Korisnik:FriedrickMILBarbarossa/Niška operacija 1918.
| Niška operacija 1918. | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo oslobođenja Srbije 1918. | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||||
 Srbija Francuska |
 Nemačka | ||||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||||
|
Petar Bojović Gambeta |
fon Štojben | ||||||||||
| Uključene jedinice | |||||||||||
|
1. srpska armija • Drinska divizija • Dunavska divizija • Moravska divizija • Konjička divizija • Francuska konjička brigada |
11. nemačka armija • 217. divizija • 219. divizija | ||||||||||
| Jačina | |||||||||||
| 27 bataljona pešadije, 9 baterija i 6 konjičkih pukova | dvoustruko jača nego saveznička | ||||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||||
| ? | ? | ||||||||||
Niška operacija je bila operacija srpsko-francuske vojske, pod zapovedništvom vojvode Petra Bojovića, usmerena protiv nemačkih snaga u široj okolini Niša, u vremenu od 9. do 12. oktobra. Bitka se završila zauzimanjem širokog pojasa oko Niša i povlačenjem okupatorskih snaga severno od Niša.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Bugarska vojska ušla je u Niš 6. novembra 1915. godine. Bugari su u početku uveravali narod da su došli kao oslobodioci, no ubrzo su počeli sa politikom denacionalizacije, likvidacije i deportacije. Zbog toga se pojavio otpor stanovništva u vidu naoružanih grupa, prvenstveno četnika i komita, koje su se borile protiv bugarskih vlasti i okupatorskih trupa na terotoriji Vojno-inspekcione oblasti Morave. Otpor dostiže vrhunac 1917. godine, kada izbija Toplički ustanak. Nakon sloma ustanka, okupator je pojačao nasilje nad stanovništvom i formirao kontračete da ugaše svaki vid gerilskog otpora. Nakon toga, nije se desio neki veći otpor u oblasti Morave.
Savezičke armije, pod zapovedništvim francuskog genreala Franša d‘Eperea, sredinom septembra 1918. počinju napadom na nemačke i bugarske trupe proboj Solunskog fronta. Time su Saveznici znatno otežali sutuaciju Centralnim silama. Silinom napada i dvonedeljnim pritiskom na frontu, savezničke armije uspele su da Bugarsku prisile na bezuslovnu kapitulaciju.
Stanje pred operaciju[uredi | uredi izvor]
Bugarska je, prema primirju potpisanim 29. septembra 1918. u Solunu, bila dužna da izvrši neposrednu demobilizaciju okupiranih teritorija, kao i da ne izvozi nikakve provizije sa tih teritorija koje moraju da ostanu neoštećene[1]. No bugarske trupe su pri povlačenju opljačkale Niš i okolinu. Nemci i lokalno stanovništvo su zajedničkom intervencijom oduzeli Bugarima opljačkano. Ubrzo, 3. oktobra, u Nišu je formirana nemačka vojna administracija, kao i u drugim delovima oblasti Morave[2].
Zbog grupisanja nemačkih jedinica, cilj Saveznika je bio prodor u Nišku oblast, čime bi bila presečena glavna komunikacija Centralnih sila sa Osmanskim carstvom i sprečena konsolidacija novih neprijateljskih sila. Taj zadatak je dodeljen srpskim divizijama, koje su prodrle najsevernije. Prva srpska armija, koja se nalazila u rejonu Kumanova, je određena za taj zadatak te je promenila svoj operacijski plan i upravila svoja dejstva u dolinu Južne Morave. Njeno snabdebanje je rešeno tako što je sledovanje divizija, koje su bile odrđene za prodor, već 6. oktobra smanjeno na minimum.
Vojvoda Petar Bojović je 1. oktobra naredio stupanje obalom Južne Morave i prodor ka Nišu, da bi 8. oktobra stupio na liniju fronta Prokuplje — Niš — Suva planina. Ali zbog usputnih borbi sa okupatorskim snagama, predviđeni napad počeo je tek 2. oktobra. Posle teških borbi, 4. oktobra zauzeto je Vranje. Proboj kroz Grdeličku klisuru postao je posebno značajan kada se doznalo da Nemci i Austrijanci nameravaju da u rejonu Niša smeste pet svojih divizija. Tim činom su hteli da zaustave Prvu srpsku armiju i da osiguraju povlačenje trupa i materijala iz Bugarske.
Tok operacije[uredi | uredi izvor]
Epilog[uredi | uredi izvor]
Nasleđe[uredi | uredi izvor]
Dan oslobođenja Niša u Prvom svetskom ratu slavi se kao jedan od dva Značajna datuma grada Niša u oktobru[3]. Takođe, u Nišu postoje dva spomenika posvećena tom događaju: spomen-poprsje vojvodi Bojoviću i reljef na Spomeniku oslobodicima Niša gde je prikazan ulazak srpske vojske u Niš.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Spomenik oslobodiocima Niša: reljef -
Spomenik Petru Bojoviću
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ (1919) "Bulgaria Armistice Convention, September 29th, 1918". The American Journal of International Law Vol. 13 No.4 Supplement: Official Documents, 402-404.
- ^ Andrej Mitrović, Serbia's great war, 1914-1918, 2007 - p. 313
- ^ B92: Niš više datuma slavi kao svoj dan? (jezik: srpski)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dr. Živan Stojković, Dr. Slobodanka Stojičić, Hransilav Rakić, Istorija Leskovca, Beograd 1992; Leskovac 1914—1918. (Oslobođenje Leskovca).
- Istorijski institut — Beograd, Istorija Niša II: od oslobođenja 1878. do 1941. godine, drugi tom, Gradina i Prosveta 1984; Niš u Prvom svetskom ratu (Niš u borbama za oslobođenje).
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
[[Категорија:Ниш у Првом светском рату]] [[Категорија:Историја Ниша]] [[Категорија:Србија у Првом светском рату]] [[Категорија:Француска у Првом светском рату]] [[Категорија:Немачка у Првом светском рату]]