Letopis Mađara
Delo Mađara (lat. Gesta Hungarorum) je hronika o ranoj istoriji Mađara, pisana od strane autora potpisanog kao Magister P, koji je u literaturi poznat i kao Anonimni (lat. Anonymus). Ono što se o njemu zna je samo ovo što je zapisao: „Verni sluga kralja Bele“. Ni to ne daje puno podataka jer je imao mogućnosti da služi nekolicini kraljeva pod imenom Bela. “Delo Mađara“ je napisano oko 1200. godine i sadržaj ovog dela je mešavina tradicionalnog usmenog predanja i starijih pisanih izvora, hronika.
Nastanak[uredi | uredi izvor]
Hronika je pisana kao literarni rad baziran na sličnim radovima zapadnoevropskih hronika, koje su tada bile u modi.
Sadržaj[uredi | uredi izvor]
U “Delu” su opisane sve važne ličnosti tog vremena, njihove veze sa vladajućim dinastijama Kraljevine Ugarske, kao i pripadnici vladarske dinastije Arpadovića sa svojim saveznicima. Takođe je opisana i uloga Arpada u naseljavanju Mađara na današnje prostore Karpatskog (Panonskog) basena i Panonske nizije u 10. veku.
“Delo Mađara“ je mešavina potvrđenih istorijskih činjenica i informacija koje se ne mogu potvrditi drugim izvorima. Navodi iz nekih delova ove hronike su kontradiktorni sa informacijama koje se mogu naći u nemačkim hronikama a, prema nekim mišljenjima, pojedina imena koja se pominju u delu su proizašla iz naziva lokalnih toponima. Međutim veliki deo sadržaja ima direktnu vezu sa ranijim izvorima koji pominju naseljavanje Mađara na prostore Karpatskog basena.
Glavno sporno pitanje hronike je pominjanje postojanja određenih lokalnih vladara, kao:
- vladara Vlaha i Slovena, Geloa,
- vladara Vidina i Banata, Glada,
- vladara oblasti od reke Tise prema Transilvaniji, Menumoruta.
Postojanje ovih vladara je osporeno od strane nekih istoričara iz Mađarske i Slovačke, dok su, nasuprot tome, drugi istoričari (rumunski, mađarski, srpski) validnost ovih tvrdnji “Dela” podržali.
Činjenica koja je najviše uticala na ispitivanje verodostojnosti ove hronike je navod da su Kumani bili među starosedeocima Transilvanije, a oni su po prihvaćenim istorijskim podacima došli na ove prostore 150. godina posle Mađara. Po nekim mišljenjima, Anonimus je tadašnje Pečenjeze nazvao Kumanima, pošto su govorili sličan jezik i živeli na istoj teritoriji.
Autor[uredi | uredi izvor]
Hipoteze o identitetu misterioznog autora Magistra P. (lat. Magister P) uključuju tvrdnje da je ovaj autor mogao biti:
- Beležnik i savetnik mađarskog kralja Bele III (1172—1196) - danas je ovo gledište opšte prihvaćeno,
- Savetnik mađarskog kralja Bele II (1131—1141), Petrus (Petrus) koji je 1124. bio i savetnik prethodnog kralja Stefana II,
- Petar Poša (Péter Pósa), bosanski biskup.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Neagu Djuvara, O scurtă istorie a românilor, povestită celor tineri. Bucharest, 2002.
- Anonymus gestája Mađarska elektronska biblioteka
- Helikon kiadó. 1977. ISBN 978-963-207-076-6.
- Szent István Társulat. 2003. ISBN 978-963-361-444-0.
- Osiris Kiadó. ISBN 978-963-389-606-8. (Дело Шимона из Кезе)
- Kézai Simon gestája Mađarska elektronska biblioteka
- Osiris Kiadó. ISBN 963389606. (Delo Anonimusa)
