Korisnik:Domatrios/Potonuli gradovi

U par navrata sam idirektno pisao o podvodnoj arheologiji, uglavnom vezano za Crnomorsko područje. Ta tema je za mene još veoma aktuelna, jer nisam našao zadovoljavajuće odgovore. Problem je vezan za Bosfor, kad je i zbog čega probijen, da li je more ušlo ili izašlo, koji je bio prethodni nivo mora i još bezbroj drugih pitanja koji su vezani za temu. U najnovijem izdanju Enciklopedije Britanike, a na osnovu ruskih istraživanja to se desilo 6000 g. pne. Čak je i prikazan crtež mogućeg obima Crnog mora koji je bio za trećinu manji. Ovom prilikom nemam nameru da iznesem sve podatke do kojih sam došao, kao naprimer hipoteze nekih naučnika da je to bilo prilikom erupcije Tere (nešto šire o tome u mom tekstu "Tera"), već da proširim temu na celo područje Mediterana ukoliko se pokaže interesovanje.

Podvodna arheologija - morska, rečna, jezerska i da pokušam biti duhovit - bunarska, što može biti i te kako ozbiljno - se kao i obična arheologija nekad uglavnom svodila na sakupljanje zlatnih predmeta i drugih dragocenosti iz potopljenih brodova.

Sledeća faza bi mogla dobiti ime po amforama i raznim drugim proizvodima koji su korišteni u trgovini, a pomoću kojih se sve više saznavalo o vremenu iz kojeg su poticali. U ovoj fazi se na blago potonulih galija gleda sa šireg aspekta - tehnički uslovi istraživanja, ekonomska isplativost i drugi razlozi postaju bitni.

Poslednja faza, koja po mom mišljenju nije još zaživela, mogla bi da ima naziv "Geofizičko-urbanistička podvodna arheologija". Možda ovaj moj naziv nije najsrećnije određen, ali mislim da će čitalac shvatiti o čemu se radi. Reč je o istraživanju različitih naseobina, odnosno gradova koji se nalaze pod vodom i utvrđivanje uzroka koji su doveli do takvog stanja.

Nebrojena bogatstva se posebno nalaze na putevima morske trgovine u antičko doba, odnosno u priobalju Španije, južne Francuske, Italije, Grčke, Sirije i severne Afrike. Ronioci su do sada otkrili više od stotinu neizmerno vrednih arheoloških nalazišta. Međutim mene u okviru ove teme zanimaju otkrića podvodnih gradova. Tako su, na primer, blizu obale Peloponeza, u blizini mesta Petras, pronašli na morskom dnu antički grad. Peščano dno je prekrivalo mnoštvo stubova jonskog stila, delovi skulptura i komadići glinenih posuda. Arheolozi su zaključili da su to ostaci grčkog grada Fea, koje je u VI v. pne., posle stravičnog zemljotresa, progutalo more.

Kako znamo za više ovakvih potonuća gradova usled potresa, možemo zaključiti da je potres najčešći, ali ne i jedini uzrok. I ostali uzroci imaju prirodno poreklo, ali nisu isključene ni intervencije ljudskom rukom: menjanje tokova reka i slično. Navedimo primer Herakleanuma pored Aleksandrije. Zanimljiv je slučaj probijanja kanala Nil - Suez i posledice koje je to izazvalo.

Jedno od najvećih otkrića načinio je ronilac-amater Pietro Nicolao Gargallo. Dok je ronio u moru, nekoliko kilometara severno od ušća Tibra, naišao je na ruševine velikog grada. Prizor koji je ugledao kroz zamagljeno plavetnilo morske vode bio je naprosto bajkovit. Na dnu, na dubini od dvadeset metara, ležale su, obrasle vodenim biljkama, ruševine kuća, delovi mermernih stubova i statua, trgovi, popločane ulice i lučki molo. O veličini potopljenog grada govori činjenica da ruševine zauzimaju približno dvadeset jutara morskog dna. Istoričari su utvrdili je da to etrurski lučki grad Pirga, čiji je položaj vekovima predstavljao nerazrešivu istorijsku zagonetku.

Gargallo je, pored toga, otkrio još preko trideset podvodnih ruševina. Među najvažnije spadaju potopljeni gradovi u okolini Venecije, kao i oni severno od Napulja, gde se podvodne ruševine ravnomerno protežu do obale na prostoru od pet kilometara. Nijedna od tih potopljenih ruševina nije do sada istorijski identifikovana. Štaviše, niko nije, čak, ni pretpostavljao da postoje. Nije poznato, takođe, zašto ih je prekrilo more.

Nivo Sredozemnog mora podigao se, po nekim istoričarima, od vremena poslednjeg ledenog doba jedva za dva santimetra, nisu otkriveni nikakvi tragovi neke prirodne katastrofe, na primer, zemljotresa. O Etrurcima, koji su pre Rimljana u Italiji stvorili predivnu kulturu, znamo još uvek veoma malo. Iz tog razloga, ruševine ovih gradova imaju veliki značaj za arheologiju i istoriju. Mulj na morskom dnu ima konzervatorske osobine, te ne možemo da isključimo da su se u njemu sačuvali ostaci koji će doprineti razjašnjenju mnogih tajni Etruraca.

Podstaknut otkrićima, Gargallo je osnovao naučnu instituciju pod nazivom "Srednjomorski institut podvodne arheologije", koja se prevashodno bavi pretraživanjem morskog dna. Rezultati instituta su impozantni. Probna ronjenja u blizini Herakleje, Motija i drugih sicilijskih gradova dovela su do otkrića nekoliko grčkih gradova. Samo je pitanje vremena i novca kada će biti detaljno ispitani.

Velika zasluga podvodnoj arheologiji pripada za određivanje granica ruševina ilirskog grada Apolonije, gde je car Avgust, pre ubistva Cezara, boravio na studijama. Ovaj veoma važan grad je gotovo u potpunosti potonuo u more i zato nije bilo moguće detaljno ispitati njegove ruševine. Ranije sam pisao o Puli - Poli, koja se nalazila na ušću Bojane, na levoj obali. Indikativna je i sličnost imena Pola - Apolonia.

Sovjetski arheolozi su u zalivu u Suhumiju, u istočnom delu Crnog Mora, otkrili ruševine grčkog grada Dioskuri, koji su u VI v. pne, osnovali emigranti iz Mileta. Uz pomoć podvodnih fotografija, ronilaca i ehosonde, načinjena je njegova mapa sa ulicama, trgovima i važnim javnim građevinama. Na samoj sredini se uzdizala snažna tvrđava, a u njenom podnožju širile su se ulice sa zanatskim radionicama, dućanima i magacinima za čuvanje robe. Dioskuri je bio značajan centar međunarodne trgovine, i na njegovim trgovima su se okupljali kupci iz Grčke, Rima i Male Azije.

Grčki geograf Strabon piše kako su se tamo sastajali predstavnici trista naroda. Predmeti za kućnu upotrebu, koji su pronađeni u ruševinama, kao što su keramičke posude, kameni žrvnjevi i bronzani predmeti, doveli su do zaključka da je grad prekrila voda krajem IV v. pne. Šta je bio uzrok ove katastrofe? Naučnici se ne slažu po ovom pitanju, ali pretpostavlja se da su ga potopila snažna tektonska pomeranja zemlje, koje su u toj oblasti, u podnožju Kavkaza, česta pojava.

Sledeći primer nije vezan za potonule gradove, ali je vezan za predtrojansko vreme:

Američki ronilac P. Trokmorton, praveći podvodnu fotoreportažu o radu turskih istraživača sunđera, otkrio je kod rta Gilidonija u Turskoj najstariju do sada poznatu olupinu broda. Na dubini od trideset metara ispod površine mora, u sloju stvrdnutog krečnjačkog taloga, oduprlo se uništavajućem delovanju mora jedino nekoliko dasaka i ostaci kobilice broda. Sačuvao se, ipak, tovar broda: komadi bakra težine od preko jedne tone, različita oruđa i bronzano oružje. Osim toga, u krečnjačkom talogu pronađeno je mnogo drugih predmeta, kao što su pečati cilindričnog oblika, egipatski skarabeji, amfore pune staklenih perli, toljage od izglačanog kamena, kao i delovi i predmeti od vrbovog pruća.

Na osnovu tih pronalazaka američki arheolog prof. G. F. Bas nepobitno je utvrdio da je brod potonuo u XII v. pne., odnosno sto godina pre izbijanja Trojanskog rata. Prema položaju olupine može se zaključiti da je plovio sa istoka na zapad, kada ga je iznenadilo morsko nevreme. Profesor Bas u svom izveštaju piše šta iz toga proizilazi: "To je prvi ostatak broda iz pred-homerovog doba do kojeg smo došli. Sve što nam je do sada govorilo o Trojanskom ratu, to su samo bila literarna svedočanstva. Pronašli smo ostatke hrane za posadu, koštice maslina konzervisane u krečnjaku, kosti koze ili ovna i neke ptice, kao i ostatke raznih riba."

Ovaj Bas je pokušao da ovim otkrićem broda na neki način potvrdi položaj i postojanje Troje. Kako pravih dokaza nije moglo ni biti, njegova namera je pomalo bolesna.

I na kraju da zaključim. Istraživanje potonulih gradova i razloga koji su to izazvali može nam u budućnosti pomoći da bolje shvatimo mnoge današnje nepoznanice. Sami gradovi možda kriju podatke koji će pomoći da uspostavimo jasnije veze među narodima i zemljama. Za same migracije u prošlosti podaci o tome kad su postojali prirodni mostovi među većim kopnenim celinama će svakako omogućiti bolje razumevanje problema. Ti prirodni mostovi su, na primer, sastavljeni Bosfor, Gibraltar, veza Sicilija - Afrika - Italija, kopneni deo severnog Jadranskog mora, Egejsko more kao jezero, a Krit možda poluostrvo, Mramorno more kao jezero itd.

(оригинални текст)

.