Korisnik:Amalieskram/pesak
| Aleksander Ćeland | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 18. februar 1849. |
| Mesto rođenja | Stavanger, |
| Datum smrti | 6. april 1906. (57 god.) |
| Mesto smrti | Bergen, |
| Zanimanje | pisac |
| Književni rad | |
| Period | realizam |
Aleksander Ćeland (Alexander Lange Kielland; Stavanger, 18. februar 1849 – Bergen, 6. april 1906) predstavnik je realizma u norveškoj književnosti. Zajedno sa Henrikom Ibcenom, Bjernstjerne Bjernsonom i Junasom Liom spada u takozvanu „veliku četvorku“, grupu najznačajnijih književnika 19. veka u Norveškoj. Njegovo književno stvaralaštvo prožeto je ogorčenošću zbog društvenih nepravdi, nadmenosti građanske klase i njenog lažnog morala, kao i licemerja crkve.[1] Zbog toga se smatra da je on jedan od književnika koji se najkonsekventnije držao zahteva na kome se temelji realizam – iznošenja problema na raspravu.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Porodica i obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Aleksander Ćeland je rođen 18. februara 1849. godine u Stavangeru. Poticao je iz ugledne građanske porodice koja se generacijama unazad bavila trgovinom. Jens Ćeland, njegov otac, posedovao je trgovačku radnju Jakob Ćeland i sin. Kiti Ćeland, njegova starija sestra, bila je poznata slikarka. Završio je latinsku školu u Stavangeru, a potom je studirao prava. Diplomirao je 1871. godine. [2]
Kasniji život i smrt[uredi | uredi izvor]
Godinu dana nakon diplomiranja Ćeland se oženio Beatom Ramsland, sa kojom je imao četvoro dece. Svog prvog i jedinog sina dobili su 1873. godine. Nazvali su ga Jens, po dedi, a on je kasnije i sam postao pisac. Ubrzo nakon ženidbe Ćeland je kupio ciglanu nadomak Stavangera. Bio je prijateljski nastrojen prema zaposlenima i nastojao je da im poboljša uslove rada. Takođe, tu je stekao vredna iskustva koja će kasnije iskoristiti u svojim delima. Potrebu za pisanjem ipak je stavio na prvo mesto. Ostavivši posao u ciglani, ženu i troje dece iza sebe, 1878. godine otputovao je u Pariz da oproba svoj književni talenat. Tokom boravka u Parizu pisao je kratke putopise i novele, koje je slao u Norvešku i koji su objavljivani u časopisu Dagbladet.[2]Kasnije je pisao romane i drame u kojima je kritikovao tadašnje društvo. Bjernson i Li su se od 1885. godine zalagali za to da Ćeland dobije platu koju su u to vreme dobijali istaknuti pisci. Međutim, norveška skupština je nekoliko puta odbila njihov predlog, a Bjernson se odrekao svoje plate u znak protesta. U perodu 1886–1888. Ćeland je ponovo živeo u Francuskoj. Po povratku u Norvešku preuzeo je mesto urednika novina Stavanger Avis, a 1891. godine postao je gradonačelnik Stavangera. Pred kraj života imao je problema sa snom, koncentracijom i pamćenjem, a imao je i dijabetes. Umro je 6. aprila 1906. godine u bergenskoj bolnici, ali je sahranjen u Stavangeru.
Književni rad[uredi | uredi izvor]
O delima[uredi | uredi izvor]
Svoj književni rad Aleksander Ćeland započeo je pisanjem putopisa i novela, ali je slavu stekao zahvaljujući svojim romanima. U Kopenhagenu se upoznao sa Georgom i Edvardom Brandesom i odmah nakon toga je počeo da piše svoj prvi roman Garman & Worse, objavljen 1880. godine. On predstavlja satiričnu pripovest o razlici između „starog“ i „novog“ vremena, odnosno o promenama u društvu oko 1880. godine. Ovaj kolektivni roman je dramatizovan 1883. godine uz pomoć Edvarda Brandesa.[2] Roman Skipper Worse povezan je sa romanom Garman & Worse, ali se radnja vraća u prošlost i to u period oko 1840. godine. U oba romana zastupljen je kulturnoistorijski prikaz Stavangera i oni se smatraju klasicima. Radoš Kosović je 2018. godine preveo roman Skipper Worse (srp. Kapetan Voše) i to je jedino delo Aleksandera Ćelanda koje je prevedeno na srpski. U romanima Else. En julefortælling, Sne i Sankt Hans Fest, koji je ekranizovan 1947. godine, obrađeni su problemi vezani za crkvu, a pre svega njen konzervativizam i licemerje. U obrazovnom romanu Gift kritikovao je klasično obrazovanje, a u njegovom nastavku Fortuna, ekranizovanom 1993. godine, kritikovao je preduzeća zbog načina poslovanja koje se zasnivalo na prevarama i proneveri novca. Roman Bettys Formynder bavi se problemima koja se tiču prava žena. Ćeland je za sebe govorio da želi da piše o bolesti društva i smatrao je da realizam ne treba da predstavlja stvarnost onakvu kakva jeste, već da pobudi očajanje koje bi dovelo do promene. Njegov poslednji roman Jacob objavljen je 1891, a ekranizovan je 1940. godine.
Uticaj[uredi | uredi izvor]
Na njegovo stvaralaštvo najviše su uticali: Džon Stjuart Mil, Seren Kjerkegor, Georg Brandes, Hajnrih Hajne i Čarls Darvin. Ćeland je želeo da piše filozofska dela po ugledu na Džona Stjuarta Mila i Serena Kjerkegora. Ideja iznošenja problema na raspravu potekla je od Georga Brandesa, a pod uticajem teorije evolucije Čarlsa Darvina priroda se posmatrala kao mesto borbe za opstanak, a i sam život se često predstavljao kao teška borba.
Dela[uredi | uredi izvor]
- Paa Hjemveien, drama, 1878.
- Novelletter, novele, 1879.
- Nye Novelletter, novele, 1880.
- For Scenen. Tre Smaastykker, 1880.
- Hans Majestæts Foged, drama, 1880.
- Garman & Worse, roman, 1880.
- Else. En Julefortælling, roman, 1881.
- Arbeidsfolk, roman, 1881.
- Skipper Worse, roman, 1882.
- To Novelletter fra Danmark, novele, 1882.
- Gift, roman, 1883.
- Fortuna, roman, 1884.
- Sne, roman, 1886.
- Tre par, drama, 1886.
- Sankt Hans Fest, roman, 1887.
- Bettys Formynder, drama, 1887.
- Professoren, drama, 1888.
- Jacob, roman, 1891.
- Mennesker og Dyr, zbirka kratkih priča, 1891.
- Omkring Napoleon, biografija, 1905.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Rottem, Øystein (2017-11-17), Alexander L Kielland (na jeziku: norveški), Pristupljeno 2019-10-08
- ^ a b v Beyer, Edvard; Moi, Morten (2018-11-27), Alexander Kielland (na jeziku: norveški), Pristupljeno 2019-08-13
Literatura[uredi | uredi izvor]
Per Thomas Andersen: Norsk litteraturhistorie. Oslo: Universitetsforlaget, 2001:252–259.
Bjørn Tysdahl: Alexander L. Kielland: naturen på ny. U: Edda. Nordisk tidsskrift for litteraturforskning. Oslo: Universitetsforlaget, 2000:1–13
Store norske leksikon, dostupno na: https://snl.no/Alexander_Kielland
Norsk biografisk leksikon, dostupno na: https://nbl.snl.no/Alexander_L_Kielland