad glavnog portala južnog ulaza. Crkva je znatno pomerena od regulacione linije ulice, prema sredini trga, čime je odstupljeno od simetrije, najverovatnije zbog denivelacije tj. izraženog pada terena ka ulici Cara Dušana. Fasade hrama su smirene, svedene dekoracije, ali su zato prostorni kubusi veoma razigrani. U prostornoj kompoziciji ističe se snažno ukrštanje podužnog i poprečnog broda. Prostor između brodova popunjavaju prizemne sakristije tako da u unutrašnjost formira trobrodnu građevinu. Krovne ravni su zatvorene trouglastim zabatima a ispod potkrovnog venca nalazi se dekorativni niz polukružnih arkadica. Na bočnim fasadama nalaze se trifore.

Enterijer[uredi | uredi izvor]

Iznad središnjeg oltara nalazi se slika velikih dimenzija sa predstavom sv. Ivana Nepomuka – patrona hrama, rad slikara Bartalan Sekelja. Iznad dva pomoćna oltara, nalaze se dve slike: Majka Božija sa sinom, takođe rad Sekelja, i Sv. Apostol Jakob, rad Avgusta Mantlera. Svodovi su bogato oslikani scenama iz novog zaveta: Sv. Trojica, Hrist u Getsimaniji, Hrist blagosilja decu, Hrist podučava narod, Vaznesenje Bogorodice, David sa harfom okružen anđelima.

Unutrašnje zidove oslikao je freskama velikih dimenzija meštanin Jozef Gojgner 1885. godine i one čine jedinstven sklop zbivanja čija je tematika uzeta iz starog i novog zaveta. Iznad pomoćnog ulaza, sa desne strane nalazi se Gojgnerova replika Davinčijeve Tajne Večere, a sa leve, Isus pred Pilatom Mihalj Munkača. Okvirna ornamentika urađena je u stilu klasicizma u pastelnim bojama. Takođe, doživljaj upotpunjuju i vredni vitraži na prostranim prozorima crkve. Jedan od vitraža stradao je u nevremenu 2003. godine, ali je posle restauratorskih radova zamenjen novim.

Orgulje crkve izgrađene su 1907. godine u radionici Lipota Vegenštajna u Temišvaru, a glavni oltar obnovljen je 1910. godine u mermeru, radionice Tuner iz Bečkereka. Sveta stolica joj je tada podarila naziv Altare Privilegiatum.

Restauracija slika na unutrašnjim zidovima crkve obavljena je 1984. godine na inicijativu Tica Jenea. Uređenje spoljašnje fasade obavljeno je 1990. godine, a dotrajali pod obnovljen je mermernim pločama 2001. godine. Od pet zvona najveće je iz doba gradnje crkve, 4 manja su odneta u Prvi svetski rat, a nova izlivena 1938. godine u Zagrebu. Jedna od njih napuklo je 2001. pa je pretopljeno i ponovo izliveno 2002. godine