Korparsko pletarski zanat

Pletena korpa za pijac iz Srbije osamdesetih godina dvadesetog veka.

Ukrasna korpica za čuvanje sitnica. Niš iz1990.godine

Korparsko - pletarski zanat predstavlja prestaru radinost, kojoj služi prirodni materijal uz minimalnu obradu i uz pomoć alata dnevne upotrebe, sačuvala se u jednakom ergološkom postupku od drevne starine pa sve do naših dana. Pletenje košara (pletenih korpi) i drugih sličnih proizvoda rasprostranjeno je u gotovo čitavom svijetu.

Istorija

Najstariji sloj pletarske kulture čini motanje snopova slame u spirale te vezanje likom. Ovaj oblik pletarske kulture sreće se u Sredozemlju, istočnoj Aziji, Melaneziji i Australiji. Najstariji spomen o pletenju košara u BiH nalazimo u Ripču kod Bihaća gdje je pronađen fragment posude izgrađen pletarskom tehnikom. Ovaj fragment datira iz kasnog bronzanog doba. Na teritoriji Republike Srpske u današnjem vremenu nije pronađena vrsta pletarstva koja izrađuje proizvode od spiralno povezanih snopova slame. Na terenu su pronađene samo dvije vrste korparsko-pletarskog zanata: pletenje proizvoda od ljeskovog (Corylus avallana) pruća i pletenje od vrbovih (Salix) šiba. Na teritoriji Kraljebine Jugoslavije postojale su dvije Škole korparskog zanata i to u Beogradu na Topčideru i u Sarajevu. Međutim za ovaj vid obrazovanja nije bilo interesovanja u velikim gradovima, pa su ove škole ubrzo i zatvorene. Prema podacima iz 1922. godine, glavni centri ovog zanata na današnjoj teritoriji Republike Srpske bili su Bijeljina, Šamac, Bosanski Brod, Banja Luka i distrikt Brčko. Godine 1922. proizvedeno je 150.000 korpi za voće od samoniklog vrbovog šiba.

Podjela

Pletenje ljeskovim prućem

Pletarstvo ljeskovim prućem razvijeno je u seoskim sredinama Republike Srpske. I danas vještiji seljaci, uz obradu zemlje i stočarstvo bave se pletenjem raznih upotrebnih predmeta. Proizvodi se prave u slobodno vrijeme i služe za ličnu upotrebu ili za upotrebu sela u kojem žive. Pletu se: ljese, sepete, krošnje, korpe, trnke, vrške i sl.

Pletenje vrbovim šibama

Ova vrsta korparsko-pletarskog zanata u prošlosti je bila zastupljena i kao vid industrijske, organizovane proizvodnje i kao vid kućne radinosti. Glavna sirovina ovog zanata u prošlosti bila je samonikla vrbova šiba. Vrba dobro uspijeva u močvarnim i kiselim zemljištima u blizini rijeka i močvara pa su tako i danas centri ovog zanata u Republici Srpskoj u Bijeljini, Brčkom, Šamcu, Orašju, Gradačcu i Bosanskom Brodu. Vrba se sadi u jesen na pripremljenom zemljištu kao i kod poljoprivrednih kultura. U proljeće se vrši okopavanje sadnica, a dva do tri puta godišnje neophodno ih je i prskati. Dobro tretirana plantaža godišnje da 600 do 900 kg šibe po dulumu. Za izradu proizvoda korparsko-pletarskog zanata od vrbovih šiba najkvalitetnija je sorta Amerikan (zbog elastičnosti, čvrstoće, a tokom kvašenja i oblikovanja u kalupima zadržava željeni oblik).

Boca i čokančići opleteni prućem.

Proizvodi korparsko-pletarskog zanata

Proizvodi korparsko-pletarskog zanata su mnogobrojni: batare, korpe za cvijeće, korpe za pijacu, korpe za veš, korpe za kućne ljubimce i dr. Pored navedenih prave se i pletene boce raznih oblika i veličina, stolovi i stolice raznih veličina, trnke, stalaže, razni ukrasni proizvodi i dr.

Alati korparsko-pletarskog zanata

Alatke koje se koriste za izradu proizvoda korparsko-pletarskog zanata: testere, makaze i kosačice za šišanje i košenje vrbe, kazan za kuvanje šibe, guljač za šibu, kliješta, čekići, šilo za samu izradu proizvoda i kalupi na kojima se oblikuju proizvodi.

Literatura

• Đukanović, Vladimir, Stari zanati u Republici Srpskoj ,Banja Luka, 2012.